Als 'JA' geen 'JA' meer is, wat dan?
Professor A.L. Th. De Bruijne schreef onlangs in de rubriek ‘Vraag en Antwoord’ in de Reformatie[1] een artikel waarin hij zich bezig hield met de vraag hoe het komt dat in de ethiek binnen de Gereformeerde Kerken de aandacht voor regels verschoven is naar de aandacht voor de persoon.
De Bruijne schrijft: ‘vandaag kijken we naar de eigenschappen van de persoon zelf. Als iemand bijvoorbeeld niet meer twee maal naar de kerk gaat, velt een regelethiek daarover gemakkelijk een oordeel. Het is verkeerd omdat het afwijkt van een geldende norm. In een deugdethiek verreken je iemands persoon en de doorgaande levenshouding. Spreekt daaruit toewijding aan Christus dan kan het antwoord anders uitvallen’.
De Bruijne constateert een nieuwe eenzijdigheid. Velen nemen nu helemaal afscheid van de regelethiek en zetten alles op de kaart van de deugdethiek. Dit is een terechte constatering en de Bruijne reageert hier kritisch op.
Wat ik echter bij De Bruijne mis is dat hij geen duidelijke oorzaak aangeeft hoe het zover heeft kunnen komen en hoe we hier weer uit kunnen komen. Louter en alleen stellen dat de huidige deugdethiek een reactie is op de in het verleden ver doorgevoerde regelethiek binnen onze kringen, voldoet niet. Het probleem zit dieper.
Jezus zegt in Matt. 5: 37: ‘Laat jullie ja ja zijn, en jullie nee nee; wat je daaraan toevoegt komt voort uit het kwaad’. Valt dit gebod van Jezus nu binnen het kader van de regelethiek of van de deugdethiek?Als dit gebod binnen het kader de deugdethiek valt dan kan de ontrouwe kerkganger niet langer rekenen op een milde beoordeling binnen het kader van de deugdethiek. We hebben als kerken nu eenmaal afspraken gemaakt en daar gezamenlijk JA op gezegd. Zo hebben we de afspraak dat we twee maal per zondag een eredienst beleggen. Regels en afspraken mag je veranderen mits je met die verandering een goed doel dient en je die verandering in gezamenlijk overleg afspreekt. Maar afspraak blijft wel afspraak. Heb je eenmaal een afspraak dan moet je jezelf er ook aan houden. Je houden aan afspraken is een deugd geen regel. Je er niet aan houden is uit den boze en komt ook van de Boze.
Als JA niet langer JA is in de samenleving dan is een enorme ontwrichting het gevolg. Een samenleving waarin JA geen JA meer is, is gedoemd tot ontbinding over te gaan. Dat zien we bijv. ook in het enorm toegenomen aantal echtscheidingen. Tweederde van de huwelijken vindt een vroegtijdig einde. Scheidingsmakelaars doen goede zaken. JA in een huwelijk betekent nu vaak: zo lang het goed gaat, zolang het mij uitkomt.
Er heerst een in de samenleving een geest van vrijblijvendheid en daar is de kerk niet ongevoelig voor .We leven bovendien in een maatschappij waarin je bijna onbeperkte keuze mogelijkheden tot je beschikking hebt. Alles wordt op maat, naar eigen keuze samengesteld. In de kerk is in toenemende mate een trend waarneembaar waarin steeds meer gemeenteleden een eigen pakket van religieuze handelingen samenstellen. Geheel op individuele leest geschoeid .Dat kan van alles zijn. Deelname aan huiskringen, Bijbelstudie groepen of activiteit in allerlei commissies in de gemeente. Daar kunnen de zondagse erediensten ook bijhoren, maar dat is niet bij voorbaat noodzakelijk. De zondagse kerkdiensten hebben niet meer de centrale plaats die ze eens hadden maar zijn steeds meer en meer één van de keuze mogelijkheden geworden. Natuurlijk zijn er ook andere oorzaken voor de leegloop aan te wijzen zoals secularisatie. Toch zal de lakmoesproef voor het voortbestaan van de kerk in de toekomst vooral hierin gelegen zijn of de kerk weer in staat zal zijn de bediening van het Woord in de zondagse erediensten centraal te stellen. Dat is een kwestie van volharding. Daar hoeven we bij voorbaat niet pessimistisch over te zijn mits we weer terug keren naar de bron.
Die bron is Jezus zelf. En dat niet alleen omdat Jezus zelf de vaste gewoonte had om iedere zondag naar de synagoge te gaan (Lucas 4:16) en daar niet van afweek. Maar vooral omdat, zoals staat in 2 Korintiërs 1:19, Jezus het JA belichaamt. Hij is de volstrekt Betrouwbare. Afspraak was bij Hem afspraak, ook toen het heel moeilijk werd. Tot in de dood toe. Omdat God een en al JA is, daarom tilt Hij er zo zwaar aan als wij ons eenmaal gegeven JA woord breken. Een kerk en een samenleving die de importantie inziet van het nakomen van eenmaal gemaakte beloften en afspraken heeft toekomst. Ook al gaat dat dwars tegen de heersende cultuur in. Afspraken worden ook in een kerkverband gemaakt. Daarom was die uitspraak destijds van Prof. K Schilder zo gek nog niet, toen hij zei dat Christus ook voor het kerkverband zijn bloed heeft gegeven.
[1] Nummer 3 jaargang 86 d.d. 5 november 2010, pag. 44.