Sometimes it feels like Bob Dylan says: "I practice a faith that's long been abandoned, ain't no altars on this long and lonesome road"

Translate this website

Visitors to this website today: 103Total number of visitors to this website: 666821
Welcome to the website of Kees de Graaf
Kees de Graaf keesdegraaf.com
 
images[1].jpg

Luther en de tollenaar van Lucas 18.


In mijn weblog artikel 'Ben ik nog steeds een zondaar?' hielden we ons bezig met de stelling van Luther “Simul Iustus et Peccator” wat zoveel betekent als “Tegelijk rechtvaardige én zondaar”. De aanleiding destijds was een blog van Ds. Jos Douma die schreef:’ “Kunnen wij niet zeggen: ‘In Christus ben ik geen zondaar meer, maar een nieuwe schepping dankzij het vernieuwende werk van de Geest; en zeker, ik zondig nog, vaker dan me lief is; en zeker, op de man af gevraagd erken ik dat het vaak zo tegenvalt met dat nieuw leven – maar God zij dank, ik wás een zondaar, ik bén een nieuwe schepping’.
We concludeerden toen het volgende: “De tollenaar in Lucas 18:13 zei niet:O God wees mij, heilige, die gezondigd heeft genadig’ maar hij zei: ‘O God, wees mij zondaar genadig’. Dat is nogal een verschil.
Aangezien de discussie over dit onderwerp in onze kerk nog voortduurt, leek het mij nuttig om eens wat nader te kijken naar die gelijkenis van Jezus over de biddende tollenaar en Farizeeër (Lucas 18:9:14) en te zien of de stelling van Luther “Simul Iustus et Peccator” door deze gelijkenis wordt ondersteund.
Nu kunnen we ons op verschillende manieren een draai geven aan deze gelijkenis om ons gelijk er mee te halen. Lange tijd hebben wij over de Farizeeën in Jezus dagen alleen maar in negatieve termen gedacht. We hadden daar ook alle aanleiding voor. Jezus heft in Mattheüs 23 een tirade aan tegen de Farizeeën waarbij woorden vallen als ‘huichelaars’, ‘slangen’ ‘witgepleisterde graven’ etc. Wanneer je dat hoofdstuk leest, ben je dan niet snel klaar  met deze Farizeeër die hier aan he bidden is?. We kunnen hem als een echte huichelaar snel ter zijde schuiven en zijn gebed van nul en generlei waarde achten.
Het is echter Prof. J. Van Bruggen geweest die in zijn Bijbelverklaringen ons de ogen ervoor geopend heeft dat er in die tijd een main stream onder de Farizeeën was, waarbij de onderhouding van de wet van Mozes helemaal geen middel was om een eigen gerechtigheid op te bouwen, een soort van tegoed bon waarmee je de hemel kan verdienen, maar waarbij de wet juist functioneerde als een soort van omheining om juist binnen het verbond te blijven. Helemaal niet zo negatief als we vaak denken, integendeel. Die gedachte kan gevoed worden door het feit dat Jezus opdracht geeft om je aan alles te houden wat de Farizeeën je zeggen (Mat. 23:3).
De tollenaar kan je ook snel weg zetten als collaborateur met de gehate Romeinse bezettingsmacht en bovendien dan ook nog iemand die volksgenoten afperst. Een echte zondaar zou je zeggen.

Maar dan gebeurt er iets wonderlijks. De tollenaar heeft berouw en komt tot inkeer, slaat zich op de borst en zegt: “God, wees mij zondaar genadig.” Jezus zegt dan van de tollenaar “hij ging naar huis als iemand die rechtvaardig is in de ogen van God”. Dat was echt opzienbarend. “Kan dat zomaar?” moeten de verbijsterde omstanders gedacht hebben. “Dit kan toch niet! Moet die tollenaar eerst niet alles terug betalen wat hij afgeperst heeft, voor er sprake kan zijn van vergeving?”. Het antwoord is: Ja, dit kan zo maar! Zo is het liefde volle Vader hart!. Hij vergeeft zonder voorwaarden!. Zo maar, uit pure liefde. Zo is Hij! “God in mensen een welbehagen”.
Nu staat er in de NBV dat de tollenaar naar huis ging als iemand die “rechtvaardig is in de ogen van God”. In het Grieks staat dit woord “rechtvaardig” echter in de voltooide tijd, vandaar dat de SV heeft vertaald: “Deze ging af gerechtvaardigd in zijn huis”. “Gerechtvaardigd” in de voltooide tijd betekent van Gods kant ook dat het voltooid is. “Gerechtvaardigd” betekent: vrij gesproken van schuld en zonde, de tollenaar komt in de “rechte” verhouding tot God te staan. Alle schatten en gaven van het Koninkrijk gaan daarbij open voor de tollenaar. Er rijst een lied van overwinning op in de tollenaar. De tollenaar is nu “in” Christus en méér dan overwinnaar (Rom. 8:37). De tollenaar is een “nieuwe schepping” geworden (2 Kor. 5:17). Het oude leven is voorbij gegaan en zie er is nu een nieuw leven gekomen!.
De vraag die nu opkomt is: is dit nu alles wat er te zeggen valt? De tollenaar krijgt alles en de Farizeeër niets? Kan de tollenaar die rechtvaardiging, die vrijspraak nu in de kast zetten, er naar kijken en zeggen, “dit is nu mijn eigendom en dat kan niemand mij afnemen, ik ben onoverwinnelijk en onaantastbaar geworden, ik was eens zondaar, maar nu niet meer, spreek me daarom a.u.b. ook niet meer aan als zondaar want dat ervaar ik feitelijk als een belediging?”. Voor we daar een antwoord op kunnen geven, lijkt het mij een goede zaak eerst nog eens te kijken naar wat die tollenaar nu precies zegt.
Het eerste wat opvalt in 18:13, is dat er eigenlijk staat: “God, wees mij de zondaar genadig.” Het bepaald lidwoord “de” is niet mee vertaald, maar het staat er wel degelijk in het Grieks. Geen onbelangrijk verschil. Je hoort nogal eens zeggen: ‘we zijn nu eenmaal zondaars’. Zonder lidwoord. Dat klinkt al snel als een soort excuus. Maar de tollenaar kwalificeert zich als ‘de’ zondaar. Dat raakt zijn hele identiteit, hij belijdt dat hij één brok zonde is, de zondaar bij uitstek, in zichzelf totaal verloren. Wij zouden er haast aan toevoegen: en dus geneigd tot alle kwaad. De tollenaar houdt niets achter en verbloemt niets.
Het tweede dat opvalt, is dat waar in 18:13 vertaald is: “Wees mij genadig” er een werkwoord in het Grieks wordt gebruikt  ‘hielaskomai’ wat in het Nederlands zoveel betekent als: ‘verzoenen’. Natuurlijk heeft verzoening alles met genade te maken, vandaar ook de vertaling “Wees mij genadig”. Verzoening gaat primair altijd van God uit die genadig wil zijn en het goed wil maken met de mens. God houdt van mensen. “In mensen een welbehagen” hebben we tijdens kerst prachtig uitgelegd gekregen.
Letterlijk staat er in 18:13: “Toon U voor mij verzoend”. Nu is het aardige dat ditzelfde woord ‘verzoening’, in het Grieks ‘hielasmos,’ ook voorkomt in I Joh. 2:2 waar staat: “Hij (Christus) is een verzoening voor onze zonden”. Uit de context waarin I Joh 2:2 staat blijkt dat die “verzoening” met de zondaar – de bediening van de verzoening - geen eenmalige gebeurtenis is, waarna de termen “zonde” en “zondaar” a.h.w. in het museum geplaatst kunnen worden. Integendeel. Johannes stelt met nadruk dat de zonde ook in het vernieuwde leven van een Christen nog volop aanwezig is. I Jo. 1:8: “ Als we zeggen dat we de zonde niet kennen, misleiden we onszelf en is de waarheid niet in ons”.
Laten we de zaken duidelijk stellen. Het offer van zijn eigen leven dat Christus bracht om de verzoening van de zonden tot stand te brengen is wel een eenmalige gebeurtenis geweest: eens en voor altijd (Hebr. 7:27). Door dat offer heeft Jezus Christus a.h.w. een voorraadkamer opgebouwd, vol met verzoeningsmiddelen, een nooit meer opdrogende bron van verzoening, voldoende om de zonde van de hele wereld te verzoenen. De publieke uitdeling van die verzoening gaat continu door (een wereldwijde 24 uurs economie van verzoening tot aan de jongste dag (cf. Rom. 3:25,26). Maar nu moet je, ook als kind van God, elke dag weer naar die bron van verzoening toegaan om er uit te drinken, je zonde te belijden. Dan worden de zonden vergeven zegt Johannes want we hebben een pleitbezorger bij de Vader, Jezus Christus de Rechtvaardige (I Joh.2:1).
Nu gaan we weer even terug naar die tollenaar. Hij ging ‘gerechtvaardigd’ naar huis. Van Gods kant uit is het helemaal in orde. Een eindpunt dus. Maar tegelijkertijd (simul) is het ook een beginpunt. De Heilige Geest gaat nu beginnen met Zijn werk in en aan de tollenaar. Dat doet de Heilige Geest met ieder kind van God. De Geest gaat allerlei lagen in het binnenste de tollenaar aanraken en naar boven brengen. Lagen in het binnenste van de tollenaar waar zonden zitten. Gedachten, woorden, werken waarvan hij al wel wist dat ze niet goed waren en zonden waarvan hij zich niet eens bewust was. Die bewustwording is een geleidelijk en heel vaak een pijnlijk proces en telkens zal de tollenaar weer moeten uitroepen: “O God wees mij de zondaar genadig”. Is dat pijnlijke proces van levensvernieuwing nu iets om pessimistisch en verdrietig van te worden? Aanleiding om een beetje in de mineur te blijven hangen en te zeggen: “Het wordt met mij toch niets!”?. Nee dat is zeker niet de bedoeling! Want wie zich hiervoor openstelt en ruimte geeft aan de Geest om je te vernieuwen die zal tegelijkertijd meer en meer gaan merken wat ‘rechtvaardiging’ betekent. Die zal meer en meer de intense vrede, blijdschap, troost en geborgenheid van Vader in zijn leven gaan ervaren. Die gaat groeien in geloof en liefde! Dat proces duurt een leven lang. Het lijkt net of het twee communicerende vaten zijn: Hoe meer besef van eigen zonde en tekort, hoe meer we ons afhankelijk voelen van de genade, des te mee zal God ons laten  voelen en ervaren dat we gerechtvaardigd zijn.
 
Jezus trekt aan het einde van deze gelijkenis een conclusie en geeft daarmee de juiste gebedshouding aan: “Want wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden, maar wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden” (18:14). Sommige christenen bidden alleen maar vanuit de overwinning. Zonde en genade besef gaan dan gemakkelijk naar de achtergrond of verdwijnen zelfs geheel. Dan is het gevaar niet ondenkbeeldig dat je gebed gaat ontsporen en veel meer gaat lijken op dat van de Farizeeër dan je lief is, de Farizeeër die immers ook bad vanuit de overwinning. Dit gebed van de Farizeeër staat minder ver van ons af dan we wel eens denken.
Maar wie zichzelf vernedert en beseft dat hij zondaar is zolang hij hier op aarde leeft, en alleen van genade kan leven, en telkens met die gebedshouding naar God toegaat, die bidt zoals God het graag ziet, en zal verhoogd worden, in hem rijst een lied van overwinning op.
God heeft de zondaar lief, ook al haat Hij de zonde. Als Hij ons lief heeft, ook al zijn we zondaar, laten we er dan niet voor terug schrikken ons voor zijn aangezicht zondaar te noemen en ons niet mooier voor te doen dan dat we vanuit onszelf zijn. Tegelijkertijd zijn we ook rechtvaardige. Hij ziet ons als dé rechtvaardige, dankzij Christus.
Die twee blijven gelijk opgaan: zondaar én tegelijk rechtvaardige. Ons begrip als mensen is beperkt. Met én én heeft ons verstand moeite, als we denken dat twee begrippen tegenstrijdig zijn en dan lijkt het of we voor een dilemma staan waarin we een keuze moeten maken. Wij denken gemakkelijk dat het óf  óf  moet zijn. Of je bent zondaar óf je bent rechtvaardige. Dan kan je kiezen en dat lijkt veel gemakkelijker. Maar soms kunnen beide dingen waar zijn, zonder dat we dat met ons verstand helemaal op een rijtje kunnen krijgen. Dan moeten we het spanningsveld die er tussen begrippen bestaat, aanvaarden als een door God gewild spanningsveld. Later, in het hiernamaals, zullen we begrijpen dat die spanning er eigenlijk helemaal niet was, maar dat het aan ons beperkt begrip lag.
Maar er staan wel meer van die én én dilemma’s in de Bijbel. Voor ons gevoel zit er iets tegenstrijdigs in, maar niet vanuit God’s kant bekeken. Laten we er een paar noemen:
Onze Vader in de hemel weet van tevoren wat wij nodig hebben én toch wil Hij dat wij Hem erom bidden (Mat6:8). Nog een ander dilemma: Je zondigt niet (I Joh. 3:6,9 en I Joh. 5:8) én je zondigt wel ( I Joh 1:8-10) – Wil je weten hoe dat kan, lees dan mijn weblogartikel 'Is de zonde een gepasseerd station?

We stelden aan het begin van dit artikel de vraag of de gelijkenis van Jezus over de biddende tollenaar en Farizeeër de stelling van Luther “Simul Iustus et Peccator” ondersteunt. Het antwoord is m.i. : JA. Deze stelling kan de toets van de kritiek nog steeds doorstaan. En ook de bede “Vergeef ons onze schulden” in het gebed dat Jezus ons zelf geleerd heeft, moet blijven.

Wilt u reageren op dit artikel?, scroll dan naar beneden naar ‘reacties’ en plaats uw reactie.


 

 

 

 

  
 

 

 Go back
Published on: 09-01-2013 15:24:16

Click this link to respond to this article

LEERZAAM BIJBELGEDEELTE... (2 Samuël 6)
Veel leerzame woorden (in de RD-meditatie van 25-09-21) n.a.v. een leerzaam Bijbelgedeelte maar toch een verkeerd accent (o.a. 'dat al uw zonden vergeven kunnen worden'*). David was al de door God uitgekozen en (met de heilige Geest) gezalfde koning. Zijn zaligheid hing niet af van wat hier gebeurde en hoe hij hier op reageerde. Toch gaat God deze weg met hem en het volk en wel omdat God Zijn kinderen wil onderwijzen om heel goed naar Hem te (blijven) luisteren, want hoe snel menen wij God een dienst te bewijzen en dat zonder werkelijk daarin de weg te gaan die Gods Woord ons wijst. Dat was hier ook het geval en dan komt God ons tegen en dat niet om ons te verlaten, maar om ons weer op de goede weg te brengen.
* We hebben die vergeving als gedoopte kinderen wel dagelijks te zoeken en te vinden in ons gebed 'Onze Vader... vergeef ons onze schulden zoals ook wij...', maar dat doen we niet zonder eerst ook gebeden te hebben om het ons vast en zeker beloofde dagelijks Brood... (Zie Lukas 11 vers 13).

Aanvullend: Ik wil hierbij ook nog wijzen op de gelijkenis van de in de tempel biddende Farizeeër en tollenaar. Van die tollenaar staat: en deze keerde gerechtvaardigd naar huis. En dat betekent hier heel gewoon dat zijn zonden hem weer vergeven waren. En die van de Farizeeër blijkbaar niet. En dat is nogal wat. Het betekent niet dat de Farizeeër zichzelf niet meer als kind van Abraham* (kind van Gods belofte(n)!) kon of mocht zien, maar dat Hij naliet wat hij moest doen: zich voor God en de mensen vernederen, want daar sluit Jezus zijn gelijkenis ook mee af: Want wie zichzelf verhoogt zal vernederd worden, maar wie zichzelf vernedert zal verhoogd worden” (Lukas 18 vers 14).
Zie ook Jezus woorden in het huis van Zacheüs (een hoofdtollenaar): 'Vandaag is aan dit huis redding geschonken, want ook hij is een zoon van Abraham'. Jezus neemt het ruim op: 'dit huis'! En het lijkt me niet onwaarschijnlijk dat Zacheüs ook al de moeite had genomen om naar Johannes de Doper te gaan luisteren en zich door hem had laten dopen. Vergelijk dat eens met de heren theologen van die tijd die op allerlei manier onderscheid wilden en wisten te maken tussen ware en niet ware kinderen van/onder het volk van God. Die hoogmoed keerde zich tegen henzelf!

Reageer

Anthony Janse25-09-2021 09:27

Hallo Kees,
Helemaal mee eens.
Zo hebben we er over gesproken.
Ik ben een Dordtse Domper. Iemand die steeds het feestje van de overwinning verpest. Ik heb het ook helemaal gehad met de ellende van de zonde. Dat wel. Maar de realiteit dwingt me op de knieën.
Groeten Maarten

Reageer

maarten van beveren24-02-2013 22:26

Write your response in the box below