Jezus: God uit God en Licht uit Licht
Er zijn twee redenen om dit weblog artikel te schrijven. De eerste reden komt uit de “Trojka”. De “Trojka” is een samenkomst op zondagmiddag waarin we met 2 andere broers de preek van die dag in onze gemeente bespreken. Het Trojka lid Jaap Zwarts vroeg mij na te gaan wat er nu precies staat in Leviticus 19 wanneer daar gezegd wordt: “Ik ben de HEER jullie God”.
Een tweede reden kwam er later bij en dat is een YouTube video van Chris Verhagen – de christelijke apologeet-. Verhagen reageert daarin op een artikel van Jaap Noordam in het blad CVandaag met als titel “Tijd voor een wake-up call: Is God echt een drie-eenheid?”. Jaap Noordam bestrijdt in dit artikel de Godheid van Christus. Noordam beweert dat die Godheid van Christus niet uit de Schrift kan worden bewezen maar dat die Godheid pas in de 4e eeuw – door het concilie van Nicea in het jaar 325- aan de kerk is opgelegd. Chris Verhagen bestrijdt dit met heel overtuigende argumenten. Hier kunt u deze video bekijken.
Zelf kies ik nu een andere invalshoek. Het mooie is echter dat Chris Verhagen en ik tot dezelfde conclusie komen: Jezus is God en dat kan vanuit de Schriften aangetoond worden. Dit is een cruciale belijdenis. Want als Jezus geen God is kan Hij voor mijn zonden niet betalen. Mat. 20: 28 zegt dat Hij gekomen is om te dienen en Zijn leven te geven “als losgeld voor velen”. Dat wordt bevestigd door Psalm 49: 8,9: “Geen mens kan een ander vrijkopen, wat God vraagt voor een leven, is niet te betalen, de prijs van het leven is te hoog, in eeuwigheid niet op te brengen”. Maar goed, laten we eerst proberen de vraag van Jaap over Leviticus 19 te beantwoorden.
In Leviticus 19 worden de woorden “Ik ben de HEER jullie God” als een soort refrein telkens herhaald (een aantal malen worden de woorden “jullie God” weggelaten). Wat staat er nu precies in de Hebreeuwse grondtekst?
“Ik” אֲנִ֖י – uitspraak: a-ni
(ben) יְהוָ֥ה -uitspraak:Yahwèh
uw God אֱלֹהֵיכֶֽם׃ – uitspraak èlohekèm
In die naam “Yahwèh” van Leviticus 19 zit dus al een verwijzing naar God zelf, naar Zijn Zijnswijze. Dit wordt ook tot uitdrukking gebracht in allerlei vertalingen van Exodus 3:14. NBV: “Ik ben die er zijn zal”; SV: “IK ZAL ZIJN DIE ER ZIJN ZAL”.
Ex 3:14a: אֶֽהְיֶ֖ה IK BEN
אֲשֶׁ֣ר DIE
אֶֽהְיֶ֖ה IK BEN.
Uitspraak: eh-yeh a-ser eh-yeh.
De Griekse vertaling van het OT -de Septuagint vertaalt Exodus 3:14a : Ἐγώ εἰμι ὁ ὤν· Vertaling: Ik, ik BEN die IS.
Als je nu Leviticus 19 gaat lezen dan kom je tot de ontdekking dat dit hoofdstuk in veel opzichten een nadere uitwerking is van de Tien Woorden. Als er dan in Leviticus 19 nog eens extra aan “Yahwèh” wordt toegevoegd “Ik” אֲנִ֖י – uitspraak: a-ni- dan wil God met deze dubbele verwijzing naar Zichzelf, naar Zijn Zijnswijze, nadrukkelijk alle aandacht op Hem gevestigd hebben. Je moet je dus bij alles wat je doet concentreren op de HEER, niet alleen als Degene die het in alles voor het zeggen heeft, maar ook als Degene die daar ook recht op heeft omdat Hij er IS, er Zijn zal, en er al altijd geweest is. Hij die Onveranderlijk is in Zijn trouw.
Die dubbele verwijzing naar God Zelf komt ook voor in de Griekse Vertaling – de Septuagint- van Leviticus 19. Deze Septuagint of Septuaginta, ook wel afgekort tot LXX, het getal 70 in Romeinse cijfers, is tot stand gekomen tussen circa 250 en 50 v. Chr. In Leviticus 19 lezen we dus in het Grieks “ ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν”. “Ik ben de HEER jullie God”. Nu betekent “eimi” in het Grieks al “Ik ben” als er dan nog een keer “ego” (ik) aan wordt toegevoegd dat is dat ook in de Septuagint een dubbele verwijzing naar God zelf.
Het mooie is nu dat Jezus deze dubbele verwijzing “ego eimi” naar Zichzelf overneemt uit de Septuagint. Jezus was zich daar goed van bewust wat Hij daarmee zeggen wil. Immers de Septuagint is de “Bijbel” waaruit Jezus en de apostelen veelvuldig citeren. Veelvuldig, zeggen we, doch niet uitsluitend. Mat. 2:15; 2:23; Joh. 19:37; Joh. 7:38 en 1 Kor. 2:9 komen wel voor in de Hebreeuwse tekst maar niet in de Septuagint.
De protestante auteurs Archer en Chirichgno geven een lijst van 340 plaatsen (Ik heb ze lang niet allemaal gecontroleerd) waar het NT de Septuagint citeert, maar slechts 33 plaatsen waar uit de Hebreeuwse masoretische tekst wordt geciteerd.
We kunnen hieruit concluderen dat Jezus en de apostelen van deze Griekse vertaling- de Septuagint goed op de hoogte waren en ze gebruikten deze vertaling dan ook voor het verspreiden van het evangelie als hun “Bijbel”. Geen wonder als je daarbij bedenkt dat de Septuagint op dat moment de enige en oudste vertaling in het Grieks was, die op dat moment ter beschikking was. Het Hebreeuws was toen al grotendeels een dode taal. Een taal die alleen nog in de synagoge werd gelezen en bestudeerd.
De vraag die nu gesteld kan worden is deze: Is door dat veelvuldig citeren uit de Septuagint door Jezus en de apostelen, daarmee de Septuagint door de Heilige Geest geïnspireerd? Die vraag zou ik met Ja en Nee willen beantwoorden.
Ja, en dat kan ik het beste illustreren met de volgende stelling: Stel U eens voor dat Jezus in onze tijd op aarde zou zijn gekomen. En dat bijv. De Statenvertaling de enige vertaling van het OT zou zijn die er bestaat. Als Jezus nu uit de Statenvertaling zou citeren, zou daarmee dat citaat uit de Statenvertaluing geïnspireerd zijn, ook al zou dat citaat op bepaalde punten afwijken van de ons bekende Hebreeuwse grondtekst? Ik denk van wel.
Wat nu zou gelden, gold toen ook. De Septuagint was tijdens Jezus omwandeling op aarde de enig beschikbare vertaling in het Grieks van het O.T. Als Jezus daaruit citeert, ook al wijken die citaten af van de masoretische Hebreeuwse tekst, dan zijn die citaten toch geïnspireerd. Die afwijkingen van de Septuagint t.o.v. de ons bekende masoretische tekst, komen waarschijnlijk voort uit het feit dat de vertalers van de Septuagint – op zijn minst voor een deel- putten uit andere, wellicht oudere, onbekende Hebreeuwse manuscripten.
Maar is nu ook het geheel van de Septuagint geïnspireerd? Op die vraag zou ik zeggen: Nee. Al was het alleen al omdat in de Septuagint ook de deuterocanonieke geschriften zijn opgenomen. Hieronymus en in zijn voetspoor ook de reformatorische vertaal traditie wilden dan ook vasthouden aan de Hebreeuwse grondtekst als basis voor het vertalen van het O.T.
Tot slot nog een mooi voorbeeld van deze “Ik, Ik ben” – “ego eimi” verwijzing vinden we in Johannes 8:58. Daar lezen we “Voorwaar, voorwaar zeg ik u: Eer Abraham was, ben ik” (SV). In het Grieks: “πρὶν Ἀβραὰμ γενέσθαι ἐγώ εἰμι”. Hier staat dus weer in het Grieks “ἐγώ εἰμι”. Taalkundig lijkt dit “ben ik” een onverwachte vertaling, tenzij Jezus hier iets speciaals wil zeggen. En dat is ook zo. Eerder zouden we verwacht hebben dat Jezus hier zou zeggen: “Voordat Abraham geboren werd, was ik er al” Maar dat zegt Hij niet. Jezus neemt de vertaling van de Hebreeuwse Verbondsnaam “Yahwèh”, in het Grieks van de Septuagint “ἐγώ εἰμι”, uit Leviticus 19 en Exodus 3:14 over, en past die op Zichzelf toe. Jezus noemt zich nu hier de “ἐγώ εἰμι”. En daarmee bevestigt Hij dat Hij Eėn van Wezen is met God, de Vader.
Van Abraham moet hier in Joh. 8:58 gezegd worden dat hij geboren werd - “γενέσθαι”- in het Grieks-. Hij kwam tot aanzijn IN DE TIJD. Maar dat kan van Jezus niet gezegd worden. Het “Ik, ik BEN”, “ἐγώ εἰμι”, geeft aan dat Hij BOVEN de tijd staat en dat Hij als de Zoon van God er altijd al geweest is. Hij staat daarmee op gelijke voet als God de Heer zelf, waarvan in Openb. 1:8 gezegd wordt: “Ik ben het die IS, die WAS en die KOMT”.
Als we nu wat we vinden in Johannes 8:58 combineren met de gegevens uit o.a. Leviticus 19 en Exodus 3:14, dan levert dit dus een sterk bewijs op van de Godheid van Christus . God uit God en Licht uit Licht zoals de belijdenis van Nicea dit verwoordt. De Joden uit Zijn tijd begrepen dit heel goed. Jezus stelde Zichzelf gelijk aan God (Joh. 5:18 en 8:59) en daarom wilden de Joden Hem doden en om deze reden werd Hij ook ter dood veroordeeld (Mat. 26:62-67). Samenvattend kunnen we zeggen dat we hier met kernbegrippen te doen hebben die voor onze verlossing van essentieel belang zijn.
Wilt u reageren? Laat dan een onderstaand een reactie achter.