Sometimes it feels like Bob Dylan says: "I practice a faith that's long been abandoned, ain't no altars on this long and lonesome road"

Translate this website

Visitors to this website today: 137Total number of visitors to this website: 666672
Welcome to the website of Kees de Graaf
Kees de Graaf keesdegraaf.com

Bob Dylan's "Trouble No More" and Greil Marcus's view on "Slow Train"

640[1].jpg

Dylan’s “Trouble No More” and Greil Marcus’s view on “Slow Train” – by Kees de Graaf.

Having read most of the press reviews of Bob Dylan’s “Trouble No More: The Bootleg Series, Vol. 13 / 1979-1981”, we may safely conclude that this release was received with much eulogy by the vast majority of critics in the musical world, not only – and not surprisingly - by believers but also by non-believers and atheists. That was quite a different story when Dylan released his first album in the period “Trouble No More” covers: “Slow Train Coming” in 1979. Although musically “Slow Train Coming” received quite a lot of appraisal at the time, from a lyrical point of view however, most of the critics -and fans as well - were shocked and horrified by what they heard and were completely taken aback. At the time, those critics and fans had to deal not only with his conversion to Christianity but also with the fact that this conversion – in their opinion - showed itself in an uncompromising and relentless way in the lyrics of this new album.
Now more than 38 years later in 2017, it looks as if things have changed. Why is that? First of course, there is the wear and tear of time. As time goes by controversies tend to lose their sharp edges and people are more and more inclined to see and understand in a more objective way what really happened in a certain situation at a certain time. Listening to and watching “Trouble No More”, what do most people now hear and see what they did not – and some of them maybe were not willing to - hear and see at the time in 1979-1981?. What they now see and hear is first of all the craftmanship of Dylan and his band and the back-up singers. This was really a good and tight band. It rocked and it had soul!. The second thing might be Dylan’s commitment and sincerity. Listening to and watching “Trouble No More” you can feel and sense that Dylan had gone through a life changing experience and felt a sincere vocation to share this experience with his audience and the rest of the world. There is no guile in these performances. The third thing is that people now begin to realize that a firm conviction such as the Christian faith is capable of producing some of the finest art, also in the case of Bob Dylan. Take e.g. Johan Sebastian Bach’s (1685-1785) masterpiece the St. Matthew Passion. No matter how confrontational the Christian lyrics of this masterpiece may be at some points, there is no one in our times who is offended by these lyrics. We accept these lyrics as they are and both believers and non-believers equally enjoy this music, in spite of the fact that it must be assumed that Bach’s wellspring of creativity was fed by his Christian faith.
Now to Greil Marcus. Marcus published a book in 2011 called “Bob Dylan: Writings 1968-2010”. In this book Marcus comments on “Slow Train Coming”. Marcus writes on Page 95: “What we’re faced with here is really very ugly” and “The songs on Slow Train are monolithic, Jesus is the answer, and if you don’t believe it, you’re fucked”. On page 96: “Dylan’s songs have nothing of the sanctified quest in them: they’re arrogant, intolerant. Much of the writing is insultingly shoddy – some of the songs are no more than glorified lists”. These are pretty harsh words from Marcus. It even gets worse when Marcus goes on to say on page 96: “In “Do right to me Baby”, the devastating entreaties of Mat. 5:44 are corrupted: “But I say unto you, Love your enemies, bless them that curse you, do good to them that hate you” turns into you- scratch-my – back- I’ll-scratch -yours. Dylan is promoting a very modern kind of gospel: safe, self-satisfied and utilitarian. There is no sense of his own sin on Slow Train, no humility, and less God than Dylan’ own choice that’s celebrated”. When we read this we wonder: has Greil Marcus done his homework?. Because when we take a close look at the lyrics of “Do Right to Me Baby (Do unto others)” we see that this song is a parody on Matthew 7: 12 where Jesus says “So whatever you wish that men would do to you, do so to them; for this is the law and the prophets”. Dylan writes in “Do Right to Me Baby”: “But if you do right to me, baby, I’ll do right to you, too. Ya got to do unto others, like you’d have them, like you’d have them, do unto you”. This parody exactly reflects what Jesus intended to say in Mat.7:12. Dylan himself indirectly returned to this subject in his in 2003 rewritten version of another Slow Train track: “Gonna change my way of thinking” where he writes “we‘re living by the golden rule, whoever got the gold rules”. The Golden Rule or ethic of reciprocity basically says that ‘one should treat others as one would like others to treat oneself’. We find this Golden Rule in the modern concept of human rights and in a wide range of world cultures and in all the major world religions. Therefore, within the context of this song and in “Do Right to Me Baby” Dylan no doubt refers to the Christian Golden Rule of Mat. 7:12: “So whatever you wish that men would do to you, do so to them; for this is the law and the prophets”.
So when Marcus says:“ In Do right to me Baby”, the devastating entreaties of Mat. 5:44 are corrupted. “But I say unto you, Love your enemies, bless them that curse you, do good to them that hate you” turns into you- scratch-my – back- I’ll-scratch -yours”, Marcus is fully mistaken. Dylan does not deal with the subject of how one should treat one’s enemies in “Do right to me Baby” but deals with the Golden Rule taught by Jesus. How you should treat your enemies and the Golden Rule of ethic reciprocity are two different subjects.
Marcus goes on to say: “There is no sense of his own sin on Slow Train, no humility, and less God than Dylan’ own choice that’s celebrated” and further on: “What Dylan does not understand are the hard spiritual facts that have always formed the bedrock of traditional American faith. What he does not understand is that by accepting Christ, one does not achieve grace, but accepts a terrible , lifelong struggle to be worthy of grace, a struggle to live in a way that contradicts one’s natural impulses, one’s innately depraved soul. Sin does not vanish, it remains constant, but now one cannot hide from it, and one must accept the suffering recognition brings”.
First of all, this statement from Marcus is wrong from a Biblical point of view. The Bible teaches that the love of God through Jesus Christ is unconditional. One needs not to be “worthy of grace” to be accepted by God as Marcus writes. Those who believe in Christ and accept Him receive unconditional grace(John 1:12, Roman 3:24).It is true, a lifelong struggle against sin remains. Is Dylan really not aware of this lifelong struggle against sin as Marcus seems to suggest? Look at what he writes in “Solid Rock” : “It’s the ways of the flesh to war against the spirit, twenty four hours a day you can feel it you can hear it, using all devices under the sun, and He never give up till the battle ‘s lost or won” What Marcus seems not to understand is that a convert passes through various successive phases of inner renewal. The first phase is the acceptance of the newly found faith and the confrontation with the ‘old’ way of thinking and living: “Make myself a different set of rules” in “Gonna change my way of thinking”. This first phase is marked by a high degree of apologetics. Confrontation with the outside world cannot be avoided and if it appears that you are serious, you may expect that the outside world will be critical of the steps you have taken and questions you: “They ask me how I feel, and if my love is real” (I Believe in You). You meet with a lot of hostility from the press and your fans who cannot get their neck around what they regard as a sudden and incomprehensible turnaround. We feel therefore that the album “Slow Train Coming” is marked by these apologetics. Here we find Dylan defencing his newly found expression of faith. The price he paid for it was high and that was not at all an easy affair, like Marcus suggests, when Marcus writes that: “One never claims, as Dylan does throughout Slow Train, that redemption is a simple affair.
When Marcus says: “Dylan is promoting a very modern kind of gospel: safe, self-satisfied and utilitarian. There is no sense of his own sin on Slow Train, no humility, and less God than Dylan’ own choice that’s celebrated” he does not do justice to Dylan and to the songs on Slow Train. It is true, the certainty of his religious conviction shines through on Slow Train. The conviction that there is only one road to salvation. And it would seem that the expression of this certainty is the main source of all the repugnance like that of Marcus’s. For Marcus the expression of this religious certainty is synonymous to following a map. This appears when Marcus writes: “American piety is a deep mine, and in the past, without following any maps Dylan has gone into it and returned with real treasures: John Wesley Harding is the best example, but there are many others”. But who is without any maps in life? Atheism, Liberalism, Nihilism, all sorts of ism’s, they all have maps. Christianity is also one of them. All these maps are capable of producing great art. But not for Marcus. It seems that for Marcus all maps are allowed and may produce great art, but apparently not the map Dylan follows in Slow Train, this map is abhorrent, condemned, and cannot produce great art in the eyes of Marcus. In other words: only if you follow my map you can make great art.
Apart from this, when you study the lyrics of Slow Train carefully you will find a lot of vulnerability, compassion, pain and fear which has nothing to do with self-satisfaction and lack of his own sin: “What you have given me today is worth more than I could pay” is that self-satisfaction? When Dylan addresses himself in “When He returns” and says: “Can I cast aside, all this loyalty and pride?” is that not an expression of his own sin and an expression of the mother of all sin: pride?.
Moreover, Marcus completely ignores the successor of Slow Train, the album “Saved”. One may say that “Saved” represents a second phase a convert is going through. The first phase “Slow Train” was marked by the doctrinal fixation of the faith and the apologetics as a result of that. The second phase “Saved” is marked by joy and gratitude for salvation. There are plenty of examples, we give a few: “Saved”: “I’m so glad, so glad, I want to thank you Lord”. In “What can I do for You”: “You have given everything to me, You have given all there is to give”. By the way, how can Marcus say that that there is no sense of his own sin: “If you find it in your heart, can I be forgiven?” (“Saving Grace”).
The third phase a convert is going through is marked by the integration of one’s specific secular skills of song writing. By ‘secular’ skills we do not intend to suggest that there is a contrast between ‘secular’ skills of writing and ‘spiritual’ or ‘religious’ skills of writing. There is no antithesis between nature and grace. The message in this third phase is therefore basically still the same but to understand the message fellow believers will have to read between the lines. This style of communication is more or less comparable with Jesus’ style of preaching and communication by means of parables. People no longer wanted to listen to the overt and outspoken message of the coming Kingdom of Heaven (Mat. 13:10-15) so Jesus started to preach in parables. The message is no longer outspoken but hidden in a parable. To understand the message you have to make an effort which was only given to his (real) disciples (Mat 13:11). Something comparable happened to Dylan’s song writing. The message of “Slow Train Coming” and “Saved” was unequivocal and outspoken. At the time this was necessary for phase one and two of his conversion. In “Shot of Love” however, we see a transition to the third phase a convert is going through. Some of the songs like e.g. “Property of Jesus” and “Dead Man, Dead Man” still belong to phase one or two but songs like “Heart of Mine” or “Lenny Bruce” and even more so “Every Grain of Sand” belong to the third phase of his conversion. To understand the lyrics of songs like that, you have to make an effort and read the message between the lines, in the same way as the disciples had to do when Jesus told them parables. This third phase makes his song writing acceptable to believers and(again) non-believers, the lyrics are open for debate and contemplation and can be interpreted in multiple ways, but that does not mean that these lyrics are without a message and make sense no more. The basic message is still the same but the packing is different. Now in 2018 we are more or less still in this third phase, albeit the learning process still goes on. Layer is built upon layer, “Love and Theft” is quite different from “Infidels” and “Tempest” is quite different from “Oh Mercy”. We cannot go into details here but lyrics like in “Pay In Blood” simply had to be made.
This also implies that things cannot and will not be duplicated or repeated. “Slow Train Coming”, “Saved” and “Shot of Love” were unique and once-only. Dylan has never repeated a creative phase in his career and also never denounced a creative phase in his oeuvre. ”I did all I could , I did it right there and then (1979-1981?) I’ve already confessed, no need to confess again” Dylan stresses in “Thunder of the Mountains”.
We guess that as much as Dylan despised to be pinned down as a ‘protest’ singer or ‘voice of a generation’ he may also despise his 1979-1981 phase to be pinned down as ‘a Christian’ or ‘born-again’ phase, as some bygone whim which actually does not belong to the true Dylan, a stance which is adopted and advocated by the overwhelming majority of his critics and followers. In our opinion his oeuvre forms a unity, an edifice in which layer is built upon layer. You cannot break lose a layer of bricks – like his so-called ‘Christian phase’ or any other phase for that matter- without the whole building collapsing. Sometimes we have to take Dylan interviews with a little pinch of salt but we feel that Dylan was serious when, in his Sixty Minutes interview in 2004, he said: “it goes back to the destiny thing. I made a bargain with it, you know, a long time ago. And I'm holding up my end”. In this ‘destiny thing’ there is right time and place for everything. We strongly believe that the release of “Trouble No More” has everything to do with this ‘destiny thing’. With the release of “Trouble No More” Dylan made a statement. He made this statement at the right time. It is part of the bargain he made.
Your response to this article is welcomed. Please press the button ''reacties" below and write a response.

 

'Disease of Conceit' an analysis by Kees de Graaf

naamloos.png


Whoever has followed the recent political events in the USA, the inauguration of the 45th President of the United States, may agree that if there is one Dylan song from the eighties which has lost none of its topicality than it is the ‘Disease of Conceit’. Populism is rampant, not only in the USA but also in Europe.
We feel that certain aspects of populism are a fertile soil for the disease of conceit to flourish, and it shows, not only in the USA as we have seen, but also in Europe, where in a number of countries elections are coming up this year. For this reason it would be very appropriate if Dylan would reintroduce this song in his upcoming European Tour. You never know.
‘Disease of Conceit’ is one of those little precious gems from the album ‘Oh Mercy’ (1989). On page 170 (page 184 of the Dutch edition) of ‘Chronicles’ (2004), Dylan offers us some useful background information about the way in which this song came about. In ‘Chronicles’ Dylan emphasizes that ‘Disease of Conceit’ definitely has gospel overtones. By the way, we feel that this does not only apply to ‘Disease of Conceit’ but almost to any other song on this album. Undoubtedly the main theme on this album is compassion. This compassion is, reflected in the album’s title ‘Oh Mercy’, shines through in all the songs on the album and particularly in the way in which Dylan deals with conceit here. We will say more on this below.
The first question we have to try and answer is: what is this ‘disease of conceit’? In ‘Chronicles’ Dylan gives us some sort of a clue when he says: ‘Conceit is not necessarily a disease. It’s more of a weakness. A conceited person could be set up easily and brought down accordingly. Let’s face it, a conceited person has a false sense of self-worth, an inflated opinion of himself. A person like this can be controlled and manipulated if you know what buttons to push’. The first thing Dylan invites us to consider is that we should not take the word ‘disease’ in this respect too literally but more metamorphically. That is why Dylan says that conceit is not necessarily a disease. The disease of conceit certainly has some characteristics of a ‘real’ infectious disease like e.g. the flu. You can’t see the flu, it seems to come out of nowhere, it spreads easily and it is very hard to control. What also strikes us in this quote from ‘Chronicles’ is that Dylan looks at the disease of conceit from the reverse side of the medal. Although it is true what Dylan writes that one of the main characteristics of a conceited person is that he ’can be controlled and manipulated if you know what buttons to push’ but it is also true- and even more so - that a conceited person exactly knows how he or she can control and manipulate other persons and even whole nations and such a person knows exactly what buttons he or she has to push to do so. What is beyond doubt is, that a famous person who suffers from the disease of conceit produces some very bad fruit which, often for political reasons and/or for protection of public image, is kept secret to the public at large. But once this bad fruit becomes known to insiders, such a conceited person can sometimes be easily controlled and manipulated, if not blackmailed. A main characteristic of a conceited person is that such a person turns a blind eye to the damage he or she causes to other people because of one’s actions and also turns a blind eye to the risks one runs, once one’s actions come home to roost. Pride goes before a fall. Dylan correctly says that a conceited person ‘has a false sense of self-worth’ and ‘an inflated opinion of himself’. The result of this attitude is that a conceited person feels that he or she is above the law and that certain moral standards do not apply to him or her but only to other people.
Deceit is more of a weakness Dylan says. We feel that deceit and therefore also the disease of conceit, is part of the human condition. But where does conceit originate from? Dylan gives us a clue by saying that the song has gospel overtones, so this time nobody will  disagree that we have to look for an answer in the Gospel, in the Bible. Although it does not use the word ‘deceit’ literally, nevertheless the Jewish and Christian tradition teaches us that the origin of conceit goes back to the very beginning of mankind, to what happened in the Garden of Eden as described in Genesis 3. In the garden of Eden man was deceived by Satan into believing that if he would become disobedient and rebellious to God by eating from the forbidden fruit, man could be like God. God had said to man that if he would eat from the forbidden fruit, man would die (Gen. 3:3). Satan immediately waved away the penalty, saying a blatant lie to man:"You shall not die" (Gen.3:4). To encourage man’s obedience Satan offered a reward by saying: "You shall be like God" (Gen. 3:5). This was an offer man should have refused, but man unfortunately chose not to do so. Satan’s offer to man meant a complete reorientation of the focus of man’s live. The ‘self’ of man would from now on become the predominant focus of life: ’You shall be God’. From now on man would be independent from God, having standards of his own to determine what is right and wrong. The focus of man turned away from obedience to God to disobedience. From that point on, the mind of mankind was driven by deceit, hatred, anger, competition, destruction, all encompassed within an overweening pride. (I borrowed these thoughts from John W. Ritenbaugh’s Bible Tools). It was here, in the Garden of Eden where and when the ‘disease of conceit’ was borne and it has been an integral part of the human condition ever since.
Although every human being suffers from the disease of conceit, not all do suffer in the same degree. First of all, God has restrained the efficacy of the disease of conceit. If there were no restraint, every human being would swallow the other and – and after Cain slew Abel- the world would soon have become an unliveable place. Secondly, the gravity s of the disease of conceit is largely determined by the individual traits of character of each human being. An intelligent, strong, arrogant and dominant personality with charismatic leadership capacities - especially when such a person has despotic and/or dictatorial power - has all the ingredients it takes to suffer from the disease of conceit in its extremity . The result is devastating.
Apart from this, we feel that the disease of conceit shows a lot of the characteristics of NPD. NPD stands for ‘Narcissistic Personality Disorder’. The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM), published by the American Psychiatric Association (APA), offers a common language and standard criteria for the classification of mental disorders. According to DSM-IV NPD is characterized by:
"a pervasive pattern of grandiosity (in fantasy or behaviour), need for admiration, and lack of empathy, beginning in early adulthood and present in a variety of contexts, as indicated by five (or more) of the following:
(1) has a grandiose sense of self-importance (e.g., exaggerates achievements and talents, expects to be recognized as superior without commensurate achievements)
(2) is preoccupied with fantasies of unlimited success, power, brilliance, beauty, or ideal love.
(3) believes that he or she is "special" and unique and can only be understood by, or should associate with, other special or high-status people (or institutions)
(4) requires excessive admiration.
(5) has a sense of entitlement, i.e., unreasonable expectations of especially favourable treatment or automatic compliance with his or her expectations.
(6) is interpersonally exploitative, i.e., takes advantage of others to achieve his or her own ends.
(7) lacks empathy: is unwilling to recognize or identify with the feelings or needs of others.
(8) is often envious of others or believes that others are envious of him or her.
(9) shows arrogant, haughty behaviours or attitudes”.
It is said that an estimated 1% of the American population suffers from this disorder. Many successful people like businessmen, lawyers, doctors and academics are said to suffer from it. Back to ‘Chronicles’ and the ‘Disease of Conceit’.
In ‘Chronicles’’ it seems obvious that the fallen televangelist Jimmy Swaggart somehow suffered from the ‘Disease of Conceit’ which eventually led to his downfall. The evangelist Swaggart- as Dylan puts it - had been ‘linked to a prostitute, caught on camera leaving her motel room in sweatpants’. ‘This incident’ -Dylan goes on to say -might have had something to do with inspiring the song but then again, it is hard to say’. We may safely conclude that yes, Dylan – when he wrote this song in 1988- was somehow inspired by this incident. What strikes us is Dylan’s clemency, if not compassion with the fallen Jimmy Swaggart. Dylan feels no need to expose Swaggart. In covert terms Dylan hints at the fact that those who are eager to expose Swaggart, are equally suffering from the ‘Disease of Conceit’ and that there is a lot of hypocrisy involved in this story.
Although the ‘Disease of Conceit’ is written in C major, a key which is frequently used for grand musical statements, and although it is obvious that Dylan condemns the disease, yet there is the same compassion in the song as there is in ‘Chronicles’ for Swaggart. We find no sneer or guile or unholy glee in the lyrics but Dylan’s voice is full of mercy for the victims of the ‘Disease of Conceit’. This makes the song perfectly fit in with the main theme of the album ‘Oh Mercy’. The dramatic and emphatic piano chords strikes at the beginning of the song, immediately give you the feeling that important and dramatic news is coming up, news which you’d better not ignore if you want to survive the devastating consequences of this disease. The way in which the news comes to us reminds us of the beginning of the book of Job. In the book of Job, one after the other bad news messenger bursts upon the scene to report new victims on the battlefield. But with every successive messenger arriving, things get worse, till finally even Job’s children are killed. This also happens in this song. It all ends with: ‘Then they bury you from your head to your feet from the disease of conceit’. Having all said this, let us now take a more detailed look at the lyrics of this outstanding masterpiece.
The first messenger arrives and reports: ‘There’s a whole lot of people suffering tonight from the disease of conceit, whole lot of people struggling tonight from the disease of conceit’. The way in which the messenger reports what he has seen, again reminds us of the book of Job. Job 1: 7: ‘The LORD said to Satan, "Where have you come from?" Satan answered the LORD, "From roaming throughout the earth, going back and forth on it.". Here in the song it is as if the messenger roams the earth and reports to God the devastating effects on earth which the disease of conceit causes. It is as if God asks: ‘What have you seen, my blue eyed Son?’. The messenger reports to God: ‘There’s a whole lot of people suffering tonight from the disease of conceit, whole lot of people struggling tonight from the disease of conceit’. The first thing we have to take note of is that you cannot see the symptoms of the disease of conceit with the naked eye in the same way as you can see the symptoms of a ‘real’ disease e.g. the plague. When the plague is about the country, you can literally see many people physically die from the plague all around you. However, you cannot see the disease of conceit in the same way. At the beginning the disease of conceit seems harmless, the disease of conceit is much more a part of your mindset and usually seems to cause no direct physical or spiritual damage. Yet the disease of conceit is much more killing than a ‘real’ disease like e.g. the plague, because the disease of conceit may result in a spiritual (second) death which in the end is much and much worse than a physical death. (Rev.20: 6 and 14). The Bible sees the physical death as a temporal separation of the body and the soul (the first death) but the second death as a permanent alienation from God (called ‘the second death’). The five-word line ‘from the disease of conceit’ comes back in the song over and over again, with its preposition ‘from’ which refers to the infection, the cause’ of the disease. However, the song not only deals with those who suffer from the disease of conceit, those who are infected by the disease, but even more so with those who are the victims of these sufferers. The sufferers of the disease of conceit cause a lot of – collateral - damage to people in their surroundings. They cause a lot of damage not only to people in their surroundings but even to whole nations and to the creation as a whole. This phenomenon is expressed in the first four lines of each verse. So when people are ‘suffering’ and ‘struggling’(verse 1), when people’s ‘hearts are 'breaking’ and ‘shaking’(verse 2), when people are ‘dying’ and ‘crying’ (verse 3) and when people are ‘in trouble’ and ‘seeing it double’(verse 4) the poet primarily thinks of what the sufferers of the disease cause to other people. Others are suffering, struggling, other people’s hearts are breaking and shaking and other people are dying and crying and are in trouble and are seeing it double, all because of what those sufferers of the disease of conceit do to them. So when it says: ‘There’s a whole lot of people suffering tonight from the disease of conceit, whole lot of people struggling tonight from the disease of conceit’ it is as if the poet says: ‘I not only see a lot of people who show the symptoms of the disease of conceit, they suffer from this disease, but I also see a lot of people who suffer because of what these sufferers do to them. Likewise I see a lot of people ’struggling from the disease of conceit’ ,these people desperately try to get away from what these sufferers try to do to them’. Usually you struggle ‘with’ or ‘against’’ something, not ‘from’ something, but Dylan nevertheless deliberately seems to use the preposition ‘from’ to focus on the collateral damage which the disease of conceit causes on other people. Life becomes a struggle for many people and the disease of conceit is responsible for that.
In the next four lines (of each verse) Dylan describes the working procedure of the disease of conceit. Here in the first verse it says of the disease of conceit: ‘Comes right down the highway, straight down the line’. The disease of conceit does not know what modesty is. It does not stealthily creep in through by-roads to catch a person by surprise but ‘right down the highway’ with much aplomb and ‘straight down the line’. There is no restraint in the disease of conceit, it reveals itself fully out in the open. Wisdom proceeds with caution but the disease of conceit has no prudence. Patience is a divine characteristic but the disease of conceit has none of that, it cannot wait. The disease of conceit enters a man with brutal and arrogant force like a Blitzkrieg and it is unstoppable when it ‘comes right down the highway’ through the great walks of life and ‘straight down the line’ into your life, presenting itself as something you can’t do without, it gives you no time to think, it ‘rips into your senses, through your body and your mind’. According to the Cambridge Dictionary ‘To rip into somebody’ means: ‘ to attack or criticize somebody with great force’ and that is exactly what the disease of conceit does. ‘It rips into your senses’ and affects your senses, your senses that is your ability to understand, recognize, value, or react to something, but it also affects the five physical abilities to see, hear, smell, taste, and feel. This ripper rips ’through your body and your mind’ and from now tells you what you must think and believe and how you should react and prescribes exactly what you should hear and smell and taste and feel. Both the human mind and body are from now on occupied territory. When the disease of conceit enters into your body and into your mind it cons you into believing that from now on you are really free to say and to do whatever you please; it all seems so sweet, but the harsh reality is that the disease of conceit enslaves you completely. Although Mr. Disease of Conceit promises you total freedom, he secretly laughs in his sleeve and he knows exactly what he is going to do(just like Dylan said in ‘Pay in Blood’) : ‘I'll put you in a chain that you never will break, legs and arms and body and bone’. No wonder that the conclusion of verse one is: ‘Nothing about it that’s sweet, the disease of conceit’. The disease of conceit is just like the little book of which John says: ’I took the little book out of the angel's hand, and ate it up; and it was in my mouth sweet as honey: and as soon as I had eaten it, my belly was bitter’. (Rev. 10:10).When the disease of conceit presents itself to your body and your mind it seems so sweet, but once it has entered your body and you mind, people all around you will soon find out that there is ‘Nothing about it that’s sweet, the disease of conceit’ and that the bitter taste remains.
In verse 2 the second messenger arrives on the scene and this messenger reports about further and deeper infiltration of the disease of conceit. Again there is no anger or wrath but compassion in the messenger’s voice. In verse one the senses, the mind and the body, are affected but now the disease of conceit penetrates deeper into the emotional life if its victims; in fact the disease now penetrates into the spiritual life of its victims. Here in verse two the soul is affected and that is serious business. The soul is the place where matters of life and death are decided. But first this verse further outlines what damage the disease causes to other people. It does so when it says: ‘There’s a whole lot of hearts breaking tonight from the disease of conceit, whole lot of hearts shaking tonight from the disease of conceit’. In various degrees sufferers from the disease of conceit show some, if not all, the symptoms of NPD as we stated above. Some of the symptoms of NPD are really heartbreakers. In the spectrum of NPD, some narcists are ‘interpersonally exploitative, i.e., they take advantage of others to achieve their ends. Others ‘lack empathy and are unwilling to recognize or identify with the feelings or needs of others’. Again others ‘show arrogant, haughty behaviours or attitudes’. These behaviours and attitudes have broken and shaken many a heart and the messengers sees it all unfold when he reports: ‘There’s a whole lot of hearts breaking tonight from the disease of conceit, whole lot of hearts shaking tonight from the disease of conceit’. The working procedure of the disease of conceit in this verse is that it ‘steps into your room, eats your soul’. There seems to be no defence against this disease, without permission it enters your house and ‘steps into your room’ as if it is fully entitled to be there. In the first verse the disease rips into your body and your mind which is already bad enough, but here things further deteriorate and you get in very critical position when the disease penetrates into your soul and even ‘eats your soul’. The Cambridge dictionary defines the soul as: ‘the spiritual part of a person that some people believe continues to exist in some form after their body has died, or the part of a person that is not physical and experiences deep feelings and emotions’ What happens when something ‘eats your soul’? At the beginning of this process, when something ‘eats your soul,’ you have a strong feeling that something is wrong with you, something is bothering you deep inside. It may be a pain, something that hurts, often something immoral or sinful. At this early stage your conscience, which is part of your soul, starts to bother you, you are conscience-stricken but there is still a way back to recovery. However, if you do not mend your ways and you allow this process of eating your soul to continue, it gets harder and harder to find a cure. Your conscience is more and more seared up and stigmatized. Once your soul is completely eaten, you may end up doing the most horrible things and not even be bothered by your conscience. At this stage the feeling that you have done something wrong is completely blurred. A lot of those who committed all those terrible atrocities during the Holocaust testified afterwards that they had a free conscience and that they were not troubled at all by their conscience. It is as if the messenger implicitly admonishes us here and says: ‘mend you ways when you still can, otherwise you will come to a point of no return and your soul will be completely eaten and the words of the song ‘Foot of Pride’ will come true: ‘Well, there ain't no going back when your foot of pride come down, ain't no going back’. Elsewhere - in ‘TV Talking Song’ -Dylan says: ‘Your mind is your temple, keep it beautiful and free, don’t let an egg laid in by someone you can’t see’. If this applies to the human mind, the more so it applies to the human soul. The alternative is that when you do not mend your ways and if you let this process of eating your soul go on to the very end, you will more and more lose control over your senses. That’s why the poet concludes: ‘Over your senses you have no control’. In these words ‘Over your senses you have no control’ there is some kind of a paradox, because on the one hand the deceit of conceit deceives you into firmly believing that you are fully in control over your senses and that you can think and do whatever you please and that you are free to take whatever decision you like to take. On the other hand, the reality is that this is a blatant lie. Once you let the disease of conceit in, it more and more subjects you to its will and in the end you will lose all control over your senses and you are completely subjected to its whims, resulting in huge damage, not only to your own soul but also to other people. The disease of conceit makes a public appearance without any restraint whatsoever, it boasts and it brags, both in the public and the private domain, that is why Dylan concludes: ‘Ain’t nothing too discreet, about the disease of conceit’. There is not much discretion in the appearance of the disease of conceit, it does not know what modesty is, its voice is ringing loud and it is takes unholy pleasure in exposing others, exposing to the public what may be regarded as ‘discreet’. It may have to do with the fact that all those who really suffer from the disease pretend that they do not suffer from the disease at all, they feel there is nothing wrong with them. But they pretend that only others do suffer from it and that they have right to poke their nose into other people’s affairs, even in the most private things which may rightly be regarded as ‘discreet’ . They always cheek other people and never point the finger at themselves, the perpetrator is always somebody else. The disease of conceit does not know of any self-reflection whatsoever. Hypocrisy is never discreet and it is Dylan who hints at this hypocrisy in ‘Chronicles’ as we have seen above.
In verse 3 the 3rd messenger arrives on the scene and with pain and compassion in his voice he reports: ‘There’s a whole lot of people dying tonight from the disease of conceit, whole lot of people crying tonight from the disease of conceit’. The focus in the first line ‘There’s a whole lot of people dying tonight from the disease of conceit’ may be on the real sufferers from the disease of conceit, rather than on the victims they make. In the second line ‘whole lot of people crying tonight from the disease of conceit’ it is the other way round; the focus is now on the victims the sufferers of the disease of conceit make, rather than on the real sufferers themselves. There may be a reason to put it like this.
When the poets says ‘There’s a whole lot of people dying tonight from the disease of conceit’ he may primarily not speak of a physical death but of a spiritual death. For those who suffer from the disease of conceit, as soon as the process of ‘eating your soul’, as outlined in verse two, is completed, your soul is lost and you will spiritually die, although you may physically be still alive and kicking and even prosper more than ever. Of course, other people may die because of what the sufferers of the disease of conceit do to them but we feel this is not what the poet primarily may have had on his mind when he wrote: ‘There’s a whole lot of people dying tonight from the disease of conceit’. However, when it says: ‘whole lot of people crying tonight from the disease of conceit’ we feel that the poet primarily may have those people on his mind who are crying because of what the sufferers of the disease of conceit do to them. They cause a lot of tears and sorrow to innocent people in their surroundings, or to the nation and to the creation as a whole. Paul says in 2 Cor. 7:10 about tears and sorrow: ‘Godly sorrow brings repentance that leads to salvation and leaves no regret, but worldly sorrow brings death’. We feel that this is exactly what makes the difference here. The real sufferers of the disease of conceit do not care a damn about what they do to others, they are far from feeling any sorrow or shedding any tears because of all the wrongs they have done to others. Sufferers from the disease of conceit are sometimes crying but not from repentance because of what they have done to their neighbors, but they are rather crying from frustration when they do not immediately get what they want from others.
The way in which the disease of conceit operates is described in this verse as: ‘Comes right out of nowhere, and you’re down for the count’. The terminology used here is that of a pugilistic contest- a boxing match. The nearer we come to the climax – the end – of the song the more critical the condition of the patient becomes. The disease of conceit ‘comes right out of nowhere’ just like Dylan says in ‘Man of Peace’ the disease of conceit ‘could be standing next to you, the person that you noticed least’. Your opponent – the disease of conceit – catches you completely off your guard. Suddenly you are struck and you have no time to duck or weave. The punches of the disease of conceit are devastating and soon ‘you’re down for the count’. Eight….Nine… Ten… and you’re down and out. In this respect it is not without significance that each of the four verses has ten lines, the poet skillfully builds up the drama to its final catastrophe. The enemy is not only within the gates, in the body and the mind and soul of the sufferer of the disease of conceit, but there is also an external foe which feeds and encourages the enemy within. This foe is the ‘outside world’. That is why Dylan goes on to say that ‘From the outside world, the pressure will mount’. We are still witnessing a pugilistic contest. The public is yelling and screaming and wants to see blood. The fist fighters allow themselves to be carried away in an ever faster turning whirlpool of sweat and blood and they go to the very limit to wipe out their opponent. The tragic thing about the disease of conceit is that the outside world offers you no help in overcoming the disease of conceit but makes things worse. Talented (wannabe) public personalities easily contract the disease of conceit. In such cases, one of the symptoms of the disease of conceit is its morbid tendency to thrive on public adoration and acclaim. These (wannabe) famous public personalities constantly have to live up to the expectations of the public which creates mounting pressure. Public acclaim very often gives you the wrong answers to your problems and instead of combatting the disease it stifles you in your feelings of superiority and plunges you into ever bigger problems, even if you are not aware of it. It may even go that far that your addiction to popularity kills you and you become a puppet in the hands of the public. You must be strong personality, with a different purpose in life, to be immune for all of this and be able to handle this kind of pressure from the outside world. In this phase of the disease of conceit when ‘from the outside world, the pressure will mount’, the disease tightens its control over you and it ‘turns you into a piece of meat’. The image used here is still that of boxing-match. After the count, when you have lost the game, your face may end up looking like a bloody pulp. Your face may literally look like a piece of meat you buy at the butcher’s shop. However, ‘piece of meat’ predominantly has a metaphorical meaning here. You are considered ‘a piece of meat’ when someone feels useful only for the physical characteristics one may supply to other people. You are treated as ‘a piece of meat’ when people regard you as an object of lust rather than as a unique creation worthy of esteem. People may ‘turn you into a piece of meat’ when you always have to live up to their expectations and when they consider you to be their property which they may either praise into heaven or doom into hell. It all has to do with a lack of empathy. Also in this case the (meat) knife cuts both ways. Those who suffer from the disease of conceit may turn their neighbors and relations into a piece of meat and likewise others may turn the sufferers into a piece of meat when they allow themselves to be used as a puppet on a string. We already outlined above that one of the main symptoms of the disease of conceit is that those who suffer from it are not aware of the fact that they suffer from it. They think they are healthy and fine when in fact they are critically ill from the disease of conceit.
In the bridge of the song Dylan offers us a clinical observation of the disease of conceit. It says: ‘Conceit is a disease that the doctors got no cure, they’ve done a lot of research on it but what it is, they’re still not sure’. As we already explained at the beginning of this analysis, the disease of conceit is an inseparable part of the – fallen - human condition. Man is therefore unable to find a cure. It is the reason why it says: ‘Conceit is a disease that the doctors got no cure’. It is not that they have not tried to find a cure, on the contrary, cause ‘they’ve done a lot of research on it’. Throughout the centuries, countless volumes have been written on the origin and efficacy of evil and what man should do to overcome evil but all in vain. All along there has been a persistent belief that, in an evolutionary process, in the end man will be able to conquer evil but again and again all these attempts to wipe out evil have failed. Evil expresses itself in the disease of conceit and there is no cure available. When it says: ‘what it is, they’re still not sure’ this is meant as an understatement. What the poet intends to say is that although anthropologists, psychologists and psychiatrists have done a lot of research on it and have written countless volumes on this subject, they have not succeeded in mapping out the disease of conceit, they don’t know where it came from, they have no control over it and they did not find any effective therapy to overcome the disease of conceit. The truth is that they will never find the solution to the problem. That is to say, no cure is available under the sun. If no cure is available under the sun, here on this earth, then you may conclude that the solution of the problem must come from somewhere else, from another world or reality. But that is not the subject here and the poet does not deal with this question. He only reports what he sees happening before his eyes. It looks as if the poet deliberately puts it this way, to make you think and draw your own conclusion. Basically Dylan did the same thing in his masterpiece ‘Dignity’. In ‘Dignity’ Dylan concluded: ‘Sometimes I wonder what it’s gonna take to find dignity’. The poet searched everywhere to find dignity but could not find it under the sun, at least not on this earth. It did not say that dignity could not be found in another world or reality.
In verse four the fourth messenger wraps things up and we reach the climax of the song: the lethal outcome of the disease of conceit. The messenger reports: ‘There’s a whole lot of people in trouble tonight from the disease of conceit’. Again, there is sadness and compassion in the messenger’s voice. He sees a lot of people heading for disaster but there is nothing he can do to stop them now, they are in deep trouble and it is too late for them to turn back. The messenger goes on to report: ‘Whole lot of people seeing double tonight, from the disease of conceit’. Clinically, when you are ‘seeing double’ you have a problem with your eyes so that you see two of everything. This may be caused by exhaustion, alcohol or drugs or because you are ill. In this case you are ‘seeing double’ because you are suffering from the disease of conceit. It may be used metaphorically here to denote that you have lost your discernment, you have lost your sense of what is right or wrong and you can easily be deceived into believing and doing the wrong things which in the end will kill you. It is all just an illusion when you are ‘seeing double’ and a fertile soil for what now follows: it ‘Give ya delusions of grandeur’. When you have ‘delusions of grandeur’ you nurse the firm belief that you are more important or powerful than you really are. These ‘delusions of grandeur‘ as Dylan describes them here are exactly in accordance with indication 1 of DSM-IV’s description of a ‘Narcissistic Personality Disorder’. Indication 1 says that such a person ‘has a grandiose sense of self-importance (e.g., exaggerates achievements and talents, expects to be recognized as superior without commensurate achievements)’.It is not that the disease of conceit makes a man will-less so that the sufferer could decline all responsibility for his actions and hide behind his illness. The responsibility remains because the disease of conceit not only ‘gives you delusions of grandeur’ but also gives you, what goes hand in hand with it: ‘an evil eye’. The ‘evil eye’ is said to be ‘a look that someone gives other people that is believed to have the power to injure or harm them’. An ‘evil eye’ is an expression that occurs quite often in the Bible, both in the Old and New Testament. Jesus e.g. uses this expression in Mat. 6:23: ‘But if thine eye be evil, thy whole body shall be full of darkness. If therefore the light that is in thee be darkness, how great is that darkness!’. An ‘evil eye’ comes straight from the prince of darkness and occupies your whole body and mind and makes you do a lot of harm to other people, that is why ‘an evil eye’ is one of the worst characteristics of the disease of conceit. Just like Jesus said, this evil eye produces total darkness in your body, so that you are not only looking at other people with ‘an evil eye’ but you will also lose your understanding of who you really are, you may think you are living when in fact you are dead. Even today man is prepared to believe that old lie from Satan in the Garden of Eden: ‘You shall not die’ (Gen 3:4). Those who suffer from the disease of conceit are willing to believe that others deserve to die but the sufferer says: ‘not me, I am too good for that’. The voice of the disease of conceit continuously whispers in your ears to ‘give you the idea that you’re too good to die’. The disease of conceit lulls you asleep with false promises so that you are not aware of the fact that you are in a critical condition and that the undertakers are already at your door’s steps. The conclusive line of the song drives the nail home: ‘Then they bury you from your head to your feet, from the disease of conceit’. The task of the reaper, the disease of conceit, ends here. Not the disease of conceit buries you but ‘they’ bury you. The disease of conceit has killed you. When it says that they ‘bury you from your head to your feet’ it is as if the poet intends to say that you are dead, not only physically but also spiritually. You are totally dead and completely buried. Implicitly a word from Jesus may resonate in the background: ‘And fear not them which kill the body, but are not able to kill the soul: but rather fear him which is able to destroy both soul and body in hell’ (Mat. 10:32). That is exactly what the of disease of conceit intends to do: kill both the body and the soul. The disease of conceit is pretty awesome.  Respond to this article by pushing the button 'reacties' below.

 

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 10.

images6MZ4R6N5.jpg

In dit tiende en laatste hoofdstuk komen we tot een afronding van de bespreking van dit boek en zullen we enkele eindconclusies trekken. Eigenlijk levert dit laatste hoofdstuk niets nieuws op, eerder geformuleerde gedachten worden wat verder uitgewerkt. Paulus schrijft in 2 Kor 5: 18, 19 dat God Zichzelf door Christus met de wereld verzoend heeft en dat Hij de wereld haar overtredingen niet heeft aangerekend. Die verzoening is tot stand gekomen door het offer van Christus, Zijn enig geboren Zoon. Verzoening is dus in de Bijbel heel iets anders dan wat we lezen bij Tolle. Tolle zegt onder het kopje ‘Een nieuwe aarde’ ook het een en ander over wat in zijn ogen verzoening betekent. Tolle zegt dan: ‘Maar als je naar binnen kijkt in plaats van naar buiten, ontdek je dat je een innerlijk en een uiterlijk doel hebt, en omdat je een microscopische afspiegeling van de macrokosmos bent, volgt daaruit dat het heelal ook een innerlijk en een uiterlijk doel heeft, dat niet los gezien kan worden van het jouwe. Het uiterlijke doel van het heelal is vormen te scheppen en de interactie van vormen te ervaren – het spel, de droom, het drama, hoe je het maar wilt noemen. Het innerlijke doel ervan is zich bewust te worden van zijn vormloze essentie. Dan komt de verzoening van uiterlijk en innerlijk doel: die essentie – bewustzijn – in de wereld van vorm te brengen en daarmee de wereld totaal te veranderen. Het uiteindelijke doel van die transformatie gaat het menselijke voorstellings- en begripsvermogen ver te boven. En toch, op deze planeet, in deze tijd, is die transformatie de ons toegewezen taak. Dat is de verzoening van uiterlijk met innerlijk doel, de verzoening van de wereld met God’. Dit citaat is misleidend.
Het lijkt net alsof God bij dit proces van transformatie en verzoening persoonlijk betrokken is. Zijn naam wordt echter wel genoemd, maar toch wordt Hij niet bedoeld, dat is het misleidende in dit citaat en trouwens telkens wanneer Tolle het over ‘God’ heeft. Dat blijkt wanneer Tolle schrijft: ‘En toch, op deze planeet, in deze tijd, is die transformatie de ons toegewezen taak’. Anders gezegd: niet God als Persoon brengt volgens Tolle deze transformatie, deze verzoening, tot stand, maar dat doen wij, het is onze taak. Maar Tolle heeft er geen oog voor dat wij deze transformatie, deze verzoening, helemaal niet tot stand kunnen brengen. Door onze val in de zonde is ons egoïsme zo alles beheersend geworden, dat we onszelf daarvan niet zelf kunnen bevrijden. Het is waar, God damt gelukkig de doorwerking van het kwaad, dit alles vernietigende egoïsme, in. Als God dat niet zou doen, zouden alle mensen elkaar verscheuren en is er helemaal geen leven meer mogelijk op deze planeet. In de dogmatiek heet die goddelijke weerhouding ‘algemene genade’. Er zijn in deze door het kwaad beheerste wereld ook nog goede dingen te zien en te beleven. Die goede dingen geeft God aan goede mensen en aan slechte mensen, aan gelovigen en ongelovigen, zonder onderscheid. Jezus zegt in Mat.5:45: ‘Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen’. Door deze goedheid van God en door Zijn schijnbaar oneindig geduld, kan de tijd nog voortduren, totdat er eensklaps op de jongste dag een einde aan zal komen. Maar de goede dingen die God in deze wereld aan de mens schenkt, kunnen de mens echter niet redden. De mens heeft een Verzoener nodig. God reikt deze Verzoener van de zonden aan. Jezus Christus is deze verlosser, deze Verzoener. Hij alleen overwint het egoïsme, de zonde die diep in ons binnenste woont. Dat deed Hij door in onze plaats te sterven. Alleen dat evangelie kan werkelijk verzoenen en redden. Door de kracht van de Heilige Geest, die in ons wil komen wonen, worden we nu al getransformeerd naar een nieuw leven. Het ‘ontwaken’ van Tolle, onze ‘Tegenwoordigheid’ ons leven in het ‘Nu’ kan ons ons nooit bevrijden. Dat is slechts een denkconcept van Tolle en dat denkconcept is gestoeld op eeuwenoude ketterijen die in een nieuw jasje gestoken worden.
Onder ‘Een korte geschiedenis van je leven’ schrijft Tolle: ‘Deze twee bewegingen, uitgaan en terugkeren, komen ook tot uiting in de levenscyclus van ieder mens. Uit het niets, zeg maar, kom ‘je’ opeens ter wereld’. Wanneer je dat zo leest, lijkt het alsof hier bij Tolle geen plan achter zit. En dat is ook zo. ‘Uit het niets’ kom je volgens Tolle ter wereld. Dat kan niet anders dan blind toeval zijn. Maar je keert ook weer terug, je gaat dood, en ‘that’s it’. Aan de andere kant, verder op in dit hoofdstuk lijkt het net alsof Tolle in een bepaalde vorm van reïncarnatie gelooft. Dit blijkt uit een citaat als: ‘Als de leeuw het lichaam van de zebra verscheurt, maakt het bewustzijn dat geïncarneerd was in de zebravorm zich los van de uiteenvallende vorm en dan ontwaakt het een kort moment voor zijn wezenlijke onsterfelijke natuur als bewustzijn. Vervolgens valt het meteen weer in slaap en reïncarneert het in een andere vorm’. Maar de overheersende gedachte bij Tolle is toch: dood is dood. Dat blijkt wanneer hij verderop schrijft: ‘En op een dag verdwijn ook jij. Je leunstoel staat er nog. Maar jij zit er niet meer in; er is alleen een lege ruimte’. Wat een schrale troost is dit wat Tolle ons hier biedt. Niet dat de Bijbel geen oog heeft voor de vergankelijkheid van de mens. Psalm 103:15,16 zegt: ‘De mens – zijn dagen zijn als het gras. Hij is als een bloem die bloeit op het veld en verdwijnt zodra de wind hem verzengt, de plek waar hij stond kent hem niet meer’. Dit proces zou je kunnen vergelijken met wat Tolle noemt ‘uitgaan’ en ‘terugkeren’. Maar er is één belangrijk verschil. Want in de Bijbel is er hoop. Het volgende vers zegt: ‘Maar de HEER is trouw aan wie Hem vrezen, van eeuwigheid tot eeuwigheid’ (Psalm 103:17). Er is toekomst want God blijft getrouw. God kent zijn kinderen al van eeuwigheid en Hij blijft ze eeuwig trouw. Ondanks de vergankelijkheid in dit leven mogen we hoop hebben op het aanbreken van de onvergankelijkheid. God komt weer bij de mensen wonen. Voor eeuwig. Die dag zal aanbreken zoals God heeft beloofd. De dood is overwonnen dankzij de opstanding van Christus en daar mogen al zijn kinderen in delen (1 Kor 15: 51:-57). Deze christelijke hoop ontbreekt bij Tolle geheel en al. Tolle komt zoals gezegd niet verder dan deze troosteloze conclusie: ‘En op een dag verdwijn ook jij. Je leunstoel staat er nog. Maar jij zit er niet meer in; er is alleen een lege ruimte. Je bent teruggegaan naar waar je maar een paar jaar geleden vandaan bent gekomen. Het leven van ieder mens – eigenlijk van elke levensvorm – vertegenwoordigt een wereld, een unieke manier waarop het heelal zichzelf ervaart. En als je vorm uiteenvalt, komt er een einde aan een wereld – een van de ontelbare werelden’. Er zit geen greintje hoop in deze boodschap van Tolle, het is een troosteloos verhaal. Dood is bij Tolle dood, alle prachtige theorieën over ‘een nieuwe aarde’ ten spijt. Geef mij dan maar de boodschap van Jezus: ‘Wie in de Zoon van God gelooft heeft eeuwig leven’ (Joh. 3:36).Die boodschap heeft eeuwig durend perspectief. Dat eeuwige leven begint hier al. Als we door de kracht van de Heilige Geest worden vernieuwd gaan we nu al leven volgens het oorspronkelijke doel van God. Dat maakt ons blij en motiveert ons om dat nieuwe leven nu al vorm te gaan geven en de strijd aan te gaan met alle zonde en onrecht in ons leven en in de maatschappij om ons heen. Tolle wil van geen strijd voor recht en gerechtigheid weten. Dat is al vaker gebleken en dat blijkt ook nu weer als Tolle even later schrijft: ‘Worsteling of stress is een teken dat het ego teruggekeerd is, net zoals negatieve reacties wanneer we op hindernissen stuiten’. Wij zouden zeggen dat zolang er op deze aarde nog strijd is tegen onrecht en allerlei duivelse en kwade praktijken, dat er dan nog hoop is. Als dat verzet er niet meer is, zijn we totaal uitgeleverd aan de kwade machten. Dat is wat het menselijke ego wil. Het ego wil juist niet strijden tegen het kwade, maar het kwaad op zijn beloop laten en er heimelijk van profiteren. Het is waar, door zich over te geven aan het kwade roept het ego alsmaar nieuwe strijd en worsteling op. Maar dat is verkeerde strijd (Jac. 4:1,2). Maar er kan wel degelijk een goede strijd gestreden worden. Laten we nu ook Jezus eens citeren zoals Tolle dat zelf ook vaak doet. Jezus zegt in Luc. 13:24: ‘Strijd om in te gaan door de enge poort, want velen, zeg ik U, zullen trachten in te gaan, maar het niet kunnen’. Paulus roept ons voortdurend op om de goede strijd van het geloof te strijden(1 Tim. 6:12). Paulus is ons in die strijd voor gegaan (2 Tim. 4:7). De wapens die we bij deze worsteling gebruiken, zijn niet de wapens van deze wereld. De wapens van wereld bestaan uit brute kracht en geweld.. De wapens die wij gebruiken zijn de wapens van het Licht (Jezus). Die wapens bestaan uit liefde, barmhartigheid en dienstbaarheid. Hoezo is worsteling of strijd een teken dat het ego is terug gekeerd zoals Tolle ons wil laten geloven? Tolle heeft er geen oog voor dat we leven nog steeds in een gebroken wereld leven en dat verandering strijd kost. Dat betekent dat, ook als je iets moois tot stand wil brengen, er nog zoveel kwade machten zijn die het goede tegenwerken. Maar aan die machten komt ooit een keer een einde.
Onder het kopje ‘Bewustzijn’ schrijft Tolle: ‘Bewustzijn is al bewust. Het is het ongemanifesteerde, het eeuwige. Het heelal echter wordt zich slechts geleidelijk bewust. Bewustzijn zelf is tijdloos en evolueert daarom niet. Het is nooit geboren en sterft niet. Wanneer het bewustzijn het gemanifesteerde heelal wordt, lijkt het onderhevig te zijn aan tijd en een evolutieproces te ondergaan. Geen menselijk vernuft kan de reden voor dit proces helemaal doorgronden. Maar we kunnen er in onszelf wel een glimp van opvangen en er bewuste deelnemers van worden. Bewustzijn is de intelligentie, het organiserende principe achter de opkomst van vorm. Bewustzijn bereidt al miljoenen jaren vormen voor opdat het zich daardoor in het ongemanifesteerde kan uitdrukken. Hoewel je het ongemanifesteerde rijk van zuiver bewustzijn als een aparte dimensie zou kunnen beschouwen, staat het niet los van deze dimensie van vorm. Vorm en vormloosheid dringen in elkaar door. Het ongemanifesteerde dringt in deze dimensie door als bewust zijn, innerlijke ruimte, Tegenwoordigheid. Hoe doet het dat? Door de menselijke vorm die bewust wordt en zo zijn bestemming bereikt. De menselijke vorm werd voor dit hogere doel geschapen, en miljoenen andere vormen baanden de weg ervoor. Bewustzijn incarneert in de gemanifesteerde dimensie, dat wil zeggen, het wordt vorm. Als het dat doet, betreedt het een droomachtige toestand. De intelligentie blijft, maar het bewustzijn verliest het bewustzijn van zichzelf. Het verliest zich in vorm, identificeert zich met vormen. Dat zou je kunnen beschrijven als het afdalen van het goddelijke in de materie’. In bovenvermeld citaat hult Tolle zich in vaagheden. Allereerst kent Tolle aan ‘Bewustzijn’ goddelijke eigenschappen toe. Tolle zegt dat ‘Bewustzijn’ eeuwig is, dat het tijdloos is, dat het niet evolueert, dat het geen begin en geen einde heeft. Dat zijn eigenschappen die de Bijbel alleen voor God gereserveerd heeft. Tolle pakt die eigenschappen a.h.w. van de Schepper af en kent ze toe aan het geschapene. Dat noemt de Bijbel afgoderij en daarmee berooft Tolle God van zijn eer. Nu kan je natuurlijk stellen dat Tolle niet gelooft in het bestaan van een persoonlijk God. Dus vanuit zijn visie kan je iemand die niet bestaat ook niet van zijn eer beroven. Toch blijft Tolle de term ‘god’ en ‘goddelijk gebruiken en dat kweekt voortdurend misverstanden. Toch blijft hij over God spreken. Hij doet dat aarzelend en terloops, waarschijnlijk om zijn visie met een Bijbels sausje te overgieten en niet omdat hij in het bestaan van God gelooft. Dit blijkt wanneer Tolle in het volgende citaat zegt: ‘Bewustzijn incarneert in de gemanifesteerde dimensie, dat wil zeggen, het wordt vorm. Als het dat doet, betreedt het een droomachtige toestand. De intelligentie blijft, maar het bewustzijn verliest het bewustzijn van zichzelf. Het verliest zich in vorm, identificeert zich met vormen. Dat zou je kunnen beschrijven als het afdalen van het goddelijke in de materie’. Hoe dan ook is het niet waar wat Tolle zegt., ‘Bewustzijn’ is echter helemaal geen God en is ook niet ‘goddelijk’. ‘Bewustzijn’ is een middel dat God zelf door de Heilige Geest gebruikt om de mens van God bewust te maken. Niet alleen gebruikt God dit middel om de mens er bewust van te maken dat echt God bestaat, maar om de mens er ook de mens ervan bewust te maken dat hij God als redder en bevrijder nodig heeft.
Wat doet Tolle nu in bovenvermeld citaat?. Tolle laat het eeuwige, onsterfelijke ‘Bewustzijn’ doordringen in wat Tolle noemt ‘vorm’ , het ‘gemanifesteerde’, zeg maar ‘het zichtbare en tastbare’, de Schepping dus. Uiteindelijk gaat het ‘Bewustzijn’ daarin geheel en al op. Dat proces gaat volgens Tolle geleidelijk en daarom ‘lijkt’ het volgens Tolle alsof het ‘Bewustzijn’ zelf ook evolueert. Dat ‘lijkt’ zo zegt Tolle, maar niet echt want evolutie kan niet van toepassing op God zelf zijn. God kan evolutie in gang zetten, maar evolueert zelf niet. Op zich heeft Tolle daar gelijk in. Maar ‘Bewustzijn’ is geen God en daarom kan het op zich best evolueren. God evolueert inderdaad niet. Wel kent God een openbaringsgeschiedenis. God laat in de Bijbel steeds meer van Zichzelf zien en merken. Totdat Hij zich volledig kenbaar maakt in Jezus Christus. Wil je weten wie God is? Wil je ervan ‘bewust’ worden wie God is? Open dan de Bijbel en lees wie Jezus is. (Joh. 7:28,29; 8:19; 8:55; 17:3;17:25). Alleen door Jezus leer je God kennen en wordt je ervan bewust wie God is en wie je zelf bent.
We hebben het al eerder opgemerkt dat Tolle de zeer oude dwaling van het ‘pantheïsme’ predikt. Dat blijkt ook nu weer uit bovenvermeld citaat wanneer Tolle zegt: ‘Vorm en vormloosheid dringen in elkaar door. Het ongemanifesteerde dringt in deze dimensie door als bewust zijn, innerlijke ruimte, Tegenwoordigheid. Hoe doet het dat? Door de menselijke vorm die bewust wordt en zo zijn bestemming bereikt. De menselijke vorm werd voor dit hogere doel geschapen, en miljoenen andere vormen baanden de weg ervoor. Bewustzijn incarneert in de gemanifesteerde dimensie, dat wil zeggen, het wordt vorm’. Bovenvermeld citaat is duidelijk een voorbeeld van pantheïsme. Het Griekse woord ‘pan’ staat voor ‘alles’, en ‘theïsme’ voor ‘Goddelijkheid’. In die visie is alles God, zowel het vormloze als het gemanifesteerde. Het goddelijke ‘Bewustzijn’ dat staat voor ‘vormloosheid’ dringt door in de ‘vorm’ volgens Tolle. Zo vormen ze een eenheid en zijn ze beiden god. De ‘menselijke vorm’ die dan ‘mens’ genoemd kan worden, wordt volgens Tolle doordrongen van het goddelijke ‘Bewustzijn’ en wordt daarmee ook zelf God. Als de mens ‘bewust’ wordt van zijn goddelijkheid dan heeft hij volgens Tolle ‘zo zijn bestemming bereikt’. Tolle zegt: ‘De menselijke vorm werd voor dit hogere doel geschapen’. Maar wij vragen, door wie dan? Wie is die Schepper dan? Tolle zegt niet: die Schepper is de Almachtige God, de Schepper van hemel en aarde. Want als hij dat zou zeggen dan zou Tolle een onderscheid moeten maken tussen Schepper – dat is God Zelf – en het ‘schepsel’ dat altijd onder Hem staat en altijd van hem afhankelijk blijft. Hij zou dan van zijn pantheïstisch principe afstappen. Hij zou dan in het bestaan van God geloven. Maar Tolle maakt juist geen onderscheid tussen schepper en schepsel. En dan is typisch een kenmerk van het pantheïsme. Tolle praat wel over ‘scheppen’ maar heeft het nooit over de Schepper die los van het geschapene existeert. Die God bestaat bij Tolle niet. Als God niet echt bestaat dan is er ook geen echte troost en is er ook geen echt uitzicht op het eeuwige leven. Die echte troost die ontbreekt en dat blijkt als Tolle vervolgens gaat Tolle schrijven over wat hij noemt de ‘De modaliteiten van ontwaakt handelen’. Deze modaliteiten zijn volgens Tolle ‘aanvaarding, plezier en enthousiasme’. Tolle zegt dan: ‘Ze vertegenwoordigen allemaal een bepaalde trillingsfrequentie van bewustzijn. Je moet opletten dat een van de drie actief is als je wat dan ook aan het doen bent – van de eenvoudigste tot de meest complexe taak. Als je niet in de toestand van aanvaarding, plezier of enthousiasme bent, kijk dan goed, dan merk je dat je leed voor jezelf en voor andere mensen schept’. Die ‘trillingsfrequentie’ is al eerder aan de orde geweest in het vijfde hoofdstuk van dit boek. We schreven toen dat het bestaan van die z.g. ‘trillingsfrequentie’ op geen enkele wijze wetenschappelijk is vastgesteld. Deze opvatting van Tolle is dan ook puur gebaseerd op fantasie. Tolle laat in dit citaat de mens voor de zoveelste keer optreden als ‘schepper’. In dit geval echter als ‘schepper’ van leed voor zichzelf en anderen. Anders gezegd: luisteren naar Tolle want anders schep je kwaad voor jezelf en anderen. Laten we de drie modaliteiten van Tolle ‘aanvaarding, plezier en enthousiasme’ stuk voor stuk kort bespreken.
Over het onderwerp ‘Aanvaarding’ hebben we al eerder uitgebreid geschreven. Laten we om te beginnen stellen dat ‘aanvaarding’ soms noodzakelijk is en daarom een goede zaak kan zijn. Als God je een bepaalde last te dragen geeft waar je niet onderuit kunt, dan moet je leren die te aanvaarden en daar vrede in te vinden. Als je op God vertrouwt dan geeft Hij je daar de kracht ook voor om het te kunnen dragen. Maar dat is het punt hier niet. Tolle concludeert hier iets heel anders: ‘Als je iets niet met plezier kunt doen en er ook geen aanvaarding in kunt brengen, stop dan. Anders neem je geen verantwoordelijkheid voor het enige waarvoor je verantwoordelijkheid kunt nemen, wat ook het enige is dat werkelijk belangrijk is: je bewustzijnstoestand. En als je geen verantwoordelijkheid neemt voor je bewustzijnstoestand, neem je geen verantwoordelijkheid voor het leven’. Tolle strooit kwistig met citaten van Jezus om zijn opvattingen voor christenen aanvaardbaar te maken zoals we al zo vaak hebben gezien. Op cruciale punten echter staan de opvattingen van Tolle lijnrecht tegenover die van Jezus. Dat blijkt ook uit dit citaat van Tolle. Deed Jezus dit ook zo, zoals Tolle hier adviseert: ‘Als je iets niet met plezier kunt doen en er ook geen aanvaarding in kunt brengen, stop dan’?. Het gaat in deze handeling bij Tolle alleen maar om jezelf, hoe mooi de woorden van Tolle ook klinken. Want het gaat bij Tolle om jouw ‘plezier’ en om jouw ‘aanvaarding’ die je er zelf in moet brengen. Lukt je dat niet dan zegt Tolle: stoppen ermee. Jezus echter, had helemaal geen plezier in het lijden dat Hij moest ondergaan en kon daar totaal geen aanvaarding voor zichzelf in brengen. Dat bleek in de hof van Getsemane, toen Jezus vlak voor zijn lijden en sterven aan het kruis van Golgotha stond. Jezus zag daar de onbeschrijflijk diepe intensiteit van het lijden op zich afkomen. Jezus bad in die hof of God de drinkbeker van zijn lijden wilde wegnemen en bad: ‘Abba, Vader, neem deze beker van mij weg. Maar laat niet gebeuren wat ik wil, maar wat u wilt’ (Marc. 14:36). Jezus aanvaardde de beker van het lijden, niet omdat Hij ervoor zichzelf aanvaarding in bracht, maar omdat Jezus God gehoorzaam wilde zijn. Jezus aanvaardde welbewust het lijden om de wereld te bevrijden van schuld en zonde. Dat is een wilsbeschikking uit pure liefde genomen. Dat is heel wat anders dan er voor jezelf aanvaarding inbrengen. Elders hebben we al breedvoerig beschreven dat Tolle door zijn aanvaardingsideologie, de confrontatie met het kwaad in deze wereld consequent uit de weg gaat. In feite kan het kwaad daardoor ongestoord zijn gang gaan, terwijl Tolle ons maar blijft oproepen om ons in het schijnbaar veilige bastion van wat hij hier noemt je ‘bewustheidstoestand’ terug te trekken. Daar wordt de wereld niets beter van, integendeel, het kwaad kan ongestoord doorwoekeren. Want ‘de strijd tegen het kwade (bijv. tegen kinderslavernij en/of, kinderporno) die moet je volgens Tolle niet eens willen voeren, zoals hij al eerder in zijn boek heeft aangegeven. Maar het lijden en het onrecht in deze wereld worden alleen maar groter als je naar Tolle zou luisteren. Dat is de prijs die je betaalt als je het principe van de ’aanvaarding’ van Tolle aanvaard.
Laten we vervolgens eens gaan kijken naar de tweede modaliteit van ontwaakt handelen die Tolle noemt: ‘Plezier’. Laten we vooraf stellen dat er niets op tegen is om plezier te hebben in het leven en de dingen met plezier te doen, integendeel. Daar staat tegenover dat er in het leven heel wat dingen kunnen gebeuren en dat je soms heel veel dingen moet doen, die niet direct als ‘plezierig’ te kwalificeren zijn. Op dit punt verschillen we niet van mening. Tolle gaat met ‘plezier’ echter een hele andere kant op. Hij schrijft: ‘Op de nieuwe aarde neemt plezier de plaats in van willen als drijfveer voor het menselijk handelen. Willen komt voor uit de misvatting van het ego dat je een alleenstaand fragment bent dat niet in verbinding staat met de kracht achter de schepping’. Voor de duidelijkheid moeten we hier eerst stellen dat wanneer Tolle het heeft over ‘de nieuwe aarde’ dan is dat heel wat anders dan de nieuwe aarde die God heeft belooft en die zal nederdalen uit de hemel en altijd zal blijven bestaan (Openb. 21:1,2). De nieuwe aarde van Tolle is het ontwaakte ‘Nu’ en daar komt helemaal geen persoonlijk God aan te pas. Het ‘plezier’ van Tolle, zo het er al is in je leven, eindigt dan ook altijd als je dood gaat. Eerder in dit hoofdstuk had Tolle immers al gezegd over de dood: ‘Je bent teruggegaan naar waar je maar een paar jaar geleden vandaan bent gekomen'. Dood is bij Tolle dood, er is geen hoop op een toekomst. Aan die gedachte is weinig plezier te beleven. ‘Plezier’ en ‘willen’ gaan volgens Tolle dus niet samen op zijn nieuwe aarde. Volgens ons gaan ‘plezier’ en ‘willen’ juist heel goed samen. Neem als voorbeeld een olympisch kampioen op de marathon. Om die gouden plak te kunnen winnen moet er talloze uren getraind worden. Die training is vaak hard en langdurig, met heel veel afzien. Je moet veel pijn willen verdragen om uiteindelijk in top conditie te komen en zo de eind overwinning te kunnen binnenslepen. Die hard bevochten overwinning is gebaseerd op pure wilskracht. En als die overwinning er dan eindelijk is, dan is de euforie, dan is het ‘plezier’ immens. ‘Willen’ is dus wel degelijk een goede drijfveer voor het menselijk handelen, juist omdat het tot mooie dingen kan leiden. ‘Liefde’ en ‘willen’ passen trouwens ook goed bij elkaar. Dat God de mens lief heeft, is gebaseerd op Zijn ‘wil’. Wij zijn als mens tegen God in opstand gekomen en wij hebben God aan alle kanten geschoffeerd. Toch heeft God de mens lief. God heeft de zondaar lief. Waarom? Omdat God de mens wil lief hebben, en Hij hem beloofd heeft dat Hij de mens zal redden. Dat is gebaseerd op Zijn wilsbeschikking. God is nl. ‘liefde’. Liefde is pas echt liefde als liefde onvoorwaardelijk is. Om die liefde waar te maken is wilskracht nodig. Jezus is ons hierin voorgegaan. In Joh. 13:1 lezen we over Jezus: ‘Hij had de mensen die hem in de wereld toebehoorden lief, en zijn liefde voor hen zou tot het uiterste gaan’. ‘Plezier’ en ‘willen’ en ‘liefde’ en ‘willen’ zijn dus onafscheidelijk aan elkaar verbonden.
De derde modaliteit van ontwaakt handelen die Tolle bespreekt is ‘Enthousiasme’. Tolle had eerder in dit hoofdstuk geschreven: ‘Alles wat er ooit is geweest of zal zijn is nu, buiten de tijd, die een mentale constructie is’. Met dit citaat concentreert Tolle alles op het ‘Nu’. In dat denken van Tolle is geen ruimte voor idealen die in de toekomst gerealiseerd worden. Jezelf opofferen in dit leven en jezelf dienstbaar opstellen, kortom jezelf doelen stellen omdat je weet dat er prachtige toekomst van God voor je ligt, is bij Tolle hetzelfde als vloeken in de kerk. Het is waar, de Bijbel roept ons op om de kracht van de opstanding van Christus nu al een nieuw leven te beginnen. We mogen nu al gaan bouwen aan het Koninkrijk dat komende is, in een leven van opoffering in liefde en dienstbaarheid aan de Heer en aan elkaar. Totdat straks de volkomenheid aanbreekt. Dat leven is niet alleen gericht op het ‘nu’ maar evenzeer met het oog op de toekomst. Nu gaat Tolle in deze paragraaf een merkwaardige draai maken. In de laatste paragraaf van dit boek schrijft Tolle: ‘In de kern van alle utopische visioenen zit een van de belangrijkste structurele stoornissen van het oude bewustzijn: verlossing verwachten van de toekomst'. Maar in deze paragraaf blijken er ineens toch toekomstige ‘doelen’ te zijn, dit terwijl hier en in het hele boek uitbazuint dat het alleen maar om het ‘Nu’ gaat. Kijk maar naar het volgende citaat van Tolle: ‘Ze hebben een geweldig visioen, een doel, en vanaf die dag werken ze naar het verwezenlijken van dat doel toe. Hun doel of visioen is meestal op een of andere manier verbonden met iets wat ze al op een kleinere schaal aan het doen zijn en met plezier doen. Daar verschijnt de derde modaliteit van ontwaakt handelen: enthousiasme. Enthousiasme betekent dat er diepe vreugde zit in wat je doet, met daarbij het toegevoegde element van een doel of visioen waar je naartoe werkt’. Ziet u de tegenstrijdigheid? ‘Verlossing verwachten van de toekomst’ is volgens Tolle een stoornis, ook al werk je nu al naar die volkomen verlossing toe. Paulus zegt in Rom. 8:18: ‘Ik ben ervan overtuigd dat het lijden van deze tijd in geen verhouding staat tot de luister die ons in de toekomst zal worden geopenbaard’. Voorts zegt Paulus dat de schepping nu nog onderworpen is aan zinloosheid (vers 20) maar de schepping heeft hoop gekregen omdat ‘ook de schepping zelf zal worden bevrijd uit de slavernij van de vergankelijkheid en zal delen in de vrijheid en luister die Gods kinderen geschonken wordt’ (Rom. 8:21). Zou Tolle mij kunnen vertellen waarom dit een stoornis zou zijn? Nu al enthousiast een nieuw leven leiden, om straks de volkomenheid te bereiken, wat is daar mis mee? Tolle blijkt echter ook niet zonder ‘doelen’ te kunnen. Waarom niet? Omdat er, als er geen doel is, er ook geen zinnige betekenis meer aan het leven gegeven kan worden. Tolle kan wel prachtige volzinnen schrijven over enthousiasme: ‘Ze hebben een geweldig visioen, een doel, en vanaf die dag werken ze naar het verwezenlijken van dat doel toe’, maar als het eindstation van ieder mens uiteindelijk de dood en het graf is, wat voor troost houd je dan uiteindelijk over? Geen enkele. Al die woorden van Tolle over plezier en enthousiasme, zijn uiteindelijk leeg en zinloos, omdat er geen toekomst in zit. Tolle praat wel over doelen maar heeft er feitelijk geen. Dat maakt dit boek troosteloos. Tolle laat het aanvankelijke enthousiasme snel bekoelen wanneer hij schrijft: ‘Als de terugkerende beweging naar het uiteenvallen van vormen in -zet, dient enthousiasme je niet meer. Enthousiasme hoort bij de uitgaande cyclus van het leven. Alleen door overgave kun je je afstemmen op de terugkerende beweging – de thuisreis’. Anders geformuleerd: als de afbraak van het leven begint, datgene wat Tolle aanduidt met ‘de terugkerende beweging’ en die uiteindelijk eindigt met de dood, dan helpt volgens Tolle enthousiasme je niet meer, je hebt volgens Tolle geen andere keus dan je over te geven aan ‘de thuisreis’. Die ‘thuisreis’ is bij Tolle een eufemisme voor niets anders dan de dood. Je lost op in het niets volgens Tolle, want zo schreef hij al eerder in dit hoofdstuk: ‘En op een dag verdwijn ook jij. Je leunstoel staat er nog. Maar jij zit er niet meer in; er is alleen een lege ruimte. Je bent teruggegaan naar waar je maar een paar jaar geleden vandaan bent gekomen’. Geef mij dan maar de troost van het evangelie. Het evangelie praat ook over de thuisreis. 2 Kor. 5:1 zegt hierover: ‘Wij weten dat onze aardse tent, het lichaam waarin wij wonen wordt afgebroken, we van God een woning krijgen, een eeuwige, niet door mensenhanden gemaakte woning in de hemel’. Bij Tolle echter is de dood einde verhaal, geloof in Jezus daarentegen schenkt het eeuwige leven. Nu al en straks volkomen.
Tenslotte nog iets over de laatste paragraaf in dit boek met als titel: ‘De nieuwe aarde is geen utopie’. Het is geen wonder dat iemand die alleen maar van het ‘Nu’ wil weten een hekel heeft aan utopieën. Als christenen zeggen wij in bepaald opzicht hetzelfde als Tolle. Ook wij zeggen: ‘De nieuwe aarde is geen utopie’. Een utopie is immers een illusie, een luchtkasteel en als christen geloven we dat de komst van de nieuwe aarde geen luchtkasteel is maar werkelijkheid is en zal gaan worden, geen utopie dus. Tolle schrijft: ‘Alle utopische visioenen hebben dit gemeen: de mentale projectie van een tijd in de toekomst waar alles goed met ons is, waar we gered worden, waar vrede is en het einde van onze problemen. Er zijn veel van zulke utopische visioenen geweest. Sommige ervan eindigden in teleurstelling, andere in een ramp. In de kern van alle utopische visioenen zit een van de belangrijkste structurele stoornissen van het oude bewustzijn: verlossing verwachten van de toekomst. Het enige bestaan dat de toekomst feitelijk heeft is als gedachtevorm in je verstand, dus als je verlossing verwacht van de toekomst, verwacht je die onbewust van je verstand. Je bent gevangen in vorm en dat is ego’. Het leidt geen twijfel dat Tolle ook het christelijk geloof schaart onder de utopische visioenen die volgens hem alleen maar teleurstellen of uitlopen op een regelrechte ramp. Maar Tolle vergist zich als hij zou denken dat de kern van het christelijk geloof alleen zou zijn ‘verlossing verwachten van de toekomst’. Die verlossing die is er nl. NU al. Die verlossing is tot stand gekomen doordat Jezus ons van de zonde en de dood heeft verlost. Daarmee is het Koninkrijk van God op aarde verschenen. We mogen daardoor een nieuw leven beginnen in Zijn koninkrijk, door de kracht van Zijn Geest. We worden nu al steeds meer en meer naar Zijn evenbeeld veranderd, om in liefde en trouw voor Hem en onze naasten te leven. Natuurlijk zit er ook een toekomstig element in het christelijk geloof. Het Koninkrijk is er al en tegelijk ook nog niet. We hebben nog een doel en dat doel is het bereiken van de volkomenheid, de volkomen harmonie van alles en allen. Die verlossing is niet een kwestie van alleen maar het verstand zoals Tolle wil beweren. Die verlossing bevrijdt de mens totaal, zowel zijn verstand, als zijn lichaam en ziel worden bevrijd door het geloof in Jezus. Nu hebben ook christenen nog te maken met zonde, ziekte, zwakheid en gebrek. Ons lichaam moet nog sterven. Maar straks als de grote dag aanbreekt, mogen we opstaan uit de doden en mogen we een vernieuwd en verheerlijkt lichaam krijgen dat niet langer onderhevig is aan ziekte en dood. Tolle ontkent dit alles. Tolle schrijft: ‘Niets gaat ons bevrijden, omdat alleen het huidige moment dat kan. Dat inzicht is het ontwaken. Ontwaken als toekomstige gebeurtenis heeft geen betekenis, omdat ontwaken de verwezenlijking van Tegenwoordigheid is. De nieuwe hemel, het ontwaakte bewustzijn, is dus niet een in de toekomst te verwezenlijken toestand. Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde komen op dit moment in je op en als ze niet op dit moment in je opkomen, zijn ze niet meer dan een gedachte in je hoofd en komen ze dus helemaal niet op. Wat zei Jezus tegen zijn discipelen? ‘… het Koninkrijk Gods is bij u’. (Lucas 17:21). Tolle verdraait hier de woorden van Jezus. Lees de perikoop maar na, waarheen Tolle verwijst. Het is waar, met de komst van Christus op aarde is het Koninkrijk van God bij de mensen gekomen (Luc. 12:20). In die zin klopt het citaat van Tolle van Tolle ‘…het Koninkrijk Gods is bij u’. Maar daarmee is het Koninkrijk van God nog niet voltooid! Het koninkrijk Gods is tegelijkertijd net zo goed nog een zaak van de toekomst. Dat moffelt Tolle weg. Dat het Koninkrijk Gods OOK een toekomstige zaak is, dat blijkt niet alleen uit het vervolg van Lucas 17 (Lucas 17:21-37) maar ook uit vele andere Schriftplaatsen. Kijk bijv. eens naar Luc. 22:18 waar Jezus zegt: ‘Vanaf nu zal ik niet meer drinken van de vrucht van de wijnstok tot het koninkrijk van God gekomen is’. Zie ook Marc. 9:47, Luc. 13:28,29; 14:15 etc.. De Bijbel leert duidelijk dat met de komst van Christus de beslissende fase in de komst van het Koninkrijk Gods is aangebroken. maar de komst van dit Koninkrijk loopt door naar de jongste dag. Op de jongste dag zal Christus op de wolken verschijnen in heerlijkheid (Openb. 1:7) om dan Zijn rijk van recht en gerechtigheid voor eeuwig gestalte te geven. Een nieuwe aarde? Jazeker! Maar niet de nieuwe aarde van het ‘Nu’ van Tolle want dat is helemaal geen tastbare realiteit en dat is dus bedrog. Maar de wereld die beloofd wordt in de Bijbel in Openbaring 21: 1:4 is wel echt. Daar staat: ‘Toen zag ik een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. De hemel en de aarde van vroeger waren verdwenen, en ook de zee was er niet meer. Ik zag uit de hemel een heilige stad naar beneden komen, het nieuwe Jeruzalem. Die stad kwam bij God vandaan. Ze leek op een bruid die zich mooi gemaakt heeft voor haar bruidegom. Uit de richting van de troon hoorde ik een luide stem, die zei: ‘Nu is God zelf op aarde. Vanaf nu zal hij bij de mensen wonen. De mensen zullen zijn volk zijn, en hij zal hun God zijn. Hij zal al hun tranen drogen. Niemand zal meer sterven, en er zal geen verdriet en geen pijn meer zijn. Want alles van vroeger is verdwenen.’
Tolle sluit het boek af met deze zin: ‘Er ontstaat een nieuwe soort op de planeet. Deze ontstaat nu en jij bent die nieuwe soort!’. Tolle schreef dit al meer dan 13 jaar geleden en we merken van het ontstaan van deze ‘nieuwe soort’ hoegenaamd niets. Dat is ook niet verwonderlijk want de ideeën van Tolle zijn bepaald niet nieuw, dus kan daar ook geen nieuw soort van mensen uit ontstaan. De theorieën van Tolle zijn een samenraapsel van oude gnostische dwalingen uit de eerste eeuwen van het christendom, vermengd met een scheut boeddhisme, hindoeïsme, en een behoorlijk aantal citaten van Jezus. Citaten van Jezus die totaal uit hun verband worden gerukt en zo bruikbaar gemaakt worden om ook aan christenen het gevoel te geven dat de ideeën van Tolle ‘compatible’ zijn met het evangelie. Maar de ideeën van Tolle zijn niet ‘compatible’ met het evangelie. De eerlijkheid gebied ons dat te stellen en Tolle zou er goed aan doen dat ook toe te geven. ’Echt’ en ‘nep’ lijken soms gevaarlijk op elkaar. Maar de echtheid van het evangelie wordt keer op keer bewezen doordat God betrouwbaar is en dat al Zijn beloften zijn uitgekomen.
We concluderen dat we het eens zijn met John Stackhouse, professor in de theologie en cultuur aan het Regent College in Vancouver, die over Tolle het volgende gezegd heeft: "Tolle gives a certain segment of the population exactly what they want: a sort of supreme religion that purports to draw from all sorts of lesser, that is, established religions". Vrij vertaald komt dit hier op neer: ‘Tolle geeft een bepaalde bevolkingsgroep precies wat ze willen: een soort van verheven religie die beweert te putten uit allerlei minderwaardige, d.w.z. gevestigde godsdiensten’.
Ook de conclusie van James Beverley onderschrijven we. James Beverley is professor in ‘Christian Thought and Ethics’ aan het Tyndale Seminary in Toronto. Beverley concludeert dat Tolle's wereldbeeld "is at odds with central Christian convictions" en dat "Tolle denies the core of Christianity by claiming there is no ultimate distinction between humans and God and Jesus". Vrij vertaald: ‘het wereldbeeld van Tolle staat haaks op de kerngedachten van het christelijk geloof’ en Tolle ‘verwerpt de kern van het christendom door te beweren dat er uiteindelijk geen verschil bestaat tussen mensen en God en Jezus’.
Kees de Graaf 2017.

 

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 9.

images6MZ4R6N5.jpg

Onder het kopje ‘Je innerlijke doel’ zegt Tolle: ‘Het belangrijkste om je te realiseren is dus dit: je leven heeft een innerlijk doel en een uiterlijk doel. Het innerlijke doel heeft te maken met Zijn en is primair. Het uiterlijke doel heeft te maken met doen en is secundair’. Deze stelling lijkt logisch en toch klopt deze stelling niet. ‘Doen’’ is volgens ons helemaal niet zo secundair als Tolle stelt, maar juist veel eerder primair. ‘Doen’ is o.i. niets anders dan de praktijk van het leven. Uiteindelijk komt het op het ‘doen’ aan. Laten we eens even met Tolle meepraten en zeggen dat we in het ‘Zijn’ geworteld zijn en we ons daar van ‘bewust’ zijn. Als dat ‘Zijn’ me zou opdragen om mijn naaste in nood te helpen en ik doe dat vervolgens niet, wat heb ik er dan aan dat ik in dit primaire ‘Zijn’ geworteld ben? Niets dus. Beter zou je dus kunnen zeggen: ‘Zijn’ is de basis van waaruit we opereren met het primaire doel dit ‘Zijn’ nu ook in praktijk te brengen, dus dit ‘Zijn’ nu ook te ‘doen’. In de Bijbel staat dit prachtig verwoord in Jac. 2: 17-26. In deze tekst staat dat geloof met werken, dus met ‘doen’ gepaard hoort te gaan anders heeft het geloof geen enkele zin. Het grote verschil met Tolle is echter dat ‘Zijn’ in de Bijbel staat voor ‘geloof’ in God. En dat geloof in God is heel wat anders dan het ‘Zijn’ van Tolle. Het ‘Zijn’ van Tolle is, zoals we al vaker hebben gezegd, niets anders is dan een verlengstuk van het menselijk ego.
Onder het kopje ‘Ontwaken’ komen we iets opmerkelijks tegen. Ineens gaat Tolle over ‘genade’ spreken. Genade is immers een voluit Bijbels begrip. Tolle zegt: ‘Het begin van het ontwakingsproces een daad is van genade. Je kunt het niet laten gebeuren, ook kun je jezelf er niet op voorbereiden of er studiepunten voor verzamelen’. Er is geen nette opeenvolging van logische stappen die daarheen leidt, ook al zou het verstand dat geweldig vinden. Je hoeft het niet eerst waardig te zijn. Het kan eerder tot de zondaar komen dan tot de heilige, maar dat hoeft niet. Daarom ook ging Jezus met alle soorten mensen om en niet alleen met de fatsoenlijke. Je kunt niets doen om te ontwaken. Wat je doet is altijd het ego dat probeert ontwaken of verlichting aan zichzelf toe te voegen als kostbaarste bezit, om zichzelf daarmee belangrijker en groter te maken. In plaats van te ontwaken voeg je dan het concept van ontwaken toe aan je denken, of het mentale beeld van hoe een ontwaakt of verlicht mens is, en dan probeer je volgens dat beeld te leven. Leven naar een beeld dat je van jezelf hebt of dat andere mensen van je hebben is onecht leven – een andere onbewuste rol van het ego’. Ineens lijkt Tolle zich te realiseren dat als de mens zelf beschikt over de eigenschap om te kunnen ‘Ontwaken’ of de eigenschap om het ‘Zijn’ mogelijk te maken, en daarbij geen hulp van een ander nodig heeft – in dit geval is die ander God - dat dan critici wel eens gelijk zouden kunnen hebben wanneer deze critici stellen dat heel dat concept van ‘Ontwaken en ‘Zijn’ niets anders is dan een verlengstuk van het menselijke ego. Tolle schijnt enigszins op zijn Het is de reden waarom hij nu ineens het begrip ‘genade’ introduceert. ‘Genade’ veronderstelt echter dat er iemand moet zijn die jou ‘genadig’ is. Dat er iemand is die compassie voor je heeft en je uit genade red uit een moeilijke situatie, zonder dat je dat verdiend hebt. Maar die ‘iemand’ die komt bij Tolle niet in beeld. Die ‘iemand’ die niemand anders dan God Zelf kan zijn, die komt bij Tolle nooit in beeld. Tolle gelooft niet in een persoonlijk God. Hoe kan je dan nog over ‘genade’ spreken? Tolle had dan beter kunnen zeggen dat het ontwakingsproces blind toeval is. Dat past ook beter bij zijn visie. Immers het concept van het ‘Zijn’ komt volgens Tolle voort uit wat hij in hoofdstuk 6 noemt ‘de evolutionaire impuls van het heelal’. Onpersoonlijker kan het niet want een ‘impuls’ kan toch niet genadig zijn?. ‘Genade’ als voorwaarde tot ontwaken komt alleen hier, in dit hoofdstuk, voor bij Tolle. Elders in het boek gaat hij ervan uit dat je dat proces van ontwaken volledig in eigen hand hebt waarbij je dus helemaal geen genade nodig hebt. Dat bleek reeds in hoofdstuk 6 waar Tolle zei: ‘Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen, begin je te ontwaken ’. Dat bleek ook in het vorige hoofdstuk toen Tolle ademhalingstechnieken aanprees om daardoor te kunnen ontwaken. Een proces dat je dus volledig zelf kunt sturen volgens Tolle. Nu zegt Tolle hier dat alleen ‘het begin’ van het ontwakingsproces een daad van genade is. Weer is dat tegenstrijdig. Laten we een voorbeeld geven om dat duidelijk te krijgen. Stel dat ik schipbreuk heb geleden en in de oceaan lig. Er vaart een reddingsboot uit om mij uit de oceaan te redden. Als ik nu zou stellen dat alleen het ‘begin’ van deze reddingsoperatie, het uitvaren van de reddingsboot, een daad van genade is en de rest van de reddingsoperatie geen daad van genade is. Het ‘begin’ het ‘uitvaren’ is dan een daad van genade en de rest van de redding dank ik aan mijzelf. Iedereen zal begrijpen dat dit wartaal is. Want als de genade van het ‘begin’ het ‘uitvaren’ er niet zou zijn geweest, dan was ik helemaal niet gered en zou ik verdronken zijn. Dus kan het niet anders of ik heb mijn totale redding te danken aan de reddingsbrigade en niet alleen maar ‘het begin’. We kunnen het dan ook moeilijk anders interpreteren dan dat dat spreken van Tolle over ‘genade’ een zoveelste poging is om zijn denkconcept ook voor christenen aanvaardbaar te maken. Overigens schijnt Tolle er zich enigszins van bewust te zijn dat dit spreken over dat genadige ontwakingsproces als wartaal is aan te merken. Dat blijkt wanneer hij vervolgens zegt: ‘Alleen het eerste ontwaken, de eerste glimp van bewustzijn zonder denken, vindt plaats door genade, zonder dat jij er iets voor doet. Als je dit boek onbegrijpelijk of wartaal vindt, is het bij jou nog niet gebeurd. Maar als iets in je erop reageert, als je op een of andere manier de waarheid erin herkent, wil dat zeggen dat het ontwaken begonnen is. Is dat eenmaal het geval, dan is het onomkeerbaar, al kan het door het ego wel vertraagd worden’. Ik vind dit spreken van Tolle inderdaad wartaal. Aan de andere kant, ik reageer wel degelijk op dit boek, dus zou ik in de ogen van Tolle ontwaakt moeten zijn of althans daarmee begonnen moeten zijn. De waarheid erin herken ik echter niet. In die zin ben ik dus in de ogen van Tolle niet ontwaakt. Het verschil met Tolle blijft recht overeind staan. Er mag bij mij inderdaad sprake zijn van ‘ontwaken’. Een beter woord hiervoor is ‘Verlichting’. Maar dan alleen verlichting door de Heilige Geest die van buitenaf in mij komt wonen. Dat is voor de volle honderd procent genade. Ondanks het feit dat Tolle hier nu spreekt over ‘genade’’ blijft bij Tolle het ontwaken en het ‘Zijn’ een kwaliteit die de mens zelf in huis heeft en waarvan de mens zich bewust dient te worden. De Bijbel noemt zulk soort bewustwording afgoderij. Tolle schrijft verderop: ‘Met de genade van het ontwaken komt de verantwoordelijkheid. Je kunt proberen door te gaan alsof er niets gebeurd is, óf je begrijpt de betekenis en erkent het ontluiken van bewust zijn als het belangrijkste dat er met je kan gebeuren. Jezelf openstellen voor het opkomende bewustzijn en het licht ervan in de wereld te brengen wordt dan het hoofddoel van je leven. ‘Ik wil de geest van God kennen’, zei Einstein. ‘De rest is detail.’ Wat is de geest van God? Bewustzijn. Wat betekent het de geest van God te kennen? Dat je bewust bent. Wat zijn de details? Je uiterlijke doel en uiterlijke gebeurtenissen’. Wanneer Tolle hier zegt dat ‘met de genade van het ontwaken ook de verantwoordelijkheid komt’ dan herkennen we dat. Maar dan in die zin dat als de Heilige Geest in ons hart komt wonen, dat we dan een nieuwe verantwoordelijkheid krijgen. Gods werk in ons hart en leven gaat nooit buiten ons om. Maar dat is weer wat anders dan dat Tolle hier bedoelt. Wat ons vooral in dit citaat tegenstaat is dat Tolle de Geest van God in dit citaat gelijk aan het menselijk Bewustzijn maakt, sterker nog, Tolle laat de Geest van God geheel opgaan in het menselijk Bewustzijn. We denken dan ook dat Tolle het hier niet heeft over dezelfde Geest als in de Bijbel, nl. de Heilige Geest. De Heilige Geest in de Bijbel is echter een Persoon binnen de goddelijke Triniteit van God, Vader, Zoon en Geest. De Heilige Geest maakt de wereld inderdaad van ‘bewust’. Jezus verwoordt dat in Johannes 16:8: ‘Wanneer Hij ( d.i. de Pleitbezorger, de Heilige Geest) komt zal hij de wereld duidelijk maken wat zonde, gerechtigheid en oordeel is’(NBV). De Bijbel in gewone Taal zegt: ‘Hij (De Heilige Geest) maakt duidelijk wat zonde is: dat mensen niet in mij willen geloven. Hij maakt duidelijk wat Gods goedheid is: dat ik naar de Vader ga. (Daarom zullen jullie mij dus niet meer zien.) En hij maakt duidelijk wat het oordeel is: dat Satan, de heerser van deze wereld, gestraft wordt’. Het is duidelijk dat de Bijbel het over een geheel ander bewustwordingsproces heeft dan Tolle. Als de Heilige Geest dus in mij komt wonen, dan maakt Hij mij er allereerst bewust van wat er zondig en fout is in mijn leven. Dat doet Hij, niet om mij neer te drukken maar juist om mij op Jezus te wijzen. Want Jezus wil mijn leven helen en gezond maken. De Heilige Geest verwijst mij naar Jezus, maakt mij van Jezus ‘bewust’ zodat ik tot Hem de toevlucht neem. Redding en bevrijding komen dan ook alleen van Jezus.
Onder het kopje ‘Een dialoog over je innerlijke doel’ gaat Tolle naar aanleiding van gesprekken die hij gevoerd heeft vragen stellen en beantwoorden (Het Q&A model). De volgende vraag en antwoord wordt dan gegeven: ‘V: Ik weet niet precies wat het is, maar ik wil verandering in mijn leven. Ik wil groei, ik wil iets doen dat zin heeft, en ja, ik wil voorspoed en de vrijheid die daarmee samengaat. Ik wil iets doen dat iets betekent, waarmee ik iets aan de wereld toevoeg. Maar als je me nu vraagt wat ik precies wil, moet ik zeggen dat ik het niet weet. Kun je me helpen mijn levensdoel te vinden? A: Je doel is hier te zitten en met me te praten, want daar ben je en dat ben je aan het doen. Totdat je opstaat en wat anders gaat doen. Dan wordt dat je doel’. De vragensteller verwoordt een algemeen menselijk probleem. Sinds de mens in zonde viel, is de mens richting, zin en doel van zijn leven kwijt. Ik denk dat de meeste mensen nog steeds ergens een ongedefinieerd gevoel hebben dat de mens toen iets essentieels kwijt is geraakt. Ik denk echter dat het antwoord dat Tolle hier geeft een dooddoener is waar je niets aan hebt. Tolle wil het sluimerende gevoel dat altijd in de mens aanwezig is, nl. dat alle dingen zin en betekenis hebben en dat we op weg zijn naar een bepaalde toekomst, weg redeneren. Dat doet hij op een manier die we al eerder besproken hebben. Tolle wil het denken, dat altijd de neiging heeft zich op de toekomst te richten, uitschakelen door de mens zich op het ‘Nu’ te laten concentreren. Die voortdurende concentratie op het ‘Nu’ noemt hij dan het ‘primaire doel’ van de mens. Hij berooft de mens daarmee echter van de prachtigste gave die de mens van de Schepper heeft gekregen, nl. dat hij verstand heeft gekregen, een ratio waarmee hij kan denken. Met dat verstand kan de mens zich ook lange termijn doelenstellen en kan hij vorm geven aan zijn idealen, en dat is een goede zaak. Natuurlijk is ook het verstand, het denken, door de zondeval van de mens, bij ons allen gecorrumpeerd. Maar Jezus heeft dat door Zijn overgave alle dingen hersteld. Als we in Jezus geloven dan mogen we nu al delen in dat herstel. Dan mogen we deel krijgen aan een glorieuze toekomst, die nu al begint en die straks volkomen zal zijn als Jezus terug komt op deze aarde. Het is dan ook niet waar wat Tolle even verderop schrijft: ‘Zolang je je niet bewust bent van Zijn, zoek je zingeving alleen in de dimensie van doen en de toekomst, dat wil zeggen, in de dimensie van de tijd. En wat je daar aan zin of bevrediging vindt verdwijnt of blijkt op misleiding te berusten. Het wordt zonder mankeren door de tijd vernietigd. Elke zingeving die we op dat niveau vinden is alleen relatief en tijdelijk waar’. Deze opmerking van Tolle boort elke hoop op een blijvend betere toekomst de grond in. We herhalen in andere woorden wat we al eerder schreven: Juist omdat we een geweldig uitzicht hebben op een toekomstig glorieus herstel van alle dingen, blijven we nu volharden in ons geloof en passen we ons leven er nu al op aan. Maar als je, zoals Tolle, geen geloof hecht aan een door God bepaalde en gestructureerde toekomst, dan blijft er slechts het ‘Nu’ over. Het hier en ‘Nu’ wordt alles bepalend. En dát noemen we juist bij uitstek misleiding.
Wanneer God ons in de Bijbel belooft: ‘Zie ik schep een nieuwe hemel en een nieuwe aarde’ (Jesaja 65:17, zie ook Openb. 21:1) dan vertrouwen wij op God dat Hij dat ook zal waarmaken. Tolle gelooft daar zoals gezegd niet in want even later schrijft hij: ‘Als je leven niet is afgestemd op je primaire doel, zal elk doel dat je bedenkt, al is het dat je de hemel op aarde brengt, van het ego zijn of door de tijd worden vernietigd. Vroeg of laat leidt het tot leed. Als je je innerlijke doel negeert, zal, wat je ook doet, al lijkt het nog zo spiritueel, het ego kruipen in hoe je het doet, en zo corrumpeert het middel het doel’. Uit dit citaat blijkt dat Tolle van mening is, dat als je gelooft dat onze toekomst in Gods handen is, dat een bedenksel is van het menselijke ego is. Tolle hoeft er niet over in te zitten. De tijd zal inderdaad gaan leren of het spreken van God betrouwbaar is of niet.Tot nu toe zijn al Gods woorden en beloften uitgekomen, dus hebben we geloof en vertrouwen in de toekomst, dat er straks een volledig herstel van de schepping zal volgen en we eeuwig zullen mogen wonen op een vernieuwde aarde. ‘Vroeg of laat leidt dat tot leed’ zegt Tolle hier. Wij geloven het tegenovergestelde want God belooft ons dat Hij op de nieuwe aarde ‘alle tranen uit hun ogen zal wissen, er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn, want wat er eerst was is voorbij’ (Openb. 21:4).
Tolle schrijft verderop: ‘Als je de tijd ontkent, ontken je het ego. Wat je ook doet, doe je buitengewoon goed, omdat het doen zelf in het middelpunt van je aandacht komt te staan. Je doen wordt dan een kanaal waardoor bewust zijn de wereld betreedt. Dat betekent dat er kwaliteit is in wat je doet, zelfs in de eenvoudigste handeling, zoals het omslaan van de bladzijden in een telefoongids of door de kamer lopen. Het hoofddoel voor het omslaan van de bladzijden is bladzijden omslaan; het secundaire doel is een telefoonnummer vinden. Het hoofddoel voor door de kamer lopen is door de kamer lopen, het secundaire doel is aan de andere kant een boek oppakken, en op het moment dat je daar bent wordt dat je hoofddoel’. Wanneer Tolle hier stelt: ‘‘Als je de tijd ontkent, ontken je het ego’, dan geloven wij het tegenovergestelde: ‘Als je de tijd ontkent, voedt je het ego’. We hebben het al eerder gesteld, maar Tolle maakt in dit citaat de mens in zekere zin gelijk aan een dier dat geen ratio heeft doch dat slechts handelt op basis van zijn of haar instinct. Laten we de kat als voorbeeld nemen. De kat kent geen onderscheid tussen een primair en een secundair doel maar handelt louter of basis van haar of zijn instinct. De kat kent geen onderscheid. Dan maakt het niet uit of daarbij de kat ‘at random’ door de huiskamer wandelt en daarbij aan het TV meubel ruikt en snuffelt of trek krijgt in voedsel en vervolgens naar haar bakje gaat om wat brokken te eten. De kat handelt louter impulsief en instinctief. Wat dat betreft heeft de kat in de ogen van Tolle wel een zeer lovenswaardige levenshouding want de kat leeft voortdurend in het ‘Nu’, en dat is een levenshouding die Tolle ook voor de mens aanbeveelt, een levenshouding waarop Tolle zijn hele filosofie heeft gebouwd en die moet leiden tot wat Tolle noemt ‘Een nieuwe aarde’. Nu doet Tolle in citaat alsof de mens – althans indien hij verlicht is en daardoor leeft in het ’Nu’ - een onderscheid maakt tussen een primair en een secundair doel. Dat blijkt wanneer Tolle zegt: ‘Het hoofddoel voor het omslaan van de bladzijden is bladzijden omslaan; het secundaire doel is een telefoonnummer vinden’. Als ik dit citaat op me laat inwerken, kan ik het nauwelijks geloven. Want wat een klinkklare onzin is dit! Denkt Tolle nu werkelijk dat ik mijn bedoeling, nl. een telefoon nummer opzoeken, kan opsplitsen in een hoofddoel en een secundair doel, waarbij telkens wanneer ik mijn hoofddoel heb bereikt weer op weg ga naar een ander hoofddoel, een hoofddoel dat dan in rang opschuift van secundair naar primair? In dit geval is het gewoon zo, dat ik een telefoon nummer nodig heb. Het middel dat ik daarvoor gebruik om mijn doel te bereiken is een telefoonboek. Punt uit. Ik heb helemaal geen primair en een secundair doel, ik heb slechts één doel en dat is: een telefoon nummer opzoeken. Vaak is het zo dat hoe gecompliceerder mijn doel weg is, des te meer tijd en middelen ik nodig heb om dat doel te bereiken.
Even verderop ontkent Tolle op een subtiele wijze het bestaan van een persoonlijk God die boven allen staat en die de wereld regeert. Dat blijkt uit het volgende citaat: ‘Door het huidige moment heb je toegang tot de kracht van het leven zelf, dat wat traditioneel met ‘God’ wordt aangeduid. Zodra je je ervan afkeert, is God geen werkelijkheid meer in je leven, en alles wat je dan nog hebt is het mentale concept van God, waar sommige mensen in geloven en dat andere mensen ontkennen. Zelfs geloof in God is slechts een armzalig surrogaat voor de levende werkelijkheid van God die zich elk moment van je leven manifesteert’. Ik keer mijzelf af van het concept van ‘het huidige moment’ van Tolle. Nu ik dat doe beweert Tolle doodleuk dat ‘God geen werkelijkheid meer is in mijn leven’. Anders gezegd: alleen als ik het denk concept van Tolle aanvaard, alleen dan is ‘God’ werkelijkheid in mijn leven. Met ‘God’ bedoelt Tolle dan niet de persoonlijke God van de Bijbel. Die God die louter liefde is, die zich persoonlijk door Jezus Christus aan mij verbindt door de Heilige Geest. Die God die mijn leven leidt, die mijn leven redt, en die ervoor zorgt dat door Christus Zijn beeld in mij hersteld wordt, nee over die God heeft Tolle het niet. Die persoonlijke God bestaat volgens Tolle niet. Geloof in die God is in de ogen van Tolle een ‘mentaal concept’ en ‘slechts een armzalig surrogaat voor de levende werkelijkheid van God die zich elk moment van je leven manifesteert’. De lezers dienen goed te begrijpen dat allen die geloven in de God van de Bijbel – daar reken ik mijzelf ook onder – hier door Tolle worden weggezet als mensen die slechts in een ‘armzalig surrogaat’ geloven. Anders gezegd: een andere weg dan die Tolle ons wijst, bestaat volgens Tolle niet en geloof en vertrouwen op God is in zijn ogen slechts een ‘mentaal concept’. Welnu, we zullen zien wat surrogaat is en wat echt is.
Wanneer Tolle Jezus citeert, gaan er bij ons allerlei alarmbellen rinkelen. Heel vaak citeert Tolle uitspraken van Jezus om daarmee ook christenen te kunnen overtuigen van zijn opvattingen. Hij laat zijn vragensteller de volgende vraag stellen: ‘Zou een volkomen harmonie met het huidige moment niet het einde van alle beweging impliceren? Betekent het bestaan van een doel niet dat er een tijdelijke verstoring in die harmonie met het huidige moment is en er misschien een herstel van de harmonie op een hoger of complexer niveau is als het doel bereikt is? Ik stel me voor dat de zaailing die zich een weg baant door de aarde ook niet in volkomen harmonie kan zijn met het huidige moment omdat hij een doel heeft: hij wil een grote boom worden. Misschien dat hij in harmonie kan leven met het huidige moment als hij volwassen is geworden’. Het antwoord van Tolle: ‘De zaailing wil niets, omdat hij één is met het geheel, en het geheel handelt door hem. ‘Let op de leliën des velds, hoe zij groeien: zij arbeiden niet en spinnen niet; en Ik zeg u, dat zelfs Salomo in al zijn heerlijkheid niet bekleed was als een van deze.’ (Mat. 6:28,29). We zouden kunnen zeggen dat het geheel – het Leven – wil dat de zaailing een boom wordt, maar de zaailing ziet zichzelf niet als iets dat losstaat van het leven en wil dus niets voor zichzelf. Hij is één met wat het Leven wil. Daarom is hij niet bezorgd of gestrest. En als hij voor zijn tijd moet sterven, sterft hij gemakkelijk. Hij geeft zich net zo goed over aan de dood als aan het leven. Hij voelt, hoe onduidelijk ook, zijn geworteld zijn in Zijn, het vormloze en eeuwige ene Leven.Net zoals de taoïstische wijzen van het oude China vestigde Jezus graag onze aandacht op de natuur, omdat hij daarin een kracht aan het werk zag waarmee mensen het contact zijn kwijtgeraakt. Het is de creatieve kracht van het heelal. Jezus zegt verder dat als God eenvoudige bloemen al zo mooi kleedt, hoeveel te meer zal hij jullie dan kleden? Dat wil zeggen dat wanneer mensen afgestemd raken op de intelligentie die ten grondslag ligt aan de natuur – die een schitterende uitdrukking is van de evolutionaire impuls van het heelal – ze diezelfde impuls op een hoger, wonderbaarlijker niveau zullen brengen. Wees dus trouw aan het leven door trouw te zijn aan je innerlijke doel. Wanneer je tegenwoordig bent en helemaal opgaat in wat je doet, worden je daden geladen met spirituele kracht’. Dat is wel een heel opmerkelijk antwoord van Tolle. Tolle zegt: ‘‘De zaailing wil niets, omdat hij één is met het geheel, en het geheel handelt door hem’. We zouden zeggen: dat is nogal wiedes dat de ‘zaaiing niets wil’ want op zich is de zaaiing materie waarin geen ziel is die iets ‘wil’ op dezelfde wijze zoals God of de mens iets ‘wil’. Maar de Schepper heeft in de zaaiing, het zaad, wel het hele leven verborgen. God blaast het zaaisel de adem in zodat het gaat leven. Daar zit een plan achter. In de knop zit de hele bloem. In het ei de hele kip. Daar zit een groeiplan achter. Het hele proces heeft dus wel degelijk een doel. Dat het zaad ontkiemt, dat uit een zaad en een eicel uiteindelijk een mens tevoorschijn komt, daar zit God achter. Hij geeft dat leven. Tolle vervangt de persoonlijke God in dit citaat door het onpersoonlijke ‘Leven’ of ‘het geheel’, waaraan je dan volgens Tolle trouw aan moet blijven. Tolle kan dan wel het tegendeel beweren, maar het ‘Leven’ of ‘het geheel’ kan echter niets uit zichzelf. Dat ‘Leven’ is een gave van de Schepper. Maar die Schepper die blijft, zoals altijd bij Tolle, ook hier Tolle buiten beeld. Als je dan vervolgens kijkt naar de context waarin Jezus dit citaat in Mat. 6:28,29 gebruikt dan gaat het over heel iets anders dan Tolle ons hier wil laten geloven. In dit citaat wil Jezus ons zeggen dat we ons als mensen geen zorgen hoeven te maken. God zorgt voor ons onder alle omstandigheden. Als we ons zorgen maken over eten of drinken (Mat 6:25) of ons zorgen maken of we wel kleding genoeg zullen hebben (Mat 6:28) dan zegt God: ‘Kijk eens naar de lelies, kijk hoe ze groeien in het veld. Ze werken niet en weven niet. Als God (vers 30) het groen dat vandaag nog op het veld staat en morgen in de oven gegooid wordt al met zoveel zorg kleedt, met hoeveel zorg zal hij jullie dan niet kleden, kleingelovigen’. Anders gezegd: als God de planten en de bloemen, die er niets voor kunnen doen en maar één seizoen groeien en bloeien, al met zoveel zorg omringt, dan zal hij de mens met des te meer zorg omringen. Eten en drinken? Jezus zegt dat je daar jezelf geen zorgen over hoeft te maken. Jezus zegt in het vervolg: ‘Jullie hemelse Vader weet wel dat jullie dat alles nodig hebben. Zoek liever eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid, dan zullen al die andere dingen je erbij gegeven worden’ (Mat 6:32,33). Jezus roept ons hier op ons vertrouwen op God te stellen. Tolle vervangt die persoonlijke God door vage begrippen als ‘het leven’ of ‘het geheel’ of door ‘de evolutionaire impuls van het heelal’ en Tolle nodigt ons uit het daarvan te verwachten. Anders gezegd: Tolle vervangt de Schepper door het schepsel. Als je dat doet, dan noemt de Bijbel dat afgoderij (Rom. 1: 25).
Verderop schrijft Tolle: ‘Terwijl het idee van een doel vroeger altijd met de toekomst in verband werd gebracht, is er nu een dieper doel dat alleen in het heden te vinden is, door het ontkennen van tijd’. Tolle zegt hier in bedekte termen eigenlijk het volgende: ‘Vroeger geloofden mensen dat God in de toekomst een nieuwe hemel en aarde zal scheppen, maar dat idee is achterhaald. Buiten het ‘Nu’ is er geen toekomst en is er geen doel waar de mens naar toe leeft. Het gaat alleen om het hier en nu’. We hebben al vaker geschreven dat ‘het ontkennen van tijd’ niet alleen onmogelijk is maar dat Tolle de schepping berooft van het fenomeen ‘tijd’ dat onmisbaar is om te komen tot een nieuwe aarde zoals de Bijbel daarover spreekt.
Even later gaat het over de vraag hoe je echt succes kunt meten. Tolle zegt dan: ‘Wat de wereld je niet vertelt – omdat hij dat niet weet – is dat je niet succesvol kunt worden. Je kunt het alleen zijn’. We geloven niets van deze stelling. Ik mag een kind van God ‘zijn’ door Zijn genade. Juist omdat ik kind van God ben, gaat God met mij een verbond aan. In dat verbond is nooit sprake van een gearriveerd ‘Zijn’ maar er voltrekt zich een dynamisch groeiproces. Een groeiproces waarin ik meer en meer naar het beeld van God veranderd ‘wordt’ (2 Kor. 3:18). Je leven ‘wordt’ daardoor een succes. Voor dat groeiproces heb ik tijd nog, tijd die Tolle mij ontneemt. Hoezo kan ik niet succesvol ‘worden’?.
Even verderop schrijft Tolle: ‘Maar het doel en de middelen zijn één. En als de middelen niet bijdroegen aan menselijk geluk, zal het doel dat ook niet doen. Het resultaat, dat onlosmakelijk verbonden is met de daden die ertoe leidden, is al door die daden vervuild en zal zo verder ongelukkig-zijn bewerkstelligen. Dat is karmische actie, de onbewuste voortzetting van ongelukkig-zijn. Zoals je al weet, ligt je secundaire of uiterlijke doel binnen de dimensie van de tijd, terwijl je hoofddoel onafscheidelijk is van het Nu en daarom de ontkenning van de tijd eist’. Wanneer Tolle hier stelt: ‘Maar het doel en de middelen zijn één’, dan zijn we dat van harte met Tolle eens. Maar wanneer Tolle dan vervolgens stelt: ‘En als de middelen niet bijdroegen aan menselijk geluk, zal het doel dat ook niet doen’ dan lijkt het erop alsof Tolle er impliciet vanuit gaat dat alle andere middelen -andere middelen dan die Tolle aanreikt -middelen die ooit in het verleden gebruikt zijn en nog gebruikt worden, niet zullen bijdragen aan het gestelde doel: het menselijk geluk. Maar als het doel waarvoor wij hier op aarde zijn, nu eens het beste doel is dat er ooit kan zijn: de komst van het Koninkrijk van God hier op aarde, zoals dat in de Bijbel beloofd wordt. Als dat het doel is, dan kan het niet anders of de middelen die God daarvoor gebruikt zijn ook goed en heilzaam. Voor het bereiken van dat doel heeft God tijd nodig. God is nu al bezig met het vestigen van dit koninkrijk op aarde. Voor dat doel schakelt hij mensen in. Die mensen vernieuwt God door zijn Geest. Die mensen gaan nu al leven voor dat Koninkrijk. Ze gaan in een levenslang proces het kwade steeds meer haten en ontvluchten en het goede doen en zoeken. Alleen deze levenswijze kan blijvend geluk brengen. Voor dat proces heeft God tijd nodig. Tolle wil voor zijn ‘hoofddoel’ de noodzakelijkheid van de tijd juist ontkennen zoals blijkt uit dit citaat. Ook in dit citaat bagatelliseert Tolle de ernst en de doorwerking van het kwaad in deze wereld wanneer hij het kwaad typeert als ‘een karmische actie, de onbewuste voortzetting van het kwaad’. Hier blijkt de oosters georiënteerde filosofie van Tolle weer eens. Een filosofie die niets met het christelijk geloof heeft te maken. Immers, indien het kwaad ‘karmisch’ en dus ‘onbewust’ van aard is, dan heft dit de menselijke verantwoordelijkheid voor het kwade op. Het kwaad wordt dan en noodlot dat onontkoombaar is. En dat is een doodlopende weg zoals we al heel vaak eerder hebben aangetoond.
Verderop wordt aan Tolle de vraag gesteld: ‘Wat bedoel je met het ‘geheel’?. Tolle antwoordt: ‘Aan de ene kant omvat het geheel al het bestaande. Het is de wereld of de kosmos’. En verder op: ‘Maar er is een nog dieper niveau van het geheel dan de onderlinge verbondenheid van al het bestaande. Op dat diepere niveau zijn alle dingen één. Het is de Bron, het ongemanifesteerde ene Leven. Het is de tijdloze intelligentie die zich manifesteert als een heelal dat zich in de tijd ontvouwt. Het geheel bestaat uit het bestaan en Zijn, uit het gemanifesteerde en het ongemanifesteerde, de wereld en God’. Dit citaat is verwarrend. Als je naar het slot kijkt dan lijkt het net alsof Tolle een onderscheid maakt tussen God en de wereld; alsof God een entiteit is, een Persoon is, die los van de wereld een eigen bestaan leidt. Maar ook hier is dat slechts schijn, want een dergelijke Persoon bestaat bij Tolle helemaal niet. Dit citaat van Tolle is dan ook voluit pantheïstisch. Alles is ‘God’ bij Tolle. Dat blijft ook uit de hoofdletters die Tolle gebruikt. Hoofdletters worden in de Bijbel gebruikt om de namen van God aan te duiden. ‘Zijn’, ‘Leven’, ‘Bron’, ‘God’, al deze woorden worden door Tolle eveneens met een hoofdletter geschreven. Al die woorden die door Tolle met een hoofdletter worden aangeduid, staan bij Tolle op hetzelfde niveau en duiden in wezen hetzelfde aan, waarbij ‘God’ bij Tolle de laatste in dat rijtje. Tolle wist hiermee het onderscheid tussen Schepper en schepsel uit. Want ‘leven’ zoals wij dat kennen is een gave van God. God schept het leven. Maar als er geen onderscheid is tussen Schepper en schepsel, als alles ‘God’ is, dan mag je ook zeggen: niets is ‘God’. Althans indien wij ‘God’ opvatten zoals Hij zich in de Bijbel openbaart. God, onderscheiden en bestaand los van de schepping, bestaat volgens Tolle eenvoudig weg niet. Dat is wat Tolle telkens met zoveel woorden zegt en ook hier zegt.
Dat Tolle het onderscheid tussen God en schepsel uitwist en in feite het schepsel aan ‘God’ gelijk maakt, blijkt nogmaals aan het einde van dit hoofdstuk. Daar wordt de vraag gesteld: ‘Kan het geheel het menselijke verstand gebruiken om dingen te scheppen of situaties te scheppen die afgestemd zijn op zijn doel? Antwoord van Tolle: ‘Ja, telkens als er sprake is van inspiratie, wat je kunt vertalen met ‘geest’, en enthousiasme, wat betekent ‘in God’, is er een creatieve krachtuitstorting die veel verder gaat dan waartoe een gewoon mens in staat is’. Niet God schept bij Tolle de dingen die we zien en waarnemen, maar ‘het geheel’ neemt deze taak op zich en kan daarbij volgens Tolle ‘het menselijk verstand’ gebruiken. Op zich is dit al een verwarrende uitspraak van Tolle want Tolle heeft zich in dit boek zeer ingespannen om aan te tonen dat het menselijk verstand de grote boosdoener is, die het ontwaken van het ‘Zijn’ of ‘het Bewustzijn’ blokkeert en corrumpeert. Nu blijkt het menselijk verstand ineens een geschikt middel te zijn om ‘dingen te scheppen of situaties te scheppen die afgestemd zijn op het doel’. ‘Het kan verkeren’ zei Bredero. Let op hoe Tolle het werk van de Geest aan de Geest gelijk maakt. Op dezelfde manier als Tolle dat heeft gedaan met God en schepsel. Het geven van ‘Inspiratie’ en creëren van ‘enthousiasme’ zijn werken van de Heilige Geest. Tolle zet echter een is gelijk teken tussen ‘inspiratie’ en ‘geest’ en tussen ‘enthousiasme’ en ‘in God’ zijn. Ook hier moeten we ons realiseren dat als Tolle het hier over de ‘Geest’ heeft, hij het over heel iets anders heeft dan de Heilige Geest zoals de Bijbel daarover spreekt. De Heilige Geest openbaart zich in de Bijbel als God. God de Vader, Christus de Zoon, en de Heilige Geest vormen samen de ene waarachtige God. Tegelijkertijd zijn zij als 3 Personen te onderscheiden.

 

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 8.

images6MZ4R6N5.jpg

Tolle gaat in dit hoofdstuk door op thema’s die hij al eerder heeft aangesneden. Onder het kopje ‘De ontdekking van de innerlijke ruimte’ wil Tolle ons twee wijsheden meegeven. Het al eerder besproken ‘Misschien’ en nu, in dit hoofdstuk, als variant daarop: ‘Ook dit gaat voorbij’. We hebben hier al eerder uitgebreid op gereageerd dus kunnen we nu volstaan door te stellen dat deze stelling ‘Ook dit gaat voorbij’ letterlijk een dooddoener is. Deze stelling ‘Ook dit gaat voorbij’ probeert met alle kracht de ogen te sluiten voor het feit dat er iets grondigs mis is met onze menselijke existentie. ‘Ook dit gaat voorbij’ sluit moedwillig de ogen voor de harde realiteit waarin we leven. Het lost nl. niets op. Je kunt je hele leven wel blijven zeggen ‘Ook dit gaat voorbij’ maar je komt telkens in nieuwe situaties terecht waarin je dat als een soort van mantra moet blijven herhalen, totdat er een moment komt wanneer je moet zeggen: ‘Dit gaat niet voorbij’. De troost die Tolle te bieden heeft is daarom een schrale troost want er blijft niets blijvends over. Wanneer Tolle schrijft: ‘Onthecht zijn betekent niet dat je niet kunt genieten van het goede dat de wereld te bieden heeft. Je geniet er juist meer van’ dan geloven we daar niets van. Laten we als voorbeeld de vakantie noemen. Juist als je na een jaar hard werken op vakantie gaat en je moet gaan beginnen van je rust te genieten, dan merk je dat de tijd voorbij vliegt en dan komt al snel de gedachte naar boven ‘Ook dit gaat voorbij’. Voor je het weet zeg je: ‘Was dit het nu?. De harde realiteit van onze vergankelijke en gebroken existentie slaat als een boemerang op ons terug, Tolle ten spijt. Alleen als het doel waarvoor je leeft echt goed is en gebaseerd is op echt gebeurde, harde feiten, pas dan vind je troost. Deze feiten zijn: Jezus is opgestaan uit de dood en leeft. Wie deze feiten gelooft deelt in het eeuwige leven van Jezus. Nu al. Dat is een heel ander ‘Nu’ dan waar Tolle het voortdurend over heeft. Het geschenk van het eeuwige leven waarin wij door Jezus mogen delen gaat nl. niet voorbij. Tolle zal dat geloof in Jezus ongetwijfeld impliciet benoemen als ‘objectsbewustzijn’ . In zekere zin is dat ook zo. Objectbewustzijn is nl. gebaseerd op de feiten. En Jezus is real. Onder het volgende kopje: ‘Objectbewustzijn en ruimtebewustzijn’ zegt Tolle: ‘Ruimtebewustzijn betekent niet alleen dat je bevrijd bent van het ego maar ook van afhankelijkheid van de dingen van deze wereld, van materialisme en materialiteit. Het is de spirituele dimensie die als enige deze wereld transcendente en ware zin kan geven’. Opnieuw wil Tolle de mens hier afleiden van de realiteit van het bestaan hetgeen Tolle hier kwalificeert als ‘objectsbewustzijn’ en dat in tegenstelling met ‘ruimtebewustzijn’. Weer zo’n gemakkelijke oplossing van Tolle!. Nu heet het ‘ruimtebewustzijn’ Als jezelf maar bewust bent van de ‘ruimte’ dan zijn alle problemen van je ego opgelost. Hocus, pocus, Pilatus pats!. En dat ‘ruimte’ maken is volgens Tolle een kwaliteit die de mens in zichzelf bezit. Alleen moet je jezelf daarvan bewust worden. Ons antwoord is: Nee, zo simpel is het niet mijnheer Tolle!. Een mens heeft deze capaciteit helemaal niet in huis. Als dat wel zo was dan was het probleem van ons menselijk falen al lang opgelost. ‘Ruimtebewustzijn’ op de manier zoals Tolle er hier over spreekt moet nl van buitenaf naar ons toekomen. Alleen als de Geest van God in het hart van de mens komt volgt er een transformatie. Als dat gebeurt worden we echter niet ‘bevrijd’ van het ego maar wordt het ego ten goede omgevormd. De Geest gaat in ons wonen en ons ego veranderen. Die verandering gebeurt niet zonder slag of stoot. Dat is een levenslange innerlijke strijd. Als we die strijd aangaan dan moet het boze ego in de mens (ook wel genoemd ‘de oude mens’) steeds verder terug wijken en plaats maken voor ‘de nieuwe mens’. Als dat proces in de mens vorm krijgt dan gaat de mens materiele zaken anders waarderen. Materiele zaken worden dan geen doel meer in zichzelf maar middelen die meewerken in het vernieuwingsproces van de Geest. Geen gemakkelijk proces dus, maar wel een proces dat vrede geeft, uitzicht, en hoop voor de toekomst biedt.
Onder ‘Onder het denken wegzakken en erbovenuit stijgen’ schrijft Tolle ‘Ruimtebewustzijn heeft weinig te maken met high zijn. Beide toestanden liggen buiten het denken. Dat hebben ze gemeen. Het fundamentele verschil is echter dat je in het eerste geval boven het denken uitstijgt en er in het tweede onderuit zakt. Het een is de volgende stap in de evolutie van het menselijk bewustzijn, het ander een regressie naar een toestand die we heel lang geleden hebben verlaten’ Tolle erkent dat beide toestanden ‘buiten het denken’ liggen. Dat betekent dat in beide toestanden het verstand op nul komt te staan. Het ‘fundamentele verschil’ dat Tolle tussen beide gemoedstoestanden ziet, zien wij echter niet. Drugs en alcohol gebruik schakelen, na gebruik van een bepaalde dosis, het redelijk denken, het verstand, uit. ‘Ruimtebewustzijn’ wordt daarentegen gecreëerd door concentratie op het ‘Nu’. Natuurlijk zijn de gevolgen van het veelvuldig gebruik van verdovende middelen veel ingrijpender dan concentratie op het ’Nu’. Er ontstaat bij overmatig drugs en alcohol gebruik veelal ook een lichamelijke verslaving met alle gevolgen van dien. Maar beide gemoedstoestanden hebben dit gemeen dat ze zich – hoewel slechts tijdelijk - afsluiten voor de harde realiteit waarin de menselijke existentie verkeert. Beiden willen je een goed gevoel geven, maar helaas, het beklijft niet. Inderdaad, verslaving aan drank en drugs maakt uiteindelijk alles kapot. ‘Ruimtebewustzijn’ daarentegen maakt je apathisch voor de nood waarin deze wereld verkeert en maakt je ook apathisch voor de nood waarin jezelf verkeert. We hebben dit in vorige hoofdstukken al gedetailleerd besproken wat de gevolgen daarvan zijn.
Onder het kopje ‘Televisie’ geeft Tolle een uiteenzetting over het TV kijken. Dat kan erg verslavend werken en daar heeft Tolle gelijk in. Door veelvuldig naar nutteloze programma’s te kijken en maar te blijven zappen, wordt het zelfstandig denken inderdaad uitgeschakeld en raak je in een zodanige trance dat je de denkwijze van de programma makers onbewust overneemt. Tolle schrijft dan: ‘Als het interessant was, je tot denken zou aanzetten, zou het je verstand prikkelen om weer zelf te gaan denken, wat bewuster is en daarom beter dan een door de tv opgewekte trance. Je aandacht zou dan niet meer helemaal gevangen zijn door de beelden op het scherm’. We zijn het eens met deze opmerking van Tolle. Maar toch is het vreemd. Want in voorgaande hoofdstukken heeft Tolle zich uitgeput om het ‘denken’ van de mens aan te wijzen als de grote blokkade voor het bewustwordingsproces van de mens. ‘Denken’ wordt door Tolle steevast gekoppeld aan ‘vorm’ en ‘vorm’ verhindert de mens te komen tot bewustwording van het allesbepalende ‘Nu’. Tolle spreekt zichzelf hier dus behoorlijk tegen. Als Tolle dan vervolgens schrijft: ‘Als de inhoud van het programma een bepaalde kwaliteit heeft, kan dat het hypnotische, verdovende effect van het medium tv tot op zekere hoogte neutraliseren en zelfs tenietdoen. Er zijn programma’s waar veel mensen enorm veel aan hebben gehad, die hun leven ten goede hebben veranderd, hun hart openden, hen bewuster maakten’ dan vragen we ons af waar Tolle op doelt. Bedoelt Tolle wellicht zijn eigen ‘live online’ seminar’ dat in 2008 samen met Oprah Winfrey wereldwijd op TV werd uitgezonden?. Het paradoxale in Tolle is dat hij het ‘denken’ van de mens voortdurend op non actief wil stellen terwijl hij er tegelijkertijd op aandringt om over zijn eigen ideologie na te denken.
Tolle spant zich in om voortdurend Jezus een plaatsje te geven in zijn denken. Ik denk dat Tolle dat doet om zijn leerstellingen ook voor christenen appetijtelijk te maken. Dat doet hij ook weer onder de titel ‘Het herkennen van de innerlijke ruimte’. Tolle schrijft dan: ‘Als je over innerlijke ruimte hoort, ga je er misschien naar streven, en doordat je ernaar streeft als iets waarnaar je als object of ervaring kunt zoeken, kun je het niet vinden. Dat is het dilemma voor alle mensen die streven naar spirituele bewustwording of verlichting. Daarom zei Jezus: ‘Het Koninkrijk Gods komt niet zó, dat het te berekenen is; ook zal men niet zeggen: zie, hier is het of daar! Want zie, het Koninkrijk Gods is bij u’. Ook nu weer wil Tolle Jezus achter zijn eigen denkkarretje spannen. Als Jezus gezegd zou hebben: ‘Het koninkrijk is in U’ dan had Tolle misschien een punt. Maar dat zegt Jezus niet. Hij zegt: ‘Het koninkrijk is in uw midden’. Anders gezegd: Ik, Jezus, ben zelf de belichaming van het koninkrijk van God. Met mijn komst is het koninkrijk van God definitief op aarde verschenen’. Dat koninkrijk is nergens anders te vinden dan alleen bij Jezus, en niet in het z.g. ‘Zijn’ van Tolle of in wat Tolle noemt de ‘innerlijke ruimte’ van de mens. Tolle verdraait hier de woorden van Jezus zodat ze passen in het – in dit geval het hindoeïstische straatje -van zelfverlossing dat Tolle even verder op bewandelt. Tolle is lyrisch over het geluk en het welbevinden waarheen de bewustwording van het ‘Zijn’ je kan loodsen. Tolle schrijft dan even later: ‘Als dat gebeurt, is er een gevoel van welbevinden, een levende vrede, ook al is het nauwelijks bespeurbaar. De intensiteit kan variëren van een nauwelijks waarneembaar gevoel van tevredenheid op de achtergrond tot wat de oude wijzen van India ananda noemden – de gelukzaligheid van Zijn’. Die gelukzaligheid is volgens Tolle dus in jezelf te vinden. Alleen, je moet jezelf daarvan bewust worden. Deze gedachte van Tolle staat diametraal tegenover de gedachte dat echte gelukzaligheid alleen bij God te vinden is en dat die gelukzaligheid alleen door Hem aan de mens kan worden geschonken. De mens moet daarvoor de blik naar boven, naar God, richten en niet naar zichzelf.
Onder het kopje ‘Juist handelen’ schrijft Tolle: ‘Tegenwoordigheid is een toestand van innerlijke ruimtelijkheid. Als je tegenwoordig bent, vraag je: wat moet ik doen om tegemoet te komen aan wat de situatie of het moment nodig heeft? Je bent stil, alert, open voor wat is. Je brengt een nieuwe dimensie in de situatie: ruimte. Dan kijk je en luister je. Zo word je één met de situatie. Als je in plaats van tegen een situatie te reageren één wordt met die situatie, komt de oplossing uit de situatie zelf voort’. We hebben al eerder geconstateerd dat Tolle niet wil weten van een absolute scheiding tussen goed en kwaad. Een situatie is bij Tolle altijd zoals hij is, of die situatie nu goed of slecht is, dat maakt bij Tolle geen verschil. Een situatie die als kwaad valt aan te merken wordt niet aangepakt en gecorrigeerd maar de boel wordt gewoon de boel gelaten. Nee, de situatie komt volgens Tolle zelf met een oplossing. Tolle doet net alsof ‘de situatie’ een persoon is die in staat is om zelf met oplossingen te komen. Stel dat de situatie zo is dat je tiener dochter het slachtoffer geworden is van zinloos geweld op straat. Je hoeft niets te doen volgens Tolle. Je hoeft alleen maar stil en alert te worden en dan komt ‘de situatie’ met een oplossing. Tolle vervolgt: ‘Eigenlijk ben jij, de persoon, het niet die kijkt en luistert, maar het is de alerte stilte zelf. Dan, als het mogelijk of nodig is om iets te doen, handel je, of liever, gebeurt het handelen door jou. Juist handelen is handelen dat past bij het geheel. Als de actie voltooid is, blijft de alerte, ruime stilte achter’. Nu kan er volgens Tolle schijnbaar toch enige beweging of handeling komen. Maar als dat gebeurt dan ben het niet zelf die tot actie over gaat maar het is ‘de situatie’ die nu aangeduid wordt door de ‘alerte stilte zelf’, die door jou handelend kan gaan optreden. Onze vraag is: wie is dat dan die ‘alerte stilte zelf’ die eventueel gaat optreden in het geval van het zinloos geweld dat tegen je tiener dochter op straat is gepleegd? Nog een vraag: als volgens Tolle zo’n situatie niet als goed of slecht is aan te merken, wat voor actie zou je dan überhaupt moeten nemen?
Onder ‘Waarnemen zonder te benoemen’: ‘Wanneer het bewustzijn niet meer helemaal in beslag wordt genomen door het denken, blijft een deel ervan in zijn vormloze, ongeconditioneerde, oorspronkelijke toestand. Dat is innerlijke vrede’. Ook hier is de boodschap: schakel het denken uit en wat er overblijft is ‘innerlijke vrede’. Dit staat haaks op wat Jezus zegt: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand’( Mat. 22:37). Liefhebben gebeurt dus ook met het verstand. Alleen liefde kan tot innerlijke vrede leiden. Alle menselijke zintuigen en gevoelens, ook het denken en het verstand - dienen op God gericht te worden. Pas dan ontstaat er echte vrede. Vrede is een vrucht van de Geest (Gal. 5:22). Alleen Jezus is onze echte vrede (Efez. 2:14). Die vrede is het hoogste goed dat God de mens kan schenken. Die vrede is weliswaar meer dan het verstand maar schakelt het verstand niet uit zoals Tolle beweert. Als je God dankt -zegt Paulus in Filippenzen 4:7 – ‘dan zal de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, uw hart en uw gedachten i Christus Jezus bewaren’. We geven toe: dit is geen ‘waarnemen zonder te benoemen’ waartoe Tolle ons oproept maar dit is waarnemen en Jezus benoemen. En die naam wil gaarne benoemd worden.
Onder het gedeelte ‘Wie is het die ervaart? creëert Tolle voor de zoveelste keer een tegenstelling tussen wat je als mens waarneemt (vorm) en het ‘Bewustzijn’ het eeuwige ‘Zijn’ van de mens. Tolle maakt het ‘Zijn’ van de mens tijdloos en plaats daarmee de essentie van de mens boven de tijd. De Bijbel leert ons echter duidelijk dat alleen God boven de tijd staat. God heeft het begrip ‘tijd’ zoals wij dat kennen en ervaren, zelf geschapen. Zelf is God echter tijdloos, dus eeuwig. Van dat alles wil Tolle niet weten. Dat blijkt wanneer Tolle schrijft over de ‘de lichtgevende ruimte waarin de wereld opkomt en ondergaat’. Over die ruimte zegt Tolle dan: ‘Die ruimte is het leven dat Ik Ben. Het is tijdloos. Ik Ben tijdloos, eeuwig’. Herkent u het als lezer? We hebben het al vaker opgemerkt dat ‘Ik Ben’ een naam is die God alleen voor Zichzelf heeft gereserveerd (Ex.3:14). Een schepsel kan en mag deze naam zich niet toe-eigenen. Door de mens het etiket ‘tijdloos’ en ‘eeuwig’ op te plakken maakt Tolle de mens aan God gelijk. En dat is afgoderij. ‘Tijdloos ‘ en ‘eeuwig’ zijn termen die de Bijbel alleen voor God heeft gereserveerd. De mens is geschapen en heeft als zodanig wel degelijk een begin. Als die zelfde mens echter in Jezus gelooft, dan heeft hij eeuwig leven. Maar dan als een door God uit genade gegeven geschenk.
Onder het kopje ‘De Ademhaling’ zegt Tolle: ‘Omdat de ademhaling als zodanig geen vorm heeft, is ze van oudsher gelijkgesteld met geest – het vormloze ene Leven. ‘… toen formeerde de Here God de mens van stof uit de aardbodem en blies de levensadem in zijn neus; alzo werd de mens tot een levend wezen. Het Duitse woord voor ademen, atmen (en het Nederlandse woord ademen) is afgeleid van het Oud-Indische woord atman, dat ‘de inwonende goddelijke geest’ of ‘God in je’ betekent’. We hebben uiteraard niets tegen ademhalingstechnieken om daarmee bijv. een hyperventilerende persoon tot rust te brengen. Wel gaat het kriebelen als er een pseudo spirituele betekenis aan ademhalingstechnieken wordt toegekend zoals Tolle hier wil suggereren. Tolle suggereert hier op zijn minst dat je ademhalingstechnieken kunt gebruiken om jezelf bewust te worden van de ‘inwonende’ goddelijke geest’ of van ‘God in je’. Daar lezen we niets van terug in de Bijbel. Als de Heilige Geest in de mens komt wonen dan is dat volgens de Bijbel niet iets wat wij kunnen faciliteren door onze ademhalingstechnieken. De Geest doet wat Hij wil en komt op eigen initiatief in de mens wonen (Joh. 3:8). Bovendien maakt de Heilige Geest ons niet bewust van de ‘god’ in ons, integendeel, de Heilige Geest wil er ons juist bewust van maken dat alleen dat Jezus Christus de Heer is en niet wijzelf. Paulus zegt dan ook niet voor niets in 1 Kor.12: 3: ‘Niemand kan ooit zeggen: ‘Jezus is de Heer, behalve door toedoen van de Heilige Geest’.
Onder het kopje ‘Verslavingen’ schrijft Tolle: ‘Als je een dwangmatig gedragspatroon hebt als roken, je overeten, drinken, tv-kijken, internetverslaving of wat dan ook, kun je het volgende doen: wanneer je maar merkt dat de dwangmatige behoefte bij je opkomt, houd je op met wat je aan het doen bent en haal je drie keer bewust adem. Daarmee wek je bewustzijn op. Neem dan een paar minuten de dwangmatige behoefte in jezelf waar als een energieveld in je. Voel bewust de behoefte om fysiek of mentaal de een of andere substantie tot je te nemen of het verlangen om de een of andere dwanghandeling uit te voeren. Haal dan nog een paar keer bewust adem. Daarna kan het gebeuren dat de dwangmatige behoefte verdwenen is – voor een poosje. Het kan ook gebeuren dat de behoefte je te veel wordt en dat je er toch aan toegeeft. Maak er geen probleem van. Maak van de verslaving een deel van de bewustzijnsoefening op de manier die hierboven beschreven is. Als je bewuster wordt, verzwakken verslavingspatronen en verdwijnen ze uiteindelijk’. Dat Tolle niets wil weten van een absolute tegenstelling tussen goed en kwaad, breekt hem ook hier op. De ernst van de verslaving wordt door Tolle niet onderkend. Tolle schijnt geen moreel oordeel te hebben over de ravage die bijv. drank, drugs of porno verslaving aanricht, voor zowel ‘daders’ als ‘slachtoffers’. Als de ernst, het kwaad, van verslavingen niet wordt ingezien, dan kan de behandeling ervan ook niet deugen. Dat zie je bij Tolle terug. Dat blijkt wanneer Tolle zegt: ‘Haal dan nog een paar keer bewust adem. Daarna kan het gebeuren dat de dwangmatige behoefte verdwenen is – voor een poosje. Het kan ook gebeuren dat de behoefte je te veel wordt en dat je er toch aan toegeeft. Maak er geen probleem van’. Denkt Tolle werkelijk dat diep gewortelde verslavingen zich zullen laten verdrijven – ook al is het maar voor een poosje – door ademhalingstechnieken? Verslavingen zijn een kwaad. Kwaad gaat nl. pas echt opzij als ingezien wordt dat het ook echt een kwaad is dat aangepakt moet worden. Dat is een heel lastig en moeilijk traject. Daar heb je hulp van buiten voor nodig. Je red het niet met ademhalingstechnieken van Tolle. Als je toegeeft aan je verslaving dan gaat Tolle pamperen en zegt: ’Maak er geen probleem van’. Echter, pas als je er wel een serieus probleem van maakt dat je telkens toegeeft aan je verslaving, en je vervolgens professionele hulp gaat zoeken, dan gloort er licht aan de horizon. Wat Tolle hier aanbeveelt is veel te simpel en zal niet werken. Dat komt ervan als je de doorwerking van het kwade in de wereld bagatelliseert zoals Tolle dat telkens doet.
Onder ‘Je bewust zijn van het innerlijke lichaam’ zet Tolle het navelstaren nog even voort. Ademhalingstechnieken moeten je volgens Tolle helpen om jezelf bewust te worden van ‘het innerlijke lichaam’. Tolle schrijft: ‘De meeste mensen zijn zo afgeleid door hun gedachten, zijn zo geïdentificeerd met de stem in hun hoofd, dat ze de levendigheid in zichzelf niet meer kunnen voelen. Niet in staat te zijn het leven te voelen dat het stoffelijke lichaam bezielt, het leven dat je zelf bent, is het grootste verlies dat je kan overkomen’. Wij geloven daar niets van. Het ergste is wat je kan overkomen is dat je de oplossing van je problemen gaat zoeken in jezelf. Want je bent het nl. gewoon zelf die de problemen veroorzaakt. Wat Tolle hier het ‘innerlijke lichaam’ noemt deelt net zo hard in de malaise van de menselijke existentie als het stoffelijk lichaam. De mens is verdorven naar lichaam en ziel en kan zichzelf niet uit dit moeras trekken, door geen enkele techniek. Tolle constateert terecht dat mensen voor de leegte die ze in zichzelf voelen vervangingsmiddelen gaan zoeken. Tolle zegt dan: ‘Tot de vervangingsmiddelen die mensen zoeken behoren de door drugs opgewekte roes, (te) sterke prikkeling van de zintuigen door bijvoorbeeld erg harde muziek, opwindende of gevaarlijke activiteiten en een obsessie met seks. Zelfs drama in relaties wordt gebruikt als vervanging van dat echte gevoel dat je leeft. De meest gezochte dekmantel voor het continue onbehagen op de achtergrond is een intieme relatie: een man of vrouw die ‘me gelukkig zal maken’. Het is natuurlijk ook een van de meest ervaren ‘teleurstellingen’. En als het onbehagen aan de oppervlakte komt, krijgt de partner meestal de schuld’. Echter, de oplossing die Tolle aandraagt: ‘Haal twee of drie keer bewust adem. Kijk nu of je een subtiel gevoel van levendigheid kunt bespeuren dat je hele innerlijke lichaam doordringt’ zal niet gaan helpen. De door Tolle zo geprezen ‘innerlijke levendigheid’ is net zo goed een deel van het probleem. Het middel dat Tolle aanreikt is net zo erg als de kwaal.
Onder ‘Innerlijke ruimte en de ruimte van het heelal’ probeert Tolle met een aantal argumenten de realiteit van het menselijke lichaam te ontkennen. Tolle zegt hier: ’Natuurkundigen hebben ontdekt dat de vastheid van materie een door onze zintuigen geschapen illusie is. Ons fysieke lichaam, dat we waarnemen en denken als vorm, valt daar ook onder, want 99,99 procent ervan is in werkelijkheid lege ruimte. Zo groot is de ruimte tussen de atomen in vergelijking met hun omvang, en in elk atoom is weer evenveel ruimte. Het fysieke lichaam is niet meer dan een onware waarneming van wie je bent’. We zouden haast zeggen: knijp jezelf in de arm en je merkt dat je wel degelijk bestaat. Ook al is 99,99 procent van ons fysieke lichaam in werkelijkheid lege ruimte, dan zegt dat niets. Er blijft ook in deze these van Tolle nog een honderdste procent materie over. Het percentage maakt namelijk niets uit. Ons lichaam bestaat uit materie en of het overgrote deel nu uit lege ruimte bestaat doet niets af van het feit dat er tussen de lege ruimte nog altijd materie overblijft, ook al zou dat slechts een klein percentage zijn. Ook in stoffelijk opzicht bestaan we dus echt. Lichaam en ziel van de mens vormen een twee-eenheid. De opmerking die Tolle even later maakt klopt dan ook niet: ‘Je fysieke lichaam, dat vorm is, openbaart zichzelf dus als in wezen vormloos wanneer je er dieper in doordringt’. Hier vertoont Tolle weer de trekken van het gnosticisme uit het begin van onze jaartelling. Het lichaam is van geen waarde, het gaat om de geest, het vormloze ‘Zijn’. Door het fysieke lichaam zo te depreciëren, ontmenselijkt Tolle de mens. Het lichaam mag bij Tolle hooguit een toegangspoort zijn naar de ‘innerlijke ruimte’ want zo vervolgt Tolle: ‘Het wordt een toegang naar de innerlijke ruimte. Hoewel innerlijke ruimte geen vorm heeft, is zij intens levend. Die ‘lege ruimte’ is het leven in zijn volheid, de ongemanifesteerde Bron waaruit alle manifestatie stroomt. Het traditionele woord voor die Bron is ‘God’. De mens wordt bij Tolle ontmenselijkt en God gedepersonaliseerd. God is hier geen Persoon meer maar zo iets vaags als een ‘ongemanifesteerde Bron’. Die ‘Bron’ krijgt dan bij Tolle het etiket ‘God’ opgeplakt. Die opvatting staat haaks op de Bijbel die leert dat God als Persoon bestaat en persoonlijk betrokken is op Zijn eigen schepping.
Even later ontpopt Tolle zich weer als een echte boeddhist. Dat blijkt wanneer hij schrijft: ‘Als je denkt, voelt, waarneemt en ervaart, wordt bewustzijn in vorm geboren. Het reïncarneert – in een gedachte, een gevoel, een zintuiglijke waarneming, een ervaring. De cyclus van wedergeboorten waar boeddhisten uiteindelijk aan hopen te ontsnappen vindt voortdurend plaats en alleen op dit moment – door de kracht van het Nu – kun je eruit stappen. Door een volledige aanvaarding van de vorm van het Nu raak je inwendig afgestemd op de ruimte, die de essentie van Nu is. Door aanvaarding word je vanbinnen ruim. Afgestemd zijn op de ruimte in plaats van op vorm: dat brengt een waar perspectief en evenwicht in je leven’. We zien weinig verschil tussen een boeddhist die door meditatie en concentratie aan de cyclus van wedergeboorten probeert te ontsnappen en de methode van Tolle die de kracht van het ‘Nu’ aanwendt om eveneens aan de harde realiteit van ons gebroken leven te ontsnappen. De boeddhist en Tolle hebben dus dit gemeen dat ze beiden uit de realiteit willen stappen met alles nare gevolgen van dien.
Onder ‘Jezelf verliezen om jezelf te vinden’ haalt Tolle weer een citaat van Jezus aan. Maar zoals zo vaak rukt hij de citaten van Jezus uit zijn verband om vervolgens de indruk te wekken dat Jezus achter de gedachten staat die Tolle ontvouwt. ‘Jezelf verliezen om jezelf te vinden’ is bij Jezus geen puur menselijke actie of methode waardoor de mens zichzelf op een hoger plan kan tillen. Dat is het bij Tolle wel. Jezus en de hele Bijbel leert ons echter dat we uit onszelf helemaal niet in staat zijn om bepaalde gedragspatronen op te geven. Bij Jezus betekent ‘Jezelf verliezen om jezelf te vinden’ het volgende: wie zich overgeeft aan Jezus lijkt te verliezen. Want Jezus gehoorzamen lijkt je op achterstand te zetten. Maar het is slechts schijn. Jezus gaat de leegte die er ontstaat doordat je de zonde opgeeft, opvullen met Zijn liefde en genade. Voor de zonde die je nalaat krijg je van Hem iets veel mooiers terug. Dat mooie is bij uitstek ‘jezelf vinden’. Maar dan als geschenk van God.
Tolle overschat de kracht van de mens om zichzelf uit het moeras omhoog te trekken schromelijk. Dat blijkt wanneer hij over negatieve gedragspatronen het volgende schrijft: ‘Heb je eenmaal zo’n patroon bij jezelf ontdekt, dan zou ik willen voorstellen dat je een experiment uitvoert. Zoek eens uit hoe het aanvoelt en wat er gebeurt als je dat patroon loslaat. Laat het gewoon vallen en kijk wat er dan gebeurt’. Denkt Tolle nu werkelijk dat bijv. een alcohol verslaafde door een experiment te doen iets ‘gewoon kan laten vallen’? Deze verslaafde moet dan volgens Tolle het volgende doen: ‘Ontdek de geweldige kracht die door jou de wereld instroomt als je ophoudt met het benadrukken van je vormidentiteit’. Dat is toch echt goedkope onzin! Begrijpt Tolle niet dat zo’n verslaafde in therapie moet om van zijn verslaving af te komen? En die therapie houdt o.a. in: de confrontatie met het kwaad aangaan en daardoor leren inzien welke schade je aanricht aan anderen en aan jezelf. Nogmaals benadrukken we dat dit geen gemakkelijk traject is maar het is de enige oplossing is om dingen die slecht zijn ook als slecht te durven benoemen, en vanuit die positie een weg van heling op te gaan.

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 7

images6MZ4R6N5.jpg

Hoofdstuk 7 heeft als veelbelovende titel meegekregen ‘Ontdekken wie je echt bent’. In de tweede alinea schrijft Tolle: ‘Jezelf kennen gaat veel dieper dan het aanvaarden van een verzameling ideeën of een geloof. Spirituele ideeën en opvattingen zijn op hun best nuttige wegwijzers, maar op zichzelf hebben ze zelden de kracht om de vaster verankerde kernconcepten over wie je denkt te zijn en die bij de conditionering van het menselijke verstand horen los te wrikken. Jezelf diep kennen heeft niets te maken met de ideeën die door je hoofd zweven. Jezelf kennen betekent geworteld te zijn in Zijn in plaats van verdwaald te zijn in je verstand’. In het Nederlands hebben we de bekende uitdrukking ‘Hoop doet leven’. Die ‘hoop’ heeft Bijbelse wortels. ‘Hoop’ heeft in de Bijbel niet de onzekere betekenis van ‘afwachten’ of het ook gebeurt , zo in de trant van ‘op hoop van zegen’ of ‘God zegene de greep’. Het kan goed aflopen maar ook verkeerd, en we hopen er maar het beste van. Dit alles heeft niets te maken met de Bijbelse betekenis van de ‘hoop’. ‘Hoop’ is in de bijbel juist een uitdrukking van de grootste zekerheid en een vast vertrouwen dat alles wat God belooft heeft ook daadwerkelijk zal gaan gebeuren. ‘Hoop’ is in de Bijbel zo’n sterk woord dat gelovigen zelfs worden gepersonifieerd tot ‘een levende hoop’ (1 Petr.1:3). Gelovigen strekken zich vol hoop uit naar de toekomst en zijn door die hoop er zeker van dat alles goed zal komen. Geen wonder dat het woord ‘hoop’ zijn weg heeft gevonden in de Bijbelse trits ‘Geloof, Hoop en Liefde’ (1 Kor. 13:13). Deze drie begrippen ziet de Bijbel als allesbepalend, waarbij moet worden aangetekend dat de ‘Liefde’ daarbij het belangrijkst is. Je zou daaraan kunnen toevoegen dat ‘geloof’ en ‘hoop’ de voertuigen zijn om tot die allesbepalende ‘Liefde’ – dan allereerst de liefde van God – te kunnen komen. Het is duidelijk dat Tolle in bovenvermeld citaat niets moet hebben van deze Bijbelse trits ‘geloof, hoop en liefde’. Geloof, hoop en liefde zijn immers niet alleen een zaak van het ‘Nu’ maar zijn ook gericht op de toekomst en spreken van vertrouwen in die toekomst. Van toekomstig denken moet Tolle niets hebben. Tolle degradeert dit geloof tot ‘een verzameling ideeën’ die rondspoken in een ‘verdwaald verstand’. Geloof – dat is vast vertrouwen op God – heb je volgens Tolle dan ook helemaal niet nodig. Alles wat we nodig hebben is al aanwezig in wat Tolle hier je ‘Zijn’ noemt. Tolle zegt hier: ‘Spirituele ideeën en opvattingen zijn op hun best nuttige wegwijzers’. Dat wil dus zeggen dat ook geloof en vertrouwen op God, zoals de Bijbel ons dat tekent, hooguit ‘nuttige wegwijzers’ zijn. Geloof kan volgens Tolle op zijn hoogst iets nuttigs zijn mits het maar dienstbaar is aan de weg die Tolle wijst. God, Jezus zijn hooguit wegwijzers naar het goddelijke ‘Zijn’ in de mens. Tolle komt hiermee diametraal tegenover Jezus te staan. Jezus zegt niet van zichzelf ‘Ik ben hooguit een wegwijzer’. Jezus zegt van Zichzelf: ‘Ik ben de weg, de waarheid en het leven’. Tolle kent deze goddelijke attributen aan de mens zelf toe. Ook hier komt weer duidelijk tot uitdrukking dat Tolle de mens vergoddelijkt en aan God gelijk wil maken, tegelijkertijd wordt God ontgoddelijkt en gereduceerd tot een wegwijzer.
Onder het kopje ‘Wie je denkt te zijn’ schrijft Tolle: ‘Als kleine dingen het vermogen hebben je rust te verstoren, is wie je denkt te zijn precies dat: klein. Dat wordt je onbewuste geloof. Wat zijn de kleine dingen? Uiteindelijk zijn alle dingen klein omdat alle dingen voorbijgaan’. Is het motto elders in het boek ‘Ook dit gaat voorbij’, hier heet het bij Tolle ‘kleine dingen’ die voorbij gaan. Een simpele ruzie met je echtgenoot die er vandaag is maar morgen al weer voorbij is wordt gerekend tot de ‘kleine dingen’. Misschien wel terecht. Maar een stiefvader die zijn stiefdochter jarenlang seksueel misbruikt en die daarvan een levenslang trauma overhoudt, wordt door Tolle eveneens gerekend tot de ‘kleine dingen’ of een dronken chauffeur die je kind aanrijdt waardoor het sterft hoort ook bij de ‘kleine dingen’ want zo schrijft Tolle hier: ‘Uiteindelijk zijn alle dingen klein omdat alle dingen voorbijgaan’. Voor een deel lijkt dit waar te zijn, maar toch klopt het niet. We kennen de uitdrukking: ‘de tijd heelt alle wonden’. Maar die heling gebeurt niet omdat alle dingen uiteindelijk ‘klein’ zijn en niets voorstellen, maar omdat God in zijn genade een mechanisme ingebouwd heeft in de mens, waardoor pijn, lijden en diep verdriet, enigszins dragelijk kan worden voor die mens. God geeft kracht om een diep leed te dragen en dan is het ook nog zo dat die gave om diep leed na verloop enigszins te kunnen verdragen uitgedeeld wordt aan alle mensen, aan gelovigen en aan niet gelovigen. Door het lijden van de mens ‘klein’ te noemen neemt Tolle dit lijden feitelijk niet serieus.
Verderop in deze sectie schrijft Tolle: ‘Je bent het ego niet, dus als je je bewust wordt van het ego in je, betekent dat niet dat je weet wie je bent – het betekent dat je weet wie je niet bent. Maar door te weten wie je niet bent wordt het grootste obstakel op de weg naar echte zelfkennis opgeruimd. Niemand kan je vertellen wie je bent. Dat zou gewoon weer een concept zijn, dus het zou je niet veranderen. Wie je bent heeft geen geloof nodig. In feite is elke overtuiging een hindernis. Zelfs je bewustwording is er niet voor nodig, want je bent al wie je bent. Maar zonder bewustwording schijnt wie je bent niet in de wereld. Het blijft in het ongemanifesteerde, dat natuurlijk je ware thuis is. Je bent dan net iemand die denkt dat hij arm is en niet weet dat hij honderd miljoen euro op de bank heeft staan; zo blijft zijn rijkdom een niet tot uitdrukking gebracht vermogen’. Ik denk dat er een heleboel tirannen en dictators in deze wereld geweest zijn en nog zijn ,die blij kunnen zijn met dit citaat van Tolle. Dan denken we niet alleen extreme figuren uit het verleden zoals Stalin ,Hitler, Pol Pot of Mao, maar ook aan ogenschijnlijk keurige burgers die vandaag bij je in de straat wonen, keurige burgers die heimelijk hun vrouw slaan en mishandelen of die stiekem verslaafd zijn aan drank, drugs of porno, ze kunnen allemaal opgelucht adem halen want wat hun ego ook uithaalt, ze zijn het niet zelf die het doen. Je wrijft je ogen dan ook uit als Tolle stelt: ‘Je bent je ego niet’. Hoezo ‘je bent je ego niet’? Ben je dan niet verantwoordelijk voor je eigen slechte daden? Tolle zegt: ‘Wie je bent heeft geen geloof nodig. In feite is elke overtuiging een hindernis’. We geloven daar niets van. De Bijbel staat op dit punt diametraal tegenover het standpunt van Tolle. Alleen als Heilige Geest in het hart van de mens gaat wonen, leert de mens zichzelf kennen. Wanneer de Heilige Geest in het hart van de mens komt, confronteert de Geest ons kwade ego met de goede wet van God (Rom. 3:20). De Heilige Geest gaat de strijd aan met het ego en gaat het ego vernieuwen, maar de Heilige Geest gaat het ego niet negeren zoals Tolle doet. De Geest zegt het tegenovergestelde van wat Tolle zegt. Tolle zegt: ‘Je bent het ego niet’. De Geest zegt: ‘Je bent het ego wèl! En dat ego van jou is slecht, maar ik ga het vernieuwen, ik ga een ander mens van je maken’. Die vernieuwing door de Geest is een levenslang leerproces. Dit veranderingsproces, dat wat genoemd wordt het ‘aantrekken van de nieuwe mens’ wordt prachtig omschreven in Kol. 3: 5- (BGT) waar we lezen: ‘Laat je niet langer leiden door slechte verlangens. Verlang er niet naar om vreemd te gaan. Verlang niet naar verboden seks, of naar ander verkeerd gedrag op seksueel gebied. Verlang ook niet naar veel geld, want geld is een afgod. Mensen die toegeven aan zulke verlangens, zijn ongehoorzaam aan God. Hij zal hen daarvoor straffen. Toen jullie nog als ongelovigen leefden, deden jullie al die slechte dingen ook. Maar nu moeten jullie daar helemaal mee stoppen. Weg met je woede, je kwaadheid en je slechte gedachten over een ander! Beledig elkaar niet langer, scheld elkaar niet uit, en stop met liegen. Want jullie zijn niet meer zoals vroeger. Jullie zijn nu nieuwe mensen. God geeft jullie inzicht om hem steeds beter te leren kennen. En zo gaan jullie steeds meer lijken op God, die jullie gemaakt heeft’. Jullie zijn nu nieuwe mensen’.
Onder het kopje ‘Overvloed’ schrijft Tolle: ‘Probeer eens een paar weken het volgende en kijk dan hoe je werkelijkheid erdoor verandert: geef de mensen wat je denkt dat ze jou onthouden – lof, waardering, steun, liefde, zorg enzovoort. Je hebt het niet? Doe dan gewoon alsof je het hebt en dan komt het. Dan, niet lang nadat je begint te geven, begint het ontvangen. Je kunt niet ontvangen wat je niet geeft. De uitstroom bepaalt de instroom. Wat je denkt dat de wereld jou onthoudt heb je al, maar als je het niet uit laat stromen, weet je niet eens dat je het hebt. Overvloed is een van die dingen. De wet dat de uitstroom de instroom bepaalt is al door Jezus verwoord in dit krachtige beeld: ‘Geeft en u zal gegeven worden: een goede, gedrukte, geschudde, overlopende maat zal men in uw schoot geven.’1 (Lucas 6:38) De bron van alle overvloed bevindt zich niet buiten je. Hij is een deel van wie je bent’. Ook in dit citaat zet Tolle de boel behoorlijk op zijn kop. Om te beginnen is het onwaarachtig om te zeggen zoals Tolle hier doet: ‘Je hebt het niet? Doe dan gewoon alsof je het hebt en dan komt het’. Het doet ons denken aan allerlei trainingen zoals bijv. sensitivity of mindfulness trainingen. In die trainingen wordt je bepaald gedrag aangeleerd. Maar het aangepaste gedrag komt niet van binnen uit. Zulk aangepast gedrag beklijft dan ook niet. Na verloop van tijd verwatert het en val je weer terug in je oude gedragsmodus. Daarmee is echter niet gezegd dat zulke trainingen geen enkele waarde zouden hebben. Wil je echter bepaald gedrag fundamenteel veranderen, dan moet die gedragsverandering vanuit je hart komen Je moet tot de overtuiging komen dat je ‘oude’ gedrag fout was en gaan verlangen naar ‘nieuw’ gedrag. Gedrag kan pas ten goede veranderd worden, niet omdat het moet, maar omdat je het gaarne wilt veranderen. Pas als het goede je tweede natuur wordt, gaat er wat veranderen. Als je dan eer lijk bent, dan kom je tot de conclusie dat je niet op eigen kracht je gedrag blijvend ten goede kunt veranderen. Je hebt een kracht van buitenaf nodig die je daarbij helpt. Die kracht is God. De stelling van Tolle: ‘Je hebt het niet? Doe dan gewoon alsof je het hebt en dan komt het’ is gewoon hypocriet en zal dan ook op termijn niet gaan werken. Vervolgens haalt Tolle een uitspraak van Jezus erbij wanneer hij schrijft: ‘De wet dat de uitstroom de instroom bepaalt is al door Jezus verwoord in dit krachtige beeld: ‘Geeft en u zal gegeven worden: een goede, gedrukte, geschudde, overlopende maat zal men in uw schoot geven’. Wat Tolle dan vervolgens schrijft is geen uitspraak van Jezus maar is de interpretatie van Tolle zelf: ‘De bron van alle overvloed bevindt zich niet buiten je. Hij is een deel van wie je bent’. Tolle maakt hier echter een fundamentele vergissing. De ‘bron van alle overvloed’ is geen bron die de mens in zichzelf voorradig heeft en waaruit hij naar eigen believen kan putten en vervolgens aan anderen te drinken kan geven. ‘De bron van alle overvloed’ is Jezus zelf. De mens moet eerst leren om uit die bron Jezus te putten, pas dan kan hij uit die overvloed aan anderen te drinken geven. Daar is geloof in Jezus voor nodig. Dat zegt Jezus op vele plaatsen in de Bijbel. Bijv. in Joh. 7: 37,38 waar Jezus over Zichzelf zegt: ‘Laat wie dorst heeft bij mij komen en drinken! ‘Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in mij gelooft’ zo zegt de Schrift’. We zien dit fenomeen vaak bij Tolle. Tolle rukt de woorden van Jezus uit het grote verband waarin ze functioneren. Door Jezus veelvuldig te citeren lijkt het alsof Tolle Jezus aan zijn zijde heeft, maar dat is niet zo. Want de realisatie van al zulk soort uitspraken van Jezus hebben -vaak impliciet – als voorwaarde dat je in jezus gelooft en alles alleen van Hem verwacht. Doe je dat niet en geloof je niet in Hem maar alleen in de kracht waarvan je denkt dat je die zelf bezit, dan kom je diametraal tegenover Jezus te staan. Zulk soort zelfhandhaving als Tolle hier propageert tast de positie van Jezus als Redder van de wereld fundamenteel aan. Het lijkt ons goed dit telkens in gedachte te houden zodat je ook wat te kiezen hebt. Dit gaat ook op als Tolle even later Jezus weer citeert: ‘Overvloed valt alleen mensen toe die haar al hebben. Dat klinkt bijna oneerlijk, maar dat is het natuurlijk niet. Het is een universele wet. Jezus verwoordde het zo: ‘Want wie heeft, hem zal gegeven worden; en wie niet heeft, ook wat hij heeft zal hem ontnomen worden’. Ook hier is het ‘wie heeft’ niet iemand die het in zichzelf ‘heeft’ maar iemand die dit van Jezus zelf ontvangen heeft. De betekenis van deze uitspraak van Jezus is als volgt. Geef jezelf over aan Jezus en verwacht alles van Hem. Je zult dan ontdekken dat je steeds meer en meer van Hem zult ontvangen. Maar als je weigert dit van Hem te ontvangen, dan zal alles waarop je vanuit jezelf dacht te kunnen steunen, je uiteindelijk ontvallen. Anders gezegd: in Hem is het echte leven maar buiten Hem is er geen hoop en geen toekomst. Dat is toch echt een heel andere boodschap dan die van Tolle.
Onder het kopje: ‘Jezelf kennen en dingen over jezelf weten’ schrijft Tolle: ‘Misschien wil je jezelf niet kennen omdat je bang bent voor wat je dan zult ontdekken. Veel mensen zijn in het geheim bang dat ze slecht zijn. Maar niets wat je over jezelf kunt ontdekken is wie je bent. Niets wat je over jezelf weet is wie je bent’. Voorts vertelt Tolle over het 5000 pagina’s tellende psychoanalytische rapport dat over jou gaat, over de inhoud van je leven en concludeert dan: ‘Jij bent dat niet. Het is inhoud, geen essentie. Het ego voorbijgaan betekent dat je uit de inhoud stapt. Jezelf kennen is jezelf zijn, en jezelf zijn houdt in dat je ophoudt met je met inhoud te identificeren’. De absurditeit van deze stelling van Tolle willen we illustreren aan de hand van een voorbeeld. Als een voetbal coach tegen zijn spelers zou zeggen: ‘Die foute passes, dat gebrek aan conditie, die verkeerde wedstrijd mentaliteit, dat is alleen maar inhoud, maak je niet druk om die inhoud, want zo zijn jullie helemaal niet. Vergeet die inhoud en wees gewoon jezelf’. Iedereen zal begrijpen dat er van zo’n team niets terecht zal komen en dat ze het kampioenschap kunnen vergeten. Want het gaat in de sport- trouwens ook in het leven van elke dag - wel degelijk om te inhoud. Zonder voortdurende training van alle facetten die met de inhoud van het voetbalspel te maken hebben, zal er geen vooruitgang geboekt worden. Wil je verbeteren dan dien je voortdurend de confrontatie aan te gaan met de werkelijkheid. Wanneer Tolle dan ook zegt: ‘‘Misschien wil je jezelf niet kennen omdat je bang bent voor wat je dan zult ontdekken. Veel mensen zijn in het geheim bang dat ze slecht zijn. Maar niets wat je over jezelf kunt ontdekken is wie je bent. Niets wat je over jezelf weet is wie je bent’ dan geloven we daar niets van. Wij zouden juist willen wensen dat steeds meer mensen zouden ontdekken hoe ze er in werkelijkheid voor staan. Het klinkt wellicht raar maar toch geloven we dat hoe meer oog een mens heeft voor zijn zonden, fouten en gebreken, des te beter hij ervoor staat. Tolle wil het ‘Bewust’ zijn gebruiken om je echte Zijn, je goddelijke natuur te ontdekken. Hij wil het ‘Bewust’ zijn gebruiken om het goede in jezelf te ontdekken en de kwade ‘inhoud’ van het ego simpelweg te negeren of zelfs te verdringen. Wij propageren het tegengestelde. Pas als de mens die zich ‘bewust’ wordt van het kwade in zichzelf, kan die mens kan redding en heling ontvangen. We moeten erbij zeggen: het ‘bewust’ zijn waar wij het over hebben is -in tegenstelling tot Tolle - niet een eigenschap die de mens in zichzelf heeft. Dit soort van ‘bewustzijn’ kan alleen de Heilige Geest je geven Dat ‘bewustzijn’ geeft de Heilige Geest wanneer Hij in je hart komt wonen. In eerste instantie lijk je daarmee ten opzichte van de opvattingen van Tolle op een achterstand te staan. Tolle aait je over de bol en pakt het kwaad in jezelf niet aan. Dat voelt goed aan. Uiteindelijk eindigt het in een deceptie. Maar wat de Heilige Geest in je doet, voelt in eerste instantie niet goed aan. Want wie wordt er nu gaarne geconfronteerd met alle zondige en boze begeerten die in ons schuil gaan, wie wordt er nu gaarne geconfronteerd met zonden en fouten uit je verleden? Toch is dit nu juist wat ieder mens nodig heeft. Net zoals de prof voetballer precies moet weten waar zijn zwakheden zitten, zodat eraan gewerkt kan worden. Het is waar, het evangelie voelt in eerste instantie niet goed aan. Het is de reden waarom veel mensen er niet aan (willen) beginnen. Maar toch is het slechts schijn. Het evangelie is geen ‘feel good’ marketingproduct. Dat is de boodschap van Tolle uiteindelijk wel. Het evangelie zegt daarentegen in Hebr. 12: 11 (BGT) : ‘Niemand vindt het leuk om straf te krijgen. Op het moment dat het gebeurt, brengt het verdriet. Maar als je leert van je straf, heb je daar veel voordeel van. Dan zul je later in vrede leven, en goed zijn voor anderen’. Voor het woord dat de BGT hier vertaalt met ‘straf’ staat in het oorspronkelijk ‘tuchtiging’, je kunt ook zeggen ‘oefening’ of ‘beproeving’. Uiteindelijk levert de weg die het evangelie van Jezus ons wijst echte diepe vrede en gerechtigheid op. Maar het is een heel andere weg dan Tolle ons wil laten geloven.
Onder het kopje ‘Chaos en hogere orde’ gevolgd door ‘Goed en Kwaad’ hamert Tolle op een aambeeld waar hij al eerder op gehamerd heeft. Tolle komt ook hier weer uit op de gedachte dat er geen absolute tegenstelling tussen ‘goed’ en ‘kwaad’ is en dat er dus ook geen tegenstelling tussen wat Tolle noemt ‘chaos’ en ‘hogere orde’ is. Tolle schrijft: ‘Als je jezelf alleen kent door inhoud, denk je ook dat je weet wat goed of slecht voor je is. Je maakt onderscheid tussen gebeurtenissen die ‘goed voor me zijn’ en slechte. Dat is een versplinterde kijk op de heelheid van het leven, waarin alles met elkaar samenhangt en waarin elke gebeurtenis haar noodzakelijke plaats en functie in het geheel heeft. Het geheel is echter meer dan de uiterlijke schijn der dingen, meer dan de som der delen, meer dan alles wat je leven of de wereld bevat. Achter de soms schijnbaar toevallige of zelfs chaotische opeenvolging van gebeurtenissen in ons leven en in de wereld gaat de ontplooiing van een hogere orde en doel schuil. Dat wordt schitterend verwoord in de uitspraak uit zen: ‘De sneeuw valt, elke vlok komt op zijn eigen plek neer.’ Wij kunnen die hogere orde nooit begrijpen door erover na te denken, omdat wat we er ook over denken inhoud is, terwijl de hogere orde voortkomt uit de vormloze wereld van bewustzijn, uit de universele intelligentie’. Tolle gelooft in een hogere orde en in een doel van alle dingen. Vanuit Bijbels oogpunt geloven ook wij in de samenhang van alle dingen. Jezus zegt in Mat 10: 30 : ‘Bij jullie zijn zelfs alle haren op je hoofd geteld’. Alles heeft een plaats en een functie in dit leven, ook al begrijpen we lang niet altijd waar alles toe dient. Tegelijkertijd geloven we ook dat alles wat we meemaken uiteindelijk ons ten goede komt. Dat zegt Paulus ook in Rom. 8:28: ‘En wij weten dat voor wie God liefhebben, voor wie volgens zijn voornemen geroepen zijn, alles bijdraagt aan het goede’. Alles draagt bij aan het goede voor wie Jezus volgen, zowel de goede dingen die we ontvangen als de slechte dingen die we krijgen te verduren. Maar Jezus heeft alles in Zijn hand, Hij zorgt er tegelijk voor dat we niet boven onze kracht beproefd worden ( 1 Kor. 10:13). Maar ook al weten we dat het kwade in ons leven een functie heeft en meewerkt ten goede, kwaad blijft daarom nog wel kwaad. En omdat ‘kwaad’ ‘kwaad’ is moeten we er wel tegen blijven strijden. Die strijd kent Tolle helemaal niet en dat breekt hem op. Tolle komt ten aanzien van het kwaad niet verder dan wat hij in Hoofdstuk 8 noemt ‘Ook dit gaat voorbij’. Verder op in dit hoofdstuk onder de titel ‘Is dat zo?’ reageert de zenmeester Hakuin op elke situatie die hem overkomt – zowel op goede als kwade dingen – met de opmerking ‘Is dat zo?’. Het kwaad wordt met dergelijke opmerkingen door Tolle niet serieus genomen en van het goede dat de mens krijgt toebedeeld, wordt eigenlijk niet genoten. Vanuit zijn visie moet Tolle dat ook wel, want Tolle wil door deze scherp relativerende opmerkingen de mens apathisch maken voor de beide extremen: zowel het goede als het kwade. Het doel van deze apathie is om in de mens ruimte te maken om alleen maar met zichzelf bezig te zijn en niet met het leed dat hem wordt aangedaan en het leed dat hij anderen aandoet. In feite propageert Tolle een puur egoïstische levensinstelling. Het draait bij Tolle alleen maar om het diepere ‘Zijn’ en daarmee sluit hij de mens voor alles en iedereen af.
De denkwijze van Tolle is doordrenkt met door de oosterse religies geïnspireerde gedachte dat er geen absolute tegenstelling bestaat tussen goed en kwaad en tussen heilig en onheilig. In deze visie hebben het goede en het kwade, licht en donker, elkaar nodig om een verborgen harmonie tot stand te brengen. Dat blijkt wanneer Tolle schrijft: ‘Als we een bos betreden waar nog nooit een mens wat mee gedaan heeft, ziet ons denkende verstand alleen maar wanorde en chaos om zich heen. Het kan zelfs geen onderscheid meer maken tussen leven (goed) en dood (slecht), omdat overal nieuw leven uit rottend en verterend materiaal groeit. Alleen als we vanbinnen stil genoeg zijn en het rumoer van het denken tot rust komt, kunnen we gaan zien dat er een verborgen harmonie is, iets heiligs, een hogere orde waarin alles op zijn plaats is en niet anders zou kunnen zijn dan het is. Het verstand voelt zich meer op zijn gemak in een landschapspark omdat dat door het denken gepland is; het is niet organisch gegroeid. Daar is een orde te zien die het verstand kan begrijpen. In het bos is het een onbegrijpelijke orde die er voor het verstand als een chaos uitziet. Het is een orde die boven de mentale categorieën van goed en slecht staat. Je kunt die niet door denken begrijpen, maar je kunt haar voelen als je stopt met denken, stil en alert wordt en niet probeert haar te begrijpen of te verklaren. Alleen dan kun je je bewust worden van de heiligheid van het bos. Zodra je die verborgen harmonie, die heiligheid bespeurt, besef je dat je er niet los van staat en als je dat beseft, word je een bewuste deelnemer. Op die manier kan de natuur je helpen weer afgestemd te raken op de heelheid van het leven’. Wat Tolle hier doet is in feite niets anders dan dat hij de wet van de jungle heilig verklaard. De wet van de jungle is niets anders dan een variant op het idee van de ‘survival of the fittest’ van Darwin. In de jungle, in het bos, komt het neer op eten of zelf gegeten worden. Daar moet je volgens Tolle niet over gaan nadenken of gaan proberen een verklaring te vinden. Je moet volgens Tolle accepteren dat goed en kwaad, leven en dood, bij elkaar horen en leiden tot wat Tolle noemt een ‘verborgen harmonie’. Wij geloven daar niets van. We geloven niet in de ‘heiligheid’ van de jungle waarin alleen de sterksten overleven, alleen omdat daar een verborgen harmonie achter zou zitten. Dood en verderf hebben nooit tot de oorspronkelijk goede schepping van God behoord. Dood en verderf zijn in de schepping gekomen toen de mens tegen God in opstand kwam en vervolgens de hele goede schepping met zich mee het verderf in stortte. Tolle kan onder het kopje ‘Goed en kwaad’ dan wel schrijven: ‘De diepere verbondenheid van alle dingen en gebeurtenissen met elkaar veronderstelt dat de mentale etiketten ‘goed’ en ‘slecht’ uiteindelijk een illusie zijn. Ze veronderstellen altijd een beperkt perspectief en zijn dus alleen relatief en tijdelijk waar’. Tolle wijst het menselijk denken aan als de oorzaak van deze illusie, want schreef hij even tevoren: ‘Het denken isoleert een situatie of gebeurtenis en noemt die dan goed of slecht, alsof die op zichzelf staat. Door te veel op het denken te vertrouwen raakt de werkelijkheid versplinterd. Die versplintering is een illusie, maar lijkt heel echt zolang je erin gevangen bent’. Stel u voor dat als ik een 84 jarige invalide vrouwtje beroof en bruut vermoord en een rechter noemt deze daad ‘slecht’, dan ‘isoleert’ deze rechter volgens Tolle deze gebeurtenis uit het geheel van (mijn) leven en vervolgens plakt deze rechter daar dan het etiket ‘slecht’ op. Die rechter oordeelt volgens Tolle dan vanuit een ‘beperkt perspectief’ en is zijn oordeel slechts ‘relatief en tijdelijk waar’. Wat een onzin zijn deze opvattingen van Tolle, denk ik dan. Moord als ‘slecht’’ beoordelen is niet ‘tijdelijk waar’ en daarom slechts ‘relatief’ slecht . Moord is gewoon een kwade daad en is daarom slecht. Aan dat kwaad is niets relatiefs, moord slecht noemen is geen ‘illusie’ maar het is een absoluut kwaad, ongeacht wat ik of anderen er van vinden. We begrijpen echter wel waarom Tolle dit zo formuleert. Als je het kwaad dat in jezelf huist slechts ‘relatief’ en ‘tijdelijk’’ kwaad noemt dan verdoezel je de ernst ervan. Je gaat de confrontatie met het kwaad in jezelf niet aan, want zo erg is het allemaal niet volgens Tolle. Met die ambivalente houding ten opzichte van het kwaad in jezelf, kweek je ruimte om tot je eigen goddelijke, goede ‘Zijn’ door te dringen. Daar wil Tolle uitkomen. Het gevolg van deze opvatting van Tolle is, dat de strijd tegen het kwaad in jezelf en anderen wordt gestaakt. Daar wordt de wereld niet beter van en jijzelf uiteindelijk ook niet. Dat wordt nader geïllustreerd door het verhaal dat Tolle laat volgen: ‘Het verhaal over een wijze man die in de loterij een dure auto won. Zijn familie en vrienden waren daar erg blij om en kwamen het vieren. ‘Het is geweldig!’ zeiden ze. ‘Wat bof jij toch.’ De wijze man glimlachte en zei: ‘Misschien.’ Een paar weken lang had hij plezier van het autorijden. Toen reed een dronken automobilist op een kruispunt op zijn nieuwe auto in en hij belandde met verschillende verwondingen in het ziekenhuis. Zijn familie en vrienden kwamen hem daar opzoeken en zeiden: ‘Dat was echt pech hebben.’ Weer glimlachte de wijze man en hij zei: ‘Misschien.’ Hij lag nog steeds in het ziekenhuis toen zijn huis door een aardverschuiving in zee stortte. Weer kwamen zijn vrienden de volgende dag bij hem en ze zeiden: ‘Heb jij even geluk dat je in het ziekenhuis ligt.’ En weer zei hij: ‘Misschien‘. Toch klopt dit verhaal moreel gesproken niet. Want een echt ‘wijs’ man zijn en dan toch deelnemen aan een loterij met als wens een dure auto te winnen, past niet bij echte wijsheid. De ‘winst’ van de man, de dure auto, gaat ten koste van het ‘verlies’ van alle andere deelnemers. Dat is moreel niet echt ‘wijs’’ te noemen, maar riekt eerder naar hebzucht. Hebzucht zou je de moeder van alle loterijen kunnen noemen. Toen de man in het ziekenhuis belandde had hij zijn familie en vrienden niet moeten antwoorden met ‘Misschien’ maar had hij moeten zeggen: ‘Ik heb van dit ongeluk een belangrijke les geleerd. Hebzucht brengt niets goeds voort. Doordat me dit is overkomen heb ik geleerd niets méér te begeren dan mij geschonken wordt’. Zijn reactie nadat zijn huis door een aardbeving in zee was gestort had niet moeten zijn ‘Misschien’ maar hij had moeten zeggen: ‘Gelukkig dat God mijn leven heeft gespaard en mij voor erger behoed heeft, ik krijg nu een nieuwe kans om mijn leven te veranderen’. Als de man zo had gereageerd dan zou hij een wijs antwoord hebben gegeven. Zijn reactie ‘Misschien’ relativeert en legaliseert zowel het goede als het kwade en daar kan uiteindelijk niets goeds uit voort komen.
Het kan dan wel stoer klinken wanneer Tolle vervolgens concludeert: ‘Het ‘misschien’ van de wijze man wijst op een weigering om een oordeel te verbinden aan wat er ook gebeurt. In plaats van een oordeel te verbinden aan wat is, aanvaardt hij het en stemt zich zo bewust af op de hogere orde. Hij weet dat het voor het verstand vaak onmogelijk is om te begrijpen wat de plaats of het doel van een schijnbaar toevallige gebeurtenis in het weefsel van het geheel is. Maar er zijn geen toevallige gebeurtenissen en ook zijn er geen gebeurtenissen of dingen die alleen door en voor zichzelf bestaan, los van het geheel’. Deze weigering van de man om een ‘oordeel te verbinden aan wat er ook gebeurt’ klinkt dan wel heel stoer, toch is het een dooddoener. Deelnemen aan die loterij is niet iets dat ‘gebeurt’ of dat je overkomt maar is een bewuste keuze van de man zelf. Met zijn bewuste deelname aan de loterij brengt de man een cyclus van gebeurtenissen op gang waarvoor de man zelf verantwoordelijk voor is. Die deelname aan de loterij is geen ‘toevallige gebeurtenis’ waarvan het onmogelijk is om ‘de plaats en het doel in het weefsel van het geheel te bepalen’. Nu lijkt het alsof Tolle – en de genoemde man – zich verschuilen achter een soort van voorzienigheid. Dat blijkt wanneer Tolle schrijft: ‘Maar er zijn geen toevallige gebeurtenissen en ook zijn er geen gebeurtenissen of dingen die alleen door en voor zichzelf bestaan, los van het geheel’. Als je dit citaat zo leest, zou je haast gaan denken dat ook Tolle gelooft in de voorzienigheid van God. Maar daarmee zeg je veel te veel. Het zij maar weer eens ten overvloede gezegd: Tolle gelooft niet in een persoonlijk God die alle dingen in Zijn voorzienigheid bestuurt en regeert (HC Zondag 10). Bij Tolle is dat begrip voorzienigheid heel vaag en heet dat begrip een ‘hogere’ orde’, elders noemt hij dat begrip een ‘impuls van het heelal’. In tegenstelling tot Tolle geloven wij zowel in de voorzienigheid van God als in de menselijke verantwoordelijkheid voor zijn eigen daden. Bijbels gesproken is de opmerking van Tolle: ‘Maar er zijn geen toevallige gebeurtenissen en ook zijn er geen gebeurtenissen of dingen die alleen door en voor zichzelf bestaan, los van het geheel’ juist. Ook wij geloven dat niets geschied bij toeval, maar dat alles wat ons op aarde overkomt, voortkomt uit Gods vaderhand. Maar dat is slechts één kant van de medaille. De andere kant van de medaille is dat de mens óók zijn eigen verantwoordelijkheid behoudt. Die twee zijden van de medaille horen onlosmakelijk bij elkaar. De ene zijde is dus Gods voorzienigheid en de andere zijde de menselijke verantwoordelijkheid. Hoe de beide zijden van dezelfde medaille zich tot elkaar verhouden is voor ons beperkt menselijk verstand (nog) niet te doorgronden. Maar dat laat onverlet dat beide zijden van deze medaille beiden even waar zijn. Tolle schakelt de ene zijde van de medaille met daarop de menselijke verantwoordelijkheid, geheel uit. Daarmee is de gehele medaille waardeloos en tot een leugen geworden. Wat wil Tolle dan bereiken door de uitschakeling van de menselijke verantwoordelijkheid? Het antwoord is al vaker gegeven en is heel simpel. Tolle wil je vooral een goed gevoel geven. Als je voortdurend geconfronteerd wordt met je verleden waarin van alles is mis gegaan, dan geeft dat geen prettig gevoel. Als je voortdurend bezig moet zijn met een onzekere en soms dreigende toekomst, dan geeft je dat evenmin een goed gevoel. Van het geloof in een persoonlijk God dat uitzicht geeft op een prachtige toekomst zegt Tolle: het is een illusoir systeem dat het verstand je aanpraat. De remedie die Tolle aanreikt is deze: schakel zowel het verleden als de toekomst (inclusief het geloof en vertrouwen dat God alles zal herstellen) uit en concentreer je op het NU. Dan hoef je nergens meer mee de confrontatie aan te gaan en kan je jezelf concentreren op je goddelijke kern: het Zijn. Dat alles moet je een goed gevoel geven. We zijn er vast van overtuigd dat je met deze ideologie van Tolle uiteindelijk bedrogen zult uitkomen.
Wat nu volgt bij Tolle is nog meer van dezelfde gedachte als hierboven. Onder het kopje ‘Je niet storen aan wat er gebeurt’ voert Tolle J. Krishnamurti, de grote filosoof en geestelijk leraar uit India, ten tonele die ten langen leste zijn grote levensgeheim aan zijn publiek openbaart. Dat geheim is: ‘Ik stoor me niet aan wat er gebeurt’. Het spijt mij voor zijn publiek dat al een leven lang verlangend had uitgezien naar de openbaring van dit ‘geheim’. Maar dit ‘geheim’ van Krishnamurti is niet bepaald wereldschokkend te noemen en zal dan ook niets aan de toestand van deze wereld veranderen. In feite is deze uitspraak niets meer dan een dooddoener, ook al noemt Tolle de implicaties van deze uitspraak ‘buitengewoon groot’. Wat zijn deze implicaties dan? Tolle formuleert dat zo: ‘Afgestemd zijn op wat is betekent een attitude hebben van je innerlijk niet verzetten tegen wat er gebeurt. Het betekent dat je er geen mentaal etiket ‘goed’ of ‘slecht’ op plakt, maar het er gewoon laat zijn’. Alle mooie dingen, maar ook alle shit in deze wereld, alle moord, alle geweld, alle oorlog en verkrachting, Krishnamurti en in zijn voetspoor Tolle, trekken zich er niets van aan en plakken op dingen zoals moord en verkrachting maar ook op jaloezie, boosheid en kwaadheid niet het etiket ‘slecht’ met als gevolg dat ze het kwaad laten gedijen. In het vervolg lijkt het zo alsof Tolle zich ervan bewust is dat er hier iets niet klopt. Dat blijkt als Tolle concludeert: ‘Betekent dit dat je niet in actie moet komen om dingen in je leven te veranderen? Integendeel. Als de basis voor je daden innerlijke afstemming is op het huidige moment, krijgen je daden kracht van de intelligentie van het Leven zelf’. Op zich klinkt dit mooi. Maar wat opvalt is dat Tolle niet concreet invult wat er dan gaat veranderen. We dagen Tolle uit dit wel te doen. Gaat Tolle nu vanuit ‘wat is’ de strijd aan in deze wereld tegen bijv. kinderporno, kinderarbeid, honger, oorlog en verkrachting? Dat gebeurt niet. Waarom zou hij? Wat er gebeurt is toch vanuit zijn filosofie niet slecht te noemen? Als je dat wel doet, dan is dat slechts een etiket ergens op plakken. Bovendien Tolle heeft toch zojuist de filosofie van Krishnamurti ondersteund: ‘Je niet storen aan wat er gebeurt’. Is de afgod van Tolle die ‘Nu’ of ‘Wat is’ in staat om iets te veranderen in deze wereld? We denken van niet want het is juist diezelfde afgod die je oproept om dat juist niet te doen en die je oproept ‘Je niet te storen aan wat er gebeurt’. Als we ons wel zouden storen aan wat er gebeurt, dan zouden we juist in actie komen. De vraag die nu nog rest is, wat de Bijbel over dit onderwerp te zeggen heeft. Roept de Bijbel ons ook niet op tot een bepaalde vorm terughoudendheid als het gaat om de grote problemen van deze wereld zoals honger, oorlog en geweld?. Inderdaad, enerzijds maak de Bijbel ons duidelijk dat we de grote problemen van deze wereld tot aan de jongste dag nooit te boven zullen komen (Prediker 3; cf Marcus 14:7). Tegelijkertijd mogen we te midden van alle ellende die we om ons heen en in onszelf zien,genieten van de goede dingen die God ons geeft (Prediker 3: 22). We kunnen de ellende van heel de wereld niet op onze nek nemen. Dat hoeven we ook niet. Anderzijds roept de Bijbel ons op om, in zoverre we daar de mogelijkheden toe hebben, recht en gerechtigheid in deze wereld na te jagen en trouw te zijn (Micha 6:8). De Bijbel roept ons op om actief op te komen voor de zwakken in de samenleving en hun nood te verlichten (Jac. 1:27). Dat is toch wel een heel andere houding dan de apathische houding: ‘Je niet storen aan wat er gebeurt’.
Wat nu volgt is het ‘Is dat zo? Een uitspraak van de Japanse zenmeester Hakuin. Eigenlijk is het ‘Is dat zo?’ van Hakuin een variant op het ‘Je niet storen aan wat er gebeurt’ van Krishnamurti. We geloven er niets van dat, indien ons onrecht wordt aangedaan, dat het dan gewenst of zelfs verstandig zou zijn om met ‘Is dat zo?’ te antwoorden. De opmerking ‘Is dat zo?’ kan dan wel stoer en moedig lijken, in feite wordt met die opmerking ‘Is dat zo?’ de diepte van het kwaad dat wordt aangedaan, ontkend en gebagatelliseerd. De vraag is dan wel: Wat vraagt Jezus van ons in situaties waarin we onrecht hebben te verduren of ten onrechte beschuldigd worden?. Het antwoord vinden we in Lucas 6: 27-29 waar Jezus zegt: ‘Tot jullie die naar mij luisteren zeg ik: heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt, ook je onderkleed niet’. De houding die Jezus ons wil aanleren is dat we altijd het goede blijven zoeken voor onze naaste, ook al wordt ons onrecht aangedaan. Paulus verwoordt dat in Rom. 12:21 zo: ‘Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede’. De weg die ons hier door de Bijbel wordt gewezen is fundamenteel toch een andere weg dan die Tolle hier propageert. De reactie op het kwaad: ‘Is dat zo?’ is apathisch maar het goede tegenover het kwade stellen is een actieve bestrijding van het kwaad. We moeten er wel bij zeggen dat niemand in staat is om vanuit eigen kracht het kwade door het goede te overwinnen. Het kwade door het goede overwinnen is een genadegave van God die Hij door de Heilige Geest aan je wil geven, als je daarom vraagt.
Tolle schrijft: ‘De meester antwoordt op exact dezelfde manier op onwaarheid en waarheid, op slecht nieuws en goed nieuws: ‘Is dat zo?’ De onverschillige houding ten aanzien van zowel het kwade als het goede, van zowel waarheid als de leugen, wordt daarmee in takt gehouden. Dat kan nooit goede vruchten opleveren. Dat blijkt wanneer Tolle vervolgens concludeert: ‘De baby werd liefdevol verzorgd. Kwaad verandert in goed door de kracht van het je niet verzetten’. Jezus verzette zich niet toen Hij werd gevangen genomen, veroordeeld en gekruisigd (Jesaja 53:7). Als een gewillig Lam werd Hij naar de slachtbank geleid en verzette zich niet. Jezus nam vrijwillig onze zonden op zich en stierf in onze plaats. Dat was een eenmalig offer. Maar dat houdt niet in dat Jezus een onverschillige houding aannam ten aanzien van goed en kwaad. Het tegendeel is het geval. Jezus zegt in Mat. 12: 36: ‘Van elk nutteloos woord dat de mensen spreken, zullen ze op de dag van het oordeel rekenschap moeten afleggen’. Maar de algemene stelling van Tolle: ‘Kwaad verandert in goed door de kracht van het je niet verzetten’ is o.i. een verbijsterende conclusie. Gelooft Tolle dit nu werkelijk?. Denkt Tolle nu werkelijk dat het kwaad in deze wereld verandert in het goede, alleen omdat je je niet verzet? Tolle onderschat de ernst van het kwaad in deze wereld en dat het kwade in een dodelijke en niet aflatende strijd verwikkelt is met het goede (Efeziërs 6:12-17). De machten van het licht zijn in constante oorlog met de machten van de duisternis. Laten we deze stelling ‘Kwaad verandert in goed door de kracht van het je niet verzetten’ nu eens eerst op macro niveau toepassen. Hitler heeft 6 miljoen Joden vermoord en door zijn agressieve oorlogen miljoenen de dood in gejaagd. Gelooft Tolle nu echt dat je, door je niet tegen Hitler te verzetten, deze kwade praktijken had kunnen veranderen in iets goeds? De waarheid is dat als in zijn agressie niet gestuit zou zijn, het dan nog veel erger had geworden. Hitler zou, als hij geen tegenstand had ondervonden, heel de wereld in zijn macht hebben gekregen. De wereld zou veranderd zijn in één grote hel. Maar God heeft het verhoed. Gelukkig maar. Concluderend kunnen we vanuit de Bijbel over het kwaad en het onrecht dat je wordt aangedaan twee dingen zeggen. Enerzijds, als het gaat over persoonlijk onrecht, dan hebben we dat te verdragen en blijven we actief het goede zoeken voor onze naaste. Tegenover kwaad zetten we goed. We nemen geen wraak als ons persoonlijk onrecht wordt aangedaan (Rom. 12: 17-21) maar laten dit over aan God. Anderzijds heeft de overheid te taak en de bevoegdheid gekregen om ons tegen agressie van anderen te beschermen. Als dat nodig is mag de overheid hiervoor geweld gebruiken (Rom. 13:4) maar uitsluitend binnen de kaders van de rechtsstaat.
Onder het kopje ‘Het ego en het huidige moment’ zet Tolle zijn verheerlijking van het ‘huidige moment’ beter gezegd het ‘Nu’, voort. Tolle schrijft: ‘Je zou het ego eenvoudig als volgt kunnen definiëren: een slechte relatie met het huidige moment. Op dit moment kun je besluiten wat voor soort relatie je wilt hebben met het huidige moment’. Het probleem van het ego, het kwaad in jezelf en in deze wereld, wordt door Tolle a.h.w. met één pennenstreek gesimplificeerd. Het paradijs ligt bij Tolle binnen handbereik. Je hebt je lot bij Tolle volledig zelf in de hand. Het is heel simpel: kiezen voor het ‘Nu’ en klaar is Kees. Gelooft u het zelf? Tolle wel, want als je eenmaal ‘Ja’ hebt gezegd tegen het ‘Nu’ dan gebeurt er volgens Tolle dit: ‘Het leven wordt vriendelijk voor je, mensen worden behulpzaam, de omstandigheden werken mee’. Je zou haast zeggen: wie wil dat nu niet? En bovendien je hoeft er helemaal niets voor te doen, alleen maar ‘Ja’ zeggen tegen het huidige moment. De vlag kan uit want schrijft Tolle: ‘Eén beslissing verandert je hele werkelijkheid’. Hoewel…. De uitspraak die volgt: ‘Maar die ene beslissing moet je telkens opnieuw nemen – tot het een tweede natuur wordt om zo te leven’ is een klein smetje op het blazoen van het goddelijke ‘Nu’. Maar goed, als het eenmaal je tweede natuur is geworden om ‘Ja’ te zeggen tegen het huidige moment, dan hoeft het op den duur niet meer, want dan gaat het volgens Tolle automatisch. Ik denk dat er geen uitspraak is die het menselijke ego meer als muziek in de oren klinkt dan de conclusie die Tolle nu trekt: ‘De beslissing om een vriend te maken van het huidige moment betekent het einde van het ego’. Dit is nu juist wat het ego graag wil zien en Tolle helpt het ego een handje. Het ego ziet graag dat je zijn bestaan ontkent en weg redeneert. Juist dan kan het ego goed gedijen. Er zijn dan geen tegen geluiden meer. De mens heeft zich terug getrokken in het ‘Nu’. Hij wordt dan niet langer dwars gezeten door zijn zondige daden uit het verleden. Zijn geweten spreekt hem niet meer aan. Hij denk ook niet meer aan de toekomst. Hij zit in de zalige cocon van het ‘Nu’. Je kunt het ego er geen grotere dienst mee bewijzen.
Onder het kopje ‘De paradox van de tijd’ schrijft Tolle: ‘Alles lijkt onderhevig te zijn aan de tijd en toch gebeurt alles in het Nu. Dat is de paradox. Waar je ook kijkt, er is een overdaad aan indirecte bewijzen voor de werkelijkheid van de tijd – een rottende appel, je gezicht in de spiegel vergeleken met je gezicht op een dertig jaar geleden genomen foto – maar er is nooit direct bewijs, je ervaart de tijd zelf nooit. Je ervaart alleen maar het huidige moment, of liever wat daarin gebeurt. Als je je alleen door direct bewijs laat leiden, is er geen tijd en is het Nu alles wat er is’. Deze opmerking van Tolle over ‘indirect’ en ‘direct’ bewijs van tijd is net zo goed paradoxaal. Want ook het huidige moment kan je niet ‘ervaren’ want op het moment dat je het ‘ervaart’ is het al weer voorbij. De opmerking van Tolle:’ Als je je alleen door direct bewijs laat leiden, is er geen tijd en is het Nu alles wat er is’ is dan ook een onmogelijkheid. Tijd schrijdt voort en heeft geen stilstaand moment. De klok tikt door. Tijd is dan ook een wonderbaarlijke schepping van God. Voor ons menselijk gevoel kan de tijd dan ook nooit stop gezet worden en heeft de tijd nooit een begin gehad en zal de tijd ook nooit eindigen. God is de Enige die de tijd wel stop kan zetten omdat Hij zelf de tijd heeft geschapen. God (be)staat boven de tijd. God kent geen verleden, heden, en toekomst zoals wij dat ervaren maar leeft in een eeuwig heden. Voor ons verstand is dat niet te doorgronden maar toch is het waar. Wij mensen, missen de goddelijke dimensie om het begrip tijd te kunnen doorgronden. Met zijn ‘Nu’ concept wil Tolle het begrip tijd a.h.w. neutraliseren en aan de mens onderwerpen. Dat lukt Tolle niet zonder de mens aan God gelijk te maken. Maar God aan de mens gelijk maken kan helemaal niet en is een vorm van pantheïsme.
Onder het kopje ‘Het uitbannen van de tijd’ gaat Tolle zijn idee verder uitwerken dat ‘tijd’ de grote blokkade is voor het ontplooien van het echte ‘Zijn’ van de mens. Tolle ontkent het objectief bestaan van tijd wanneer hij stelt: ‘Tijd, dat wil zeggen, verleden en toekomst, daar leeft het onware door het verstand gemaakte zelf, het ego, van, en tijd zit in je hoofd. Het is niet iets dat ‘daar ergens’ objectief bestaat’. Voor de mensheid heeft Tolle dan ook maar één opdracht en deze luidt: ‘In plaats van tijd toe te voegen aan je zelf moet je de tijd wegdoen. Het uitbannen van de tijd uit je bewustzijn is de uitschakeling van het ego. Het is de enige echte spirituele oefening’. Wij geloven van deze stelling van Tolle geen snars. En dat niet alleen vanwege het feit dat het onmogelijk is om de tijd uit te bannen, ook niet in de zin waarover Tolle hier over het begrip tijd spreekt. Ook hier staat de Bijbel weer diametraal ten opzichte van het standpunt van Tolle. Want het begrip ‘Tijd’ zou je de vriend van God kunnen noemen, terwijl het begrip ‘Tijd’ een vijand van Tolle is. Waarom is de tijd een vriend van God?. Dat is omdat God een geweldig mooi plan heeft. Voor de uitvoering van dat plan heeft God tijd nodig. Dat plan behelst in het kort dat God wil komen van de ‘alfa’ tot de ‘omega’ (Openb. 22:13). De ‘alfa’ de eerste letter van het Griekse alfabet en de ‘omega’ de laatste letter van het Griekse alfabet. God heeft een plan tot redding van de mensheid dat hij van a tot z wil uitvoeren. Binnen het kader van dat reddingsplan openbaart God zich aan ons. Hij volgt daarbij een educatief proces dat tijd kost. Hij openbaart zich steeds rijker totdat Hij bij het centrum is uitgekomen: Zijn overweldigende liefde in Zijn Zoon Jezus Christus, die het centrum is van de geschiedenis en die in deze wereld gekomen is om ons te redden. Binnen dat proces van Openbaring geeft God ook steeds meer geheimen van de schepping prijs, geheimen die Hij er Zelf heeft ingelegd, met de bedoeling dat de mens ze zou ontdekken. Hij laat de mens dit geleidelijk ontdekken. Dat is de voortgang van de wetenschap en de technologische ontwikkeling. God doet alles procesmatig en geleidelijk, in zekere zin zoals een mens eerst als baby wordt geboren. Van baby wordt de mens peuter, daarna puber om uiteindelijk via een weg van ‘trial and error’ de volwassenheid te bereiken. De mens volgt een leerproces dat tijd kost. Een belangrijke factor daarbij is geduld. Groeiprocessen kosten geduld. Geduld is allereerst een eigenschap van God zelf. God heeft oneindig veel geduld met mensen en geeft Zijn goede gaven zowel aan goede als aan slechte mensen(Mat. 5:45), ook aan mensen die zich tegen Hem verzetten en Hem beschimpen. God wil met Zijn Geest in ons mensen komen wonen om ons van dag tot dag te vernieuwen, zodat we gaan groeien in geloof en in liefde, in geduld en verdraagzaamheid, totdat we na dit leven de volmaaktheid bereiken. Zo’n groeiproces kost tijd. Tolle wil van dit alles niets weten. Tolle wil het ‘Nu’ hebben, niet in een organisch groeiproces maar wil ‘instant inner piece’. Je kunt die vrede volgens Tolle zelf bereiken door spirituele oefening. Daarmee trekt hij de goddelijke mogelijkheid en bevoegdheid om die vrede te kunnen bereiken op eigen houtje naar de mens toe. Hij maakt daarmee de mens aan God gelijk. Dat blijkt wanneer Tolle concludeert: ‘Wanneer je een innerlijk ‘ja’ brengt naar de vorm die het Nu aanneemt, wordt diezelfde vorm een toegang tot het vormloze. De scheiding tussen God en de wereld lost op’. Het oneindig grote onderscheid tussen God en mens, tussen de Schepper en het geschapene wordt door Tolle opgeheven. De mens wordt aan God gelijk en dat is niets anders dan afgoderij. Opnieuw weer die oerzonde: de mens wil aan God gelijk worden.
Onder het thema ‘De dromer en de droom’ gaat Tolle door met het ontkennen van de werkelijkheid waarin we leven. Tolle schrijft: ‘De vele dingen die gebeuren, de vele vormen die het leven aanneemt, zijn voorbijgaand van aard. Ze zijn vluchtig. Dingen, lichamen en ego’s, gebeurtenissen, situaties, gedachten, emoties, verlangens, ambities, angsten, drama … ze komen, doen alsof ze geweldig belangrijk zijn, en voor je het weet zijn ze alweer weg, opgelost in de nietsheid waaruit ze gekomen zijn. Zijn ze ooit echt geweest? Zijn ze ooit meer geweest dan een droom, de droom van vorm?’. Tolle suggereert dat alle gebeurtenissen niet werkelijk bestaan maar slechts een vluchtige droom zijn. Als je dat idee gelooft, dan verliest alles in het leven zijn diepte en ernst. Niets bestaat meer echt(behalve dan volgens Tolle het echte ‘Zijn’ het ‘vormloze’ achter de vorm). Het gevolg van deze gedachte van Tolle is dat je je dan ook nergens meer druk om over hoeft te maken want het is ‘just dream’. Dit is precies waar Tolle uit wil komen. Deze gedachte moet bij Tolle de juiste atmosfeer creëren om je in het zalige ‘Nu’ te kunnen terugtrekken. Maar met deze gedachte van Tolle kom je uiteindelijk bedrogen uit. Je hele leven is volgens Tolle maar een droom want zegt Tolle: ‘De droom is een kortstondig spel met vormen. Het is de wereld – relatief echt maar niet absoluut echt’. Waar moet bij Tolle nu allemaal toe leiden? Hiernaar: ‘Wakker te worden in de droom is nu ons doel. Als we wakker zijn binnen de droom, komt er een einde aan het door het ego geschapen aardse drama en begint er een vriendelijker en wonderbaarlijker droom. Dat is de nieuwe aarde’. Wakker worden bij Tolle betekent de aardse werkelijkheid ter zijde schuiven want dat is in zijn ogen slechts een spel met vormen en vervolgens gaan geloven in het ‘Zijn’ dat ‘Nu’ plaats vindt. Denkt Tolle nu werkelijk dat hij door de werkelijkheid weg te redeneren, een ‘nieuwe aarde’ kan creëren als alternatief voor de nieuwe hemel en een nieuwe aarde zoals de Bijbel hierover spreekt? (Openb. 21: 1-4) .Die nieuwe aarde komt van God en daalt neer vanuit de hemel in de vorm van de heilige stad, het nieuwe Jeruzalem. Dat is een geschenk van God en dit is nooit iets wat de mens zelf kan creëren. De nieuwe aarde van Tolle is niets anders dan de mens die zich in zijn zelf gecreëerde ‘Zijn’ terugtrekt en de boel de boel laat. Dat is niets anders dan egoïsme in ultimo forma. Er valt hier dus wat te kiezen.
Onder ‘Over beperkingen heen komen’ schrijft Tolle: ‘Als je tegenwoordig bent, je aandacht helemaal op het Nu gericht is, stroomt er Tegenwoordigheid in wat je doet en dat transformeert het. Het krijgt kwaliteit en kracht. Je bent tegenwoordig als wat je doet niet in de eerste plaats een middel is om een doel te bereiken (geld, prestige, winnen), maar op zichzelf voldoening geeft, wanneer er vreugde en levendigheid is in wat je doet’. Dit klinkt prachtig wat Tolle hier schrijft. Maar het opmerkelijke is dat Tolle niet concreet aangeeft wat die transformatie inhoudt. OK, je doet dingen niet meer in de eerste plaats om een doel te bereiken ‘geld, prestige winnen’ maar om de voldoening ‘op zichzelf’. Maar wat levert dat dan op? Die ‘transformatie’ moet toch effect hebben op je toekomstig gedrag? Maar dat kan nu juist niet volgens Tolle. Want zodra je jezelf met de toekomst gaat bezig houden dan ben je al weer bezig met ‘vorm’, je verlaat dan de veilige cocon van het ‘Nu’. Die hele ‘transformatie’ van Tolle is o.i. dan ook niets anders dan gebakken lucht. De transformatie daarentegen die God door de Heilige Geest in ons wil werken, richt zich bij uitstek juist op de toekomst. Alleen God kan ons hart veranderen, zodat we ons ook anders gaan gedragen. Als wij Hem daarom bidden geeft Hij ons deze transformatie.
Vervolgens merkt Tolle op: ‘Vorm betekent beperking’. Daar geloven we niets van. Daarna zegt Tolle: ‘We zijn hier niet alleen om beperkingen te ervaren, maar ook om in bewustzijn te groeien door over de beperkingen heen te komen. Sommige beperkingen kun je op een uiterlijk niveau overwinnen. Er kunnen andere beperkingen in je leven zijn waarmee je moet leren leven. Je kunt ze alleen innerlijk overwinnen. Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken. Die beperkingen kunnen je gevangen houden in een egoische reactie, wat neerkomt op intens ongelukkig-zijn, of je komt ze te boven door je compromisloos over te geven aan wat is. Daarvoor zijn ze er, om je dat te leren. De toestand van overgave van het bewustzijn opent de verticale dimensie in je leven, de dimensie van diepte. Dan komt er iets te voorschijn uit die dimensie in deze wereld, iets oneindig waardevols dat anders ongemanifesteerd zou zijn gebleven. Sommige mensen die zich hebben overgegeven aan zware beperkingen zijn spiritueel genezer of leraar geworden. Anderen werken onbaatzuchtig om het lijden van mensen te verminderen of een creatieve gave in deze wereld te brengen’. Dit hele proces van ‘overgave’ is bij Tolle een door de mens zelf gestuurd proces. Lees zelf boven vermeld citaat en je ziet dar er geen God aan te pas komt. Aan de ene kant logisch want Tolle gelooft niet in een persoonlijk God. Het door Tolle geschetste proces van overgave lijkt zich haast automatisch te voltrekken, want concludeert Tolle: ‘De toestand van overgave van het bewustzijn opent de verticale dimensie in je leven, de dimensie van diepte. Dan komt er iets te voorschijn uit die dimensie in deze wereld, iets oneindig waardevols dat anders ongemanifesteerd zou zijn gebleven’. Er wordt een ‘verticale dimensie’ geopend. Wat is die ‘verticale dimensie’ dan en wie opent die dan? Je zou haast zeggen, dat moet God zijn. Maar dat is het bij Tolle niet. Je bent het weer gewon zelf die dat doet, het is je goddelijke ‘Zijn’. Bovendien het lijkt er bij Tolle op alsof het zich ‘overgeven aan zware beperkingen’ een voorwaarde is om te komen tot een onbaatzuchtige handelen ter verlichting van het lijden van anderen of om een ‘creatieve gave in deze wereld te brengen’. Dit overtuigt ons niet. Het heeft o.i. veel meer te maken met iemands mentale gesteldheid. Sommige mensen hebben niet de mentale kracht om zich op te richten na lichamelijke en/of psychische tegenslagen. Anderen hebben die gave wel gekregen. Natuurlijk is het zo als je al veel lijden hebt meegemaakt dat je anderen beter in hun lijden kunt begrijpen en bijstaan. Maar dat zegt nog niets over iemands diepste motivatie. Zo is het mogelijk dat ik mij heel dienstbaar opstel ten aanzien van de mensheid maar toch heel egoïstische motieven heb. Het kan zo maar zijn dat ik erop uit ben om door anderen geprezen te willen worden en op een voetstuk gezet wil worden, en dat alles onder het mom van dienstbaarheid. Ter illustratie van wat Tolle bedoelt met ‘jezelf overgeven’ vertelt Tolle dan over de ontmoeting met Stephen Hawking. Wij kunnen niet achter de diepste motivatie van Stephen Hawking kijken, dus hebben we daar geen oordeel over. Maar wat we wel ontkennen is dat ‘jezelf overgeven’ automatisch tot een gemoedstoestand leidt waarbij je jezelf onbaatzuchtig aan de mensheid ter beschikking stelt.
Onder ‘De vreugde van Zijn’ trekt Tolle een nogal boude conclusie. Tolle schrijft: ‘De vreugde van Zijn, het enige ware geluk, kan niet komen door vorm, dat wil zeggen, door iets dat je bezit, een prestatie, persoon of gebeurtenis – door alles wat gebeurt. Die vreugde kan niet bij je komen – nooit. Ze komt voort uit de vormloze dimensie in je, uit bewustzijn, en is dus één met wie je bent’. Anders gezegd: Het ware geluk komt volgens Tolle niet van buiten, maar zit in de mens zelf, alleen moet die mens zich daar van ‘bewust’ worden. Wij geloven daar niets van. De mens zal het ware en blijvende geluk nooit uit zichzelf en in zichzelf vinden. In tegenstelling tot wat Tolle beweert gaat het juist wel om reële gebeurtenissen en personen. Die zijn van essentieel belang. Heel de wereldgeschiedenis draait om de persoon Jezus Christus. Jezus, de Enig geboren Zoon van God. Jezus bestaat echt. Jezus is voor ons mens geworden. Jezus heeft voor ons geleden, is gestorven en opgestaan. Dat zijn allemaal reële gebeurtenissen. Paulus zegt dat zo in de Bijbel: ‘Maar als Christus niet is opgewekt, is uw geloof nutteloos, dan bent u nog een gevangene van uw zonden’ (I Kor. 15:17). Dus in tegenstelling met wat Tolle zegt gaat het in het christelijk geloof juist wel om de feiten en gebeurtenissen, die zijn van essentieel belang. De gnostisch mythisch georiënteerde opvattingen van Tolle stroken daar totaal niet mee. De opvattingen van Tolle zijn niets anders dan oude gnostieke dwalingen in een nieuw jasje, dwalingen die in de eerste eeuw van onze jaartelling als zijn bestreden en weerlegd.
Onder ‘Het verkleinen van het ego toelaten’ schrijft Tolle: ‘Je kunt dan tot een verbazingwekkende ontdekking komen: als je op een of andere manier minder lijkt te zijn geworden en daar absoluut niet op reageert, merk je dat er niet alleen uiterlijk maar ook innerlijk niets echts minder is geworden, dat je door ‘minder’ te worden juist meer werd. Als je de vorm van jezelf niet meer verdedigt of probeert te versterken, stap je uit de identificatie met vorm, met een mentaal zelfbeeld. Door minder te worden (volgens het ego) onderga je in werkelijkheid een expansie en maak je ruimte voor Zijn om naar voren te komen. Werkelijke macht, wie je meer bent dan vorm, kan dan door de schijnbaar verzwakte vorm gaan schijnen. Dat is wat Jezus bedoelt met de woorden ‘verloochen jezelf’ of ‘keer de andere wang toe’. Ook in dit citaat probeert Tolle Jezus achter de wagen van zijn eigen denkbeelden te spannen. Het ‘verloochen jezelf’ of ‘keer de andere wang toe’ heeft bij Jezus helemaal niets te maken met ‘werkelijke macht’. Wat Jezus bedoelt met jezelf verloochenen en de andere wang toekeren heeft te maken met echt onrecht lijden. Maar dan bewust onrecht willen lijden, bewust de minste willen zijn, om juist daardoor je naaste voor Christus te winnen (zie Mat. 5:38-48 en Rom. 12:20). Alles in het onderwijs van Jezus is dus gericht op je naaste. Bij Tolle is alles gericht op jezelf, om jezelf een beter gevoel te geven. En dat is een wereld van verschil. Bovendien, wanneer Tolle hier schrijft: ‘Door minder te worden (volgens het ego) onderga je in werkelijkheid een expansie en maak je ruimte voor Zijn om naar voren te komen’ dan heeft Tolle schijnbaar niet in de gaten dat die hele ‘expansie’ waar Tolle het hier over heeft, niets anders is dan een verlengstuk van het ego zelf. Het ‘Zijn’ van Tolle is de manifestatie van het ego in optima forma.
In de laatste paragraaf van dit hoofdstuk met als titel ‘Zo buiten, zo binnen’ blijkt des te meer dat het hele gedachtengoed van Tolle gebaseerd is op het oosters mysticisme van het hindoeïsme en het boeddhisme en niets te maken heeft met de kern het christelijk geloof zoals dat in de Bijbel is verwoord. Dat blijkt wanneer Tolle de Upanishad citeert. Brahman wordt dan ineens weer goddelijke kracht toegekend. Dat blijkt wanneer van Brahman wordt gezegd: ‘Wat niet gedacht kan worden met het verstand maar waardoor het verstand kan denken: weet dat alleen dat Brahman de Geest is en niet wat de mensen hier aanbidden. God, zegt het geschrift, is vormloos bewustzijn en de essentie van wie je bent. Al het andere is vorm, ‘wat de mensen hier aanbidden’. Anders gezegd: Jijzelf bent vormloos bewustzijn en dus ben jijzelf God. Als dan vervolgens wordt gezegd: ‘Al het andere is vorm, ‘wat de mensen hier aanbidden’ dan valt daar impliciet ook het christelijk geloof onder. Want als christenen aanbidden wij de Drieenige God. En dat is volgens Tolle niets meer dan alleen maar ‘vorm’. Boeddha wordt door Tolle tussen neus en lippen ook nog eens neergezet als dé kenner van het geheim van het leven. Tolle schrijft: ‘Het karakter voor Boeddha bevatte de hele leer van Boeddha, en voor wie ogen heeft om te zien het geheim van het leven’. Maar erger is wat Tolle even tevoren Jezus in de mond legt. Tolle schrijft: ‘Wat je ziet, hoort, voelt, aanraakt of waarover je nadenkt is zeg maar slechts één helft van de werkelijkheid. Het is vorm. In het onderricht van Jezus heet het gewoon ‘de wereld’; de andere dimensie heet er ‘het koninkrijk van de hemel’ of ‘het eeuwige leven’. Nergens in het onderwijs van Jezus lezen we dat Jezus met het woord ‘vorm’ een beschrijving geeft van het begrip ‘de wereld’. De ‘wereld’ is bij Jezus vaak een aanduiding van de totale mensheid (bijv. Joh.3:16) of een aanduiding van de hem vijandige mensheid (bijv. Joh. 8:23). Het begrip ‘wereld’ heeft bij Jezus niets te maken met het begrip ‘vorm’ zoals Tolle daar over schrijft. Het vormloos bewustzijn van de mens zou dan volgens Tolle door Jezu

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 6.

images6MZ4R6N5.jpg


We gaan nu een aantal aspecten bespreken uit het 6e Hoofdstuk van dit boek. Dit hoofdstuk heeft als titel meegekregen ‘Uitbreken’. Veel van wat er aan de orde komt in dit hoofdstuk is vanuit een andere optiek reeds aan de orde geweest in de voorgaande hoofdstukken. We ontkomen er dan ook niet aan om bepaalde zaken te herhalen. Dat kan dan wel wat korter. De gedachtenlijn die in voorgaande hoofdstukken aan de orde kwam, komt ook in dit hoofdstuk weer ter sprake. In hoofdzaak komt het hier op neer: de verantwoordelijkheid voor allerlei slechte daden begaan in het verleden wordt niet genomen. Er vindt geen herstel plaats van geschonden verhoudingen maar er wordt aangedrongen op verdringing van het slechte verleden. Recht en gerechtigheid hebben in deze denkwijze geen plaats, er wordt niets recht gezet. De oplossing wordt gezocht in de ‘god’ die je in jezelf bezit en niet van God, die buiten jezelf bestaat, en je verlost.
Tolle schrijft aan het begin van dit hoofdstuk het volgende: ‘Het begin van de bevrijding van het pijnlichaam ligt allereerst in het besef dat je een pijnlichaam hebt. Dan, belangrijker, in je vermogen tegenwoordig genoeg, alert genoeg, te blijven om het pijnlichaam in jezelf op te merken als een zware instroom van negatieve emoties wanneer het actief wordt. Als het herkend wordt, kan het zich niet meer voor jou uitgeven en door jou leven en zich vernieuwen. Je bewuste Tegenwoordigheid doorbreekt de identificatie met het pijnlichaam. Als je je er niet mee identificeert, kan het pijnlichaam geen macht meer uitoefenen over je denken en kan het zich dus niet meer voeden met je gedachten. Het pijnlichaam lost in de meeste gevallen niet onmiddellijk op, maar als je de verbinding ervan met je denken hebt doorgesneden, begint het pijnlichaam energie te verliezen. Je denken wordt niet meer verduisterd door emoties; je huidige waarneming wordt niet meer verwrongen door het verleden. De energie die gevangenzat in het pijnlichaam verandert dan haar trillingsfrequentie en wordt omgezet in Tegenwoordigheid. Op die manier wordt het pijnlichaam brandstof voor bewustzijn. Dat verklaart dat veel van de meest wijze en verlichte mannen en vrouwen op onze planeet ooit een zwaar pijnlichaam hadden’ . Allereerst dit: de opmerking van Tolle: ‘De energie die gevangenzat in het pijnlichaam verandert dan haar trillingsfrequentie en wordt omgezet in Tegenwoordigheid’ is een stelling die Tolle absoluut niet bewijzen kan. Wie heeft die verandering ooit op wetenschappelijke wijze vastgesteld? Is ‘Tegenwoordigheid’ een fenomeen dat je kan meten in het menselijk lichaam? Ons lijkt dit een poging van Tolle om zijn gedachtengoed een quasi wetenschappelijk tintje te geven.
Tolle propageert hier dus om de verbinding tussen je ‘pijnlichaam’ en je ‘denken’ door te snijden. Een vreemde en onmogelijke opdracht lijkt ons dat. Alsof het een knop is in je binnenste die je zo maar naar eigen believen kunt uitschakelen zodat je geen last meer hebt van je ‘pijnlichaam’. Van de weeromstuit kent Tolle in dit citaat ook nog een buitengewoon nuttige functie toe aan het ‘pijnlichaam’. Bij Tolle verandert het ‘pijnlichaam’ in een katalysator die energie aanlevert voor het nieuwe ‘bewustzijn’. Tolle verbindt hier een merkwaardige conclusie aan als hij schrijft: ‘Dat verklaart dat veel van de meest wijze en verlichte mannen en vrouwen op onze planeet ooit een zwaar pijnlichaam hadden’. Onder deze wijze en verlichte mensen rekent Tolle o.a. Boeddha en Jezus. Dat bleek al in het eerste hoofdstuk. Tolle had in Hoofdstuk 1 al geschreven dat volgens hem Boeddha en Jezus boodschappers waren van grote wijsheid tradities. Tolle schreef daar letterlijk: ‘De boodschappers – Boeddha, Jezus, en anderen, niet allemaal bekend – waren de eerste bloemen van de mensheid. Ze waren voorlopers, zeldzame en kostbare wezens’. We kunnen dan ook wel concluderen dat zowel Boeddha als Jezus volgens Tolle een zwaar pijnlichaam gehad hebben. Meteen moeten we maar stellen dat Jezus helemaal niet in dit rijtje met zware pijnlichamen past. Heeft Jezus dan niet veel in Zijn lichaam geleden? Jazeker wel. Niets menselijks was Hem vreemd. Hij was mens zoals wij. Jesaja 53 tekent Jezus als een Man van smarten. Jesaja 53: 3 en 4: ‘Hij werd veracht, door mensen gemeden, hij was een man die het lijden kende en met ziekte vertrouwd was. Maar hij was het die onze ziekten droeg, die ons lijden op zich nam’. Toch is er een groot verschil tussen het lijden van Jezus en het lijden van de mens in het algemeen en ook een groot verschil met dat wat Tolle het ‘pijnlichaam’ noemt. We lezen in Hebreeën 4:15 (BGT): ‘Jezus, onze hogepriester in de hemel, heeft veel moeten lijden, net als wij. Zelf heeft hij nooit iets verkeerds gedaan. Maar hij weet wel hoe moeilijk het is om geen verkeerde keuzes te maken’. Dat is het grote verschil met ieder ander mens. Jezus leed, maar zonder te zondigen. Dat kan van geen enkel ander mens op aarde gezegd worden, ook niet van Boeddha. Het ‘pijnlichaam’ echter dat Tolle beschrijft is veelal het gevolg van verkeerde woorden, gedachten en daden waarvoor de mens zelf verantwoordelijk is, ook al ontkent Tolle die verantwoordelijkheid. Het ‘pijnlichaam’ is een gevolg van de bewust foute keuzes die wij als mensen maken. Jezus maakte echter geen foute, zondige keuzes.
Het volgende citaat van Tolle hebben we al eerder in hoofdstuk 2 besproken, dus kunnen we er hier wat korter over zijn. Het gaat om het volgende opmerkelijke citaat: ‘Veel gewelddaden worden bedreven door ‘gewone’ mensen die tijdelijk in maniakken veranderen. Overal op aarde hoor je de advocaten van de gedaagden zeggen: ‘Dit past helemaal niet bij het karakter van mijn cliënt’, en de gedaagde zegt: ‘Ik wist niet wat er over me kwam.’ Voor zover ik weet is het nog niet voorgekomen – maar daar kan snel verandering in komen – dat een advocaat tegen de rechter zei: ‘Dit is een geval van verminderde toerekeningsvatbaarheid. Het pijnlichaam van mijn cliënt was actief en hij wist niet wat hij deed. Hij dééd het ook niet. Zijn pijnlichaam heeft het gedaan’. Betekent dit dat mensen niet verantwoordelijk zijn voor wat ze doen als ze in de macht zijn van het pijnlichaam? Mijn antwoord is: hoe zou dat kunnen? Hoe kun je verantwoordelijk zijn als je onbewust bent, als je niet weet wat je doet? Toen ik dit citaat tot me door liet dringen moest ik denken aan het excuus dat de Duitsers gebruikten, na de Tweede Wereldoorlog, om de vele gruwelijke oorlogsmisdaden te vergoelijken: ‘Wir haben es nicht gewußt’. Tolle geeft die Duitsers feitelijk gelijk. Ze waren immers volgens Tolle in de macht van het pijnlichaam. Nero, Stalin, Hitler, Mao, Pol Pot, ze kunnen er volgens Tolle ook allemaal niets aan doen. Ze waren niet verantwoordelijk want ze waren volgens Tolle in ‘de macht van het pijnlichaam’. Toch is Tolle ook hier niet consequent in zijn denken want in hoofdstuk 2 had Tolle reeds geschreven: ‘Sommige ego’s weten wat ze willen en streven dat doel na met grimmige en meedogenloze vastberadenheid – Djengis Khan, Stalin, Hitler, om maar een paar uitschieters te noemen’. In dit citaat uit hoofdstuk 2 weten Djengis Khan, Stalin en Hitler volgens Tolle ineens wel wat ze willen. Anders gezegd: Djengis Khan, Stalin en Hitler plegen in hoofdstuk 2 hun gruweldaden willens en wetens en lijken daardoor impliciet door Tolle verantwoordelijk gehouden te worden voor hun misdaden tegen de menselijkheid. Hier echter, in dit hoofdstuk wordt de verantwoordelijkheid voor deze gruweldaden echter ontkend doordat Tolle zegt: ‘Hoe kun je verantwoordelijk zijn als je onbewust bent, als je niet weet wat je doet? ‘. Tolle moet die verantwoordelijkheid wel ontkennen want zijn hele theorie is gebaseerd op de scheiding tussen ‘bewust’ en ‘onbewust’ handelen. Hier blijkt maar weer eens dat de hele scheiding die Tolle aanbrengt tussen ‘onbewust’ en ‘bewust’ handelen, waardoor de mens dus feitelijk niet verantwoordelijk is voor zijn handelen, niet te handhaven is. Zijn hele theorie gaat dus ten koste van de menselijke verantwoordelijkheid en druist in tegen elke vorm van recht en gerechtigheid. Mocht de theorie van Tolle wereldwijd ingang vinden dan gaan we niet de goede kant op maar staan we o.i. aan de vooravond van een horror scenario. Toch is dit proces volgens Tolle onontkoombaar en staat de mensheid evolutionair gezien aan de vooravond van de wereldwijde acceptatie van zijn ideeën. Dat blijkt uit een citaat wat meteen volgt. Tolle schrijft: ‘Maar in het grotere verband der dingen is het de bedoeling dat mensen zich ontwikkelen tot bewuste wezens, en degenen die dat niet doen krijgen te maken met de consequenties van hun onbewustheid. Ze zijn niet afgestemd op de evolutionaire impuls van het heelal. En zelfs dat is alleen maar relatief waar. Vanuit een hoger perspectief gezien is het helemaal niet mogelijk niet afgestemd te zijn op de evolutie van het heelal en zelfs de menselijke onbewustheid en het lijden dat die veroorzaakt is een deel van die evolutie. Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen, begin je te ontwaken. Het pijnlichaam heeft dus ook zijn noodzakelijke plaats in het grotere geheel’. Tolle zegt hier met zoveel woorden: ‘als je niet afgestemd bent op ‘de evolutionaire impuls van het heelal’ ,dat wil o.i. eigenlijk zeggen: ‘als je het niet eens bent met mijn theorieën, dan moet je zelf de consequenties daarvan dragen’. Wat voor consequenties vragen we ons af? Tolle noemt hier zijn opvattingen ‘de evolutionaire impuls van het heelal’. Het is onmogelijk om onder het gelijk van Tolle vandaan te komen want schrijft hij: ‘Vanuit een hoger perspectief gezien is het helemaal niet mogelijk niet afgestemd te zijn op de evolutie van het heelal’. Dat heelal zegt volgens Tolle a.h.w.: ‘Tolle heeft gelijk en niets en niemand kan dat verhinderen, de theorieën van Tolle zijn een onomkeerbaar evolutionair proces’. Over ‘waarheidsclaims’ gesproken!.
Ook in dit citaat spreekt Tolle zich tegen. Dit blijkt wanneer hij zegt: ‘Vanuit een hoger perspectief gezien is het helemaal niet mogelijk niet afgestemd te zijn op de evolutie van het heelal en zelfs de menselijke onbewustheid en het lijden dat die veroorzaakt is een deel van die evolutie. Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen, begin je te ontwaken. Het pijnlichaam heeft dus ook zijn noodzakelijke plaats in het grotere geheel’. Enerzijds zegt Tolle dat het ‘helemaal niet mogelijk is niet afgestemd te zijn op de evolutie van het heelal’. De mens kan dus niet ontkomen aan dit evolutionaire proces en moet er in mee gaan of hij dat nu wil of niet. Anderzijds zegt Tolle: ‘Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen, begin je te ontwaken’. Nu schijnt de mens zijn eigen lot wel degelijk weer in handen te hebben. Want het evolutionaire proces van ontwaken treedt schijnbaar alleen in werking ‘‘Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen’. Je hebt je eigen lot dus in handen. De mens bepaalt dus zelf in hoeverre en tot hoelang hij het lijden kan en wil verdragen en kan dus volgens Tolle ‘nee’ zeggen tegen dit evolutionaire proces.
Wat nu voorts opvalt is dat Tolle twee dingen zegt over het lijden van de mens, wat hij noemt het ‘pijnlichaam’. Het eerste wat Tolle zegt is dat het lijden een onderdeel is van de evolutie. Lijden is daardoor onontkoombaar en het heeft dus geen zin je tegen het lijden te verzetten. Het tweede wat Tolle hier zegt is dat het lijden ook een zekere positieve werking heeft. Dat bedoelt Tolle o.i. te zeggen wanneer hij schrijft: ‘Het pijnlichaam heeft dus ook zijn noodzakelijke plaats in het grotere geheel’. Het lijkt erop dat het lijden hier bij Tolle een positief doel heeft. Het doel dat Tolle hierbij voor ogen heeft is om door lijden tot ‘ontwaken of ‘verlichting’ te komen. Hiervoor is het lijden in het grote geheel volgens Tolle zelfs ‘noodzakelijk’. Deze laatste opvatting van Tolle lijkt op de Bijbelse manier van spreken over het lijden. Het ‘lijkt ‘ erop zeggen we, maar toch is het geheel anders als je er goed naar kijkt. De zonde is door de val van de mens, waarvoor de mens zelf verantwoordelijk is, in de wereld gekomen. Het gevolg van de zondeval van de mens is lijden en de dood. Maar God liet het er niet bij zitten. In Zijn grote liefde zond Hij Zijn Zoon die ins onze plaats leed en stierf en opstond uit de dood. Daardoor krijgt nu iedereen die in Hem gelooft het leven. Maar daardoor is het lijden van de gelovigen in dit leven nog niet uitgeschakeld. Straks wel, in het eeuwige leven. Paulus spreekt over het lijden in Romeinen 8. Paulus schrijft eerst in vers 18: ‘ Ik ben ervan overtuigd dat het lijden van deze tijd in geen verhouding staat tot de luister die ons in de toekomst zal worden geopenbaard’. Vervolgens in vers 22:’Wij weten dat de hele schepping nog altijd als in barensweeën zucht en lijdt’. Paulus concludeert in vers 28: ‘En wij weten dat voor wie God liefhebben, voor wie volgens zijn voornemen geroepen zijn, alles bijdraagt aan het goede’.
God laat het lijden toe in het leven van de gelovigen om de gelovigen te beproeven en de gelovigen daardoor sterker te maken. Het lijden komt uit Zijn hand. Daarom is het lijden altijd gedoseerd. Paulus kan dan ook over het lijden in 1 Kor. 10:13 zeggen: ‘U hebt geen beproevingen te doorstaan die niet voor mensen te dragen zijn. God is trouw en zal niet toestaan dat u boven uw krachten wordt beproefd: hij geeft u mét de beproeving ook de uitweg, zodat u haar kunt doorstaan’. God laat voor de gelovigen het lijden en het kwaad meewerken ten goede. Het komt uit Zijn Vaderhand en het lijden is daardoor voor Zijn kinderen altijd goed gedoseerd en gecontroleerd. Bij Tolle is het lijden een onderdeel van de evolutie. Het lijden is daardoor grillig en onberekenbaar. Lijden is bij Tolle een evolutionair noodlot. Bovendien moet je bij Tolle de gevolgen van het lijden zelf maar zien op te lossen. Je moet bij Tolle krachten in jezelf aanboren om het kwaad van het pijnlichaam enigszins te kunnen neutraliseren. Maar die krachten heeft de mens helemaal niet in huis, ook al wil Tolle je laten geloven dat je die krachten wel hebt. De mens kan zichzelf niet aan zijn haren uit het moeras van het lijden trekken.
In het volgende gedeelte dat als titel ‘Tegenwoordigheid’ heeft meegekregen, ontpopt Tolle zich als een soort Hogepriester of verlosser die boze geesten bezweert en uitwerpt. Dat blijkt uit het verhaal van de vrouw in de dertig die een zwaar pijnlichaam heeft en zich tot Tolle wendt om hulp. Vooral deze zin uit het verhaal bleef bij mij haken: ‘Maar op een bepaald niveau moet ze hebben beseft dat de pijn ergens uit haarzelf kwam en dat ze zichzelf tot last was. Ze was rijp om te ontwaken en daarom was ze bij me gekomen’. Eerlijk gezegd is dat nogal een vreemde beweegreden bij de vrouw en dus ook in het denken van Tolle. De vrouw was kennelijk ‘rijp om te ontwaken’ vanwege twee redenen. De eerste reden was dat ze besefte ‘dat de pijn ergens uit haarzelf kwam’ en de tweede reden dat ‘ze zichzelf tot last was’. De vrouw had dus iets in ‘haarzelf’ om te kunnen ontwaken. De vraag is: wie gaf deze vrouw dit besef? Hoe kon de vrouw erachter komen dat de pijn uit ‘haarzelf’ komt terwijl ze toch met zo’n zwaar pijnlichaam in een totaal ‘onbewuste’ modus verkeert? De vrouw heeft volgens Tolle een ‘buitengewoon zwaar pijnlichaam’. Moet het pijnlichaam eerst een bepaalde ‘zwaarte’ hebben alvorens een ‘ontwaken’ tot de mogelijkheden behoort?. Dat lijkt ons van niet. Want Tolle heeft ons nu juist geleerd dat hoe zwaarder het pijnlichaam is, des te meer munitie krijgt het ego om negatieve emoties op te wekken en des te meer blijf je gevangen in je ‘onbewuste’ toestand. Tolle kan dan ook op geen enkele manier duidelijk maken hoe de mens zelf het proces kan besturen om te komen van een ‘onbewuste’ toestand naar een ‘bewuste’ of ‘Tegenwoordige’ toestand. De argumentatie die Tolle gebruikt is nogal tegenstrijdig. Want gezien vanuit het standpunt van Tolle, geldt dat hoe zwaarder het pijnlichaam is, des te meer verzet is er van het ego om te komen tot een ‘bewuste’ ‘tegenwoordige’ toestand. Strikt genomen heeft de vrouw vanuit zichzelf geen enkele kans om te ‘ontwaken’. Daarvoor is haar pijnlichaam te zwaar. Om te ontwaken heeft de vrouw o.i. dan ook hulp van buitenaf nodig. Vanuit christelijke visie kan alleen God die hulp van buitenaf geven. Alleen God kan de dode mens tot ‘bewust’ zijn, tot leven brengen. Maar daar wil Tolle nu juist niets van weten. Om te ontwaken moet je, volgens Tolle, jezelf afstemmen op wat hij noemt de ‘evolutionaire impuls van het heelal’. Tolle lijkt net te doen alsof ‘de evolutionaire impuls van het heelal’ een persoon is, die vervolgens een impuls -een soort van opdracht - aan de mens geeft om te ontwaken. Maar zo’n persoon die de naam draagt ‘de evolutionaire impuls van het heelal’ bestaat alleen in de fantasie wereld van Tolle. Die kan dus ook geen impulsen of opdrachten aan de mens geven. Nu is het wel zo dat God de schepping laat evolueren. God is Almachtig. God openbaart de geheimen van Zijn schepping geleidelijk. Naarmate de tijd vordert in de richting van de jongste dag, ontdekt de mens, in een steeds sneller tempo, meer en meer van de geheimen van Gods schepping. Dit proces kan je evolutie noemen. Maar ook al laat God de mens op allerlei terreinen steeds meer ontdekken, God Zelf blijft de uiteindelijke Schepper, uit wie alles voortkomt. Maar God is dan ook een Persoon en wel een Drieenige Persoon. Evolutie lijkt aantoonbaar in organismen. Daar staat tegenover dat spirituele evolutie in de mens nog nooit wetenschappelijk is aangetoond. Simpelweg omdat er geen objectieve criteria aanwezig zijn om een spirituele evolutie in de mens aan te tonen. ‘Ontwaken’ door een ‘evolutionaire impuls van het heelal’ moeten we dan ook naar het rijk der fabelen verwijzen. Sinds de mens in zonde is gevallen in het paradijs is de mens er niet beter op geworden. Om geestelijk te ontwaken heeft de mens dan ook dringend een Verlosser nodig. Dat is altijd al zo geweest en dat zo zal ook zo blijven.
We zeiden zojuist dat Tolle zich in dit verhaal ontpopt als een soort Hogepriester of Verlosser. Dat blijkt uit het vervolg van dit verhaal wanneer we lezen: ‘Een paar minuten nadat mijn bezoeker vertrokken was, kwam een vriendin langs om iets af te geven. Zodra ze de kamer binnenkwam zei ze: ‘Wat is hier gebeurd? De energie voelt zwaar en dicht aan. Ik word er gewoon bijna misselijk van. Je kunt beter de ramen openzetten en wat wierook branden.’ Ik legde uit dat ik net een grote bevrijding bij iemand met een erg zwaar pijnlichaam had meegemaakt en dat wat ze voelde iets van de energie moest zijn die tijdens die sessie was vrijgekomen. Mijn vriendin wilde echter niet blijven luisteren. Ze wilde zo snel mogelijk weg’. In de evangeliën lezen we herhaaldelijk dat Jezus mensen van demonen bevrijdt (zie bijv. Marc. 1:23-26) en Tolle wil op subtiele wijze suggereren maken dat hij hetzelfde kan bewerkstelligen. In ieder geval had de ‘bevrijding’ niet plaats gevonden als Tolle niet had ingegrepen in het leven van de vrouw.
Tolle blijkt ook in staat om de demon van het pijnlichaam van de vrouw in anderen te laten overgaan. Dat blijkt als hij in het vervolg onder het kopje ‘De terugkeer van het pijnlichaam’ schrijft: ‘Ik ging aan een tafeltje zitten en bestelde wat. Het was niet druk. Aan een tafeltje vlakbij dat van mij zat een man van middelbare leeftijd in een rolstoel die net klaar was met eten. Hij keek me kort maar intens aan. Er gingen een paar minuten voorbij. Opeens werd hij rusteloos, opgewonden, en begon over zijn hele lichaam te beven. De ober kwam zijn tafel afruimen. De man begon ruzie met hem te maken. ‘Het eten smaakte niet goed. Het was vreselijk.’ ‘Waarom hebt u het dan opgegeten?’ vroeg de ober. En toen ging de man echt door het lint. Hij begon te schreeuwen en grove taal uit te slaan. Er kwamen smerige woorden uit zijn mond en een gewelddadige haat vulde de hele ruimte. Je kon voelen hoe de energie de cellen van je lichaam binnenkwam, op zoek naar een punt om zich aan te hechten. Nu schreeuwde hij ook naar de andere gasten, maar om een of andere reden negeerde hij mij volkomen in mijn intense Tegenwoordigheid. Ik vermoedde dat het universele menselijke pijnlichaam was teruggekomen om me te zeggen: ‘Je dacht dat je me verslagen had. Nou, kijk maar, ik ben er nog’. Dit verhaal van Tolle doet me sterk denken aan de demonen uitdrijving van Jezus zoals die beschreven staat in Marcus 1:1-20. Jezus drijft bij een bezeten man een demon uit en Jezus beveelt die demon om in een kudde varkens te varen. De kudde varkens stormt daarna een steile helling af en verdrinkt in het meer (Marc. 5:13). Tolle matigt zichzelf hier een zelfde soort kracht aan als Jezus wanneer Tolle aan het einde van het verhaal concludeert: ‘Toen alles achter de rug was, kwam de manager bij mijn tafel en vroeg, half voor de grap maar misschien intuïtief aanvoelend dat er een verband was: ‘Hebt u dit alles aangericht?’. Tolle wil hier duidelijk suggereren dat hij dit alles kan aanrichten en over bijzondere krachten beschikt. Het verhaal van Tolle heeft zoveel gelijkenis met de uitdrijving van de demon door Jezus in Marcus 5, dat wij sterk betwijfelen of dit verhaal van Tolle wel authentiek is. Eerlijk gezegd geloven we daar niets van. Om zijn argumenten kracht bij te zetten, meet Tolle zich hier een messiaanse status van een soort van duivelbezweerder aan. die hem totaal niet toekomt en op geen enkele wijze bewezen kan worden.
Onder het kopje ‘Het pijnlichaam bij kinderen’ schrijft Tolle het volgende: ‘De ouders kunnen hulpeloos en vol onbegrip en ongelovig toekijken hoe hun engeltje in een paar seconden in een klein monster verandert. ‘Waar komt al dat ongelukkig-zijn vandaan?’ vragen ze zich af. Het is in meerdere of mindere mate het aandeel van het kind in het collectieve pijnlichaam van de mensheid, dat helemaal teruggaat tot het begin van het menselijke ego. Maar het kind kan ook al pijn hebben overgenomen van het pijnlichaam van zijn ouders, en dan zien de ouders in het kind een afspiegeling van wat er ook in henzelf zit’. In eerste instantie gaat het ons om de volgende zin uit dit citaat: ‘Het is in meerdere of mindere mate het aandeel van het kind in het collectieve pijnlichaam van de mensheid, dat helemaal teruggaat tot het begin van het menselijke ego’. Hier zegt Tolle iets over het pijnlichaam en het ego waar we al eerder over schreven en waar we het gedeeltelijk mee eens zijn, alleen is het verschijnsel en de gevolgen van de corruptie van de menselijk existentie veel ingrijpender dan Tolle hier wil suggereren. Er is iets verschrikkelijks mis met de mensheid, daar zijn we het over eens. Dat probleem gaat volgens Tolle terug tot het ‘begin van het menselijke ego’. Wat en wanneer er precies iets grondig is mis gegaan, daar spreekt Tolle zich niet over uit. Als de kwalijke werking van het menselijk ego volgens Tolle ooit een begin moet hebben gehad, dan moet er ook een tijd geweest zijn dat die kwalijke werking van het ego er niet was. En dat is ook zo. Toen was dus de gehele mens dus nog goed. Dus niet alleen zijn wat Tolle noemt zijn ‘ego’, maar ook zijn ‘onbewuste’ en ‘onbewuste’ toestand was toen goed. De mens is dus door God geheel goed geschapen. Eens was heel het hart en de ziel en het verstand van de mens goed en op God gericht. Maar toen de mens in opstand kwam tegen God en zonde viel, toen raakte de mens totaal van God vervreemd. Dus niet alleen zijn ego maar ook in zijn onbewuste en bewuste toestand. De corruptie was totaal. Het moet nog maar eens gezegd zijn.
Even later schrijft Tolle: ‘Een tijdje nadat het kind weer tot bedaren is gekomen, of misschien de volgende dag, kun je gaan praten over wat er gebeurd is. Maar vertel het kind niet over het pijnlichaam. Je kunt beter vragen stellen. Bijvoorbeeld: ‘Wat kwam er gisteren over je toen je niet wilde ophouden met schreeuwen? Hoe voelde dat? Vond je het fijn? Dat wat er over je kwam, heeft dat een naam? Nee? Als het een naam had, wat zou die naam dan zijn? Als je het zou kunnen zien, hoe zou het er dan uitzien? Kun je tekenen hoe het eruitziet? Wat gebeurde ermee toen het wegging? Ging het slapen? Denk je dat het terugkomt?’ Dit zijn maar wat voorstellen voor wat je kunt vragen. Al deze vragen zijn bedoeld om het waarnemende vermogen bij het kind, dat is de Tegenwoordigheid, op te wekken. Ze helpen het kind de identificatie met het pijnlichaam op te geven. Misschien wil je ook met je kind over je eigen pijnlichaam praten, in de woorden van je kind. De volgende keer dat je kind weer in de greep raakt van het pijnlichaam kun je zeggen: ‘Het is teruggekomen hè?’ Gebruik de woorden die het kind gebruikte toen jullie erover praatten. Richt de aandacht van het kind op hoe het aanvoelt. Je houding moet belangstellend en nieuwsgierig zijn en niet kritisch of veroordelend’. Zou u zich een discussie, zoals Tolle die hier aangeeft, met een 4 jarige peuter kunnen voorstellen? Denkt Tolle nu echt dat je bij deze peuter ‘Tegenwoordigheid’ kunt opwekken? Deze hele vraagstelling aan een kind vinden we, gezien vanuit een volwassen standpunt, heel infantiel. Je vraagt in zo’n geval aan een 4 jarige peuter niet: ‘Wat kwam er gisteren over je toen je niet wilde ophouden met schreeuwen? Hoe voelde dat? Vond je het fijn? Dat wat er over je kwam, heeft dat een naam? Nee? Als het een naam had, wat zou die naam dan zijn? Als je het zou kunnen zien, hoe zou het er dan uitzien? Kun je tekenen hoe het eruitziet? Wat gebeurde ermee toen het wegging? Ging het slapen? Denk je dat het terugkomt?’. Een peuter heeft lak aan zo’n aanpak en zal daar ook niets van begrijpen. De peuter zal bij een dergelijk infantiel gedrag van zijn ouders veel eerder aanleiding zien om de volgende keer nog harder te keer te gaan. Een peuter heeft duidelijke regels nodig over wel en niet mag en geen gezever zoals hier door Tolle aangegeven. Natuurlijk heeft een kind veel liefde nodig. Dus alles wat je doet voor een kind, doe je vanuit de liefde en met veel geduld, ook al moet je een kind vaak corrigeren. Fout gaat het pas echt als de liefde en het geduld ontbreken.
Onder het kopje ‘Ongelukkig-zijn’ zegt Tolle: ‘Niet alle ongelukkig-zijn komt voort uit het pijnlichaam. Een deel ervan is nieuw, ontstaan wanneer je niet afgestemd was op het huidige moment, wanneer je het Nu op een of andere manier niet erkende. Als je inziet dat het huidige moment er altijd al is en daarom onvermijdelijk is, kun je er compromisloos ‘ja’ tegen zeggen, en zo creëer je niet alleen geen nieuw ongelukkig gevoel, maar merk je ook dat je door het verdwijnen van je innerlijke verzet kracht krijgt van het Leven zelf. Het ongelukkige gevoel van het pijnlichaam staat altijd duidelijk niet in verhouding tot de kennelijke oorzaak ervan. Met andere woorden, het is een overdreven reactie’. Ook hier verdierlijkt Tolle de mens. Van een dier kunnen we in zekere zin zeggen dat het ‘Tegenwoordig’ is. Een dier denkt niet na over wat het in het verleden is overkomen; hoewel het zo is dat ook dieren getraumatiseerd kunnen worden als ze zijn mishandeld. Een dier handelt veelal instinctief en denkt niet rationeel na over de toekomst, alleen de behoeften van het ‘nu’ zijn bepalend voor het dier. Tolle wil in feite van een mens een dier maken. Tolle spoort je aan niet meer na te denken over traumatische ervaringen uit het verleden en ook niet bezig te zijn met de toekomst. Het verwerkingsproces van pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden wordt door Tolle door het medicijn ‘Tegenwoordigheid’ stop gezet. Als echter pijn uit het verleden niet verwerkt wordt, kan er ook geen sprake zijn van heling. We herhalen hier wat we al eerder schreven. Als foute handelingen uit her verleden verdrongen worden en niet worden opgebiecht kan er geen sprake zijn van vergeving en heling. Je zal maar slachtoffer zijn van een gewelddadige verkrachting en van Tolle te horen krijgen dat ‘Het ongelukkige gevoel van het pijnlichaam altijd duidelijk niet in verhouding staat tot de kennelijke oorzaak ervan. Met andere woorden, het is een overdreven reactie’. Je voelt je door zo’n uitspraak van Tolle niet serieus genomen in je lijden. Tolle realiseert zich niet dat, sinds de mens in zonde viel, het kwaad een macht geworden is in deze wereld die niet uit zichzelf weg gaat als je maar ‘Tegenwoordig’ bent. Het kwaad wijkt alleen maar als het bestreden wordt door het goede. Jezus Christus heeft dat kwaad bestreden en overwonnen. Nu is er vergeving en heling mogelijk voor iedereen die met zijn gebroken leven naar Jezus toegaat. Het kwaad negeren en verdringen door ‘Tegenwoordigheid’ kan je in het begin misschien tijdelijk een goed gevoel geven. Maar het is geen oplossing en het kwaad zal onherroepelijk terug slaan.
Onder het kopje ‘Het doorbreken van de identificatie met het pijnlichaam’ vertelt Tolle het verhaal over wat hij meegemaakt heeft met zijn buurvrouw Ethel. Tolle schrijft dan: ‘Wat er met haar was gebeurd was nog geen permanente verandering maar ze had een glimp opgevangen van wat er mogelijk is, een glimp van wat er al in haar zat. Bij zen heet zo’n glimp satori. Satori is een moment van Tegenwoordigheid, even uit de stem in je hoofd, de denkprocessen en hun afspiegeling als emotie in het lichaam stappen. Het is de opkomst van innerlijke ruimte waar daarvoor het lawaai van het denken en het rumoer van emoties was’. Opmerkelijk is dat Tolle van de vrouw zegt dat ze een glimp had opgevangen ‘van wat al in haar zat’. Iets wat de vrouw kennelijk dus al bezat. Iets dat kennelijk altijd al in die vrouw heeft gezeten maar wat nu tot ontwaken komt, al is het nog maar een glimp. ‘Tegenwoordig’ zijn is dus een eigenschap van jouzelf. Daar komt geen God aan te pas. Toch lijkt Tolle hier een beetje mee in zijn maag te zitten. In het negende hoofdstuk komt Tolle hier op terug en zegt Tolle: ‘Alleen het eerste ontwaken, de eerste glimp van bewustzijn zonder denken, vindt plaats door genade, zonder dat jij er iets voor doet’. En : ‘Het begin van het ontwakingsproces is een daad van genade. Je kunt het niet laten gebeuren, ook kun je jezelf er niet op voorbereiden of er studiepunten voor verzamelen’. Bij de bespreking van het negende hoofdstuk komen we hier nog uitgebreid op terug. Maar hier willen we wel al zeggen dat ‘genade’ veronderstelt dat er een Gever van genade is , anders is genade geen genade maar slechts blind toeval. Maar van die Gever, van die persoonlijk God die alle dingen regeert wil Tolle niets weten. Maar die genade om ‘Tegenwoordig’ te worden valt kennelijk niet iedereen te beurt. Want al eerder in dit hoofdstuk onder het kopje ‘Ongelukkig-zijn’ had Tolle reeds het volgende gesteld : ‘Voor sommige mensen die in de ban zijn van een zwaar pijnlichaam is het onmogelijk uit hun overtrokken interpretatie, hun zwaar emotionele ‘verhaal’ te stappen. Hoe meer negatieve emotie er in een verhaal zit, des te zwaarder en ondoordringbaarder wordt het. En daardoor wordt het verhaal niet als verhaal herkend maar aangezien voor de werkelijkheid. Als je helemaal gevangenzit in de beweging van het denken en de emotie die daarmee samengaat, is uitstappen niet mogelijk omdat je zelfs niet meer weet dat er een buiten is. Je bent gevangen in je eigen film of droom, in je eigen hel. Voor jou is het echt en is er geen andere werkelijkheid mogelijk. En voor jou is je reactie de enig mogelijke’. Kunt u het nog volgen? Ik niet meer want Tolle spreekt zichzelf hopeloos tegen. Hier schijnt Tolle te bedoelen dat als je pijnlichaam te zwaar is, dat je dan onmogelijk aan je pijnlichaam kunt ontsnappen. Eerder in dit hoofdstuk beweert hij echter weer het tegendeel want toen schreef hij over mensen met een zwaar pijnlichaam: ‘Als je de eindeloze cyclus van het lijden niet meer kunt verdragen, begin je te ontwaken ’.Als je dit citaat leest dan lijkt het alsof de mens wel degelijk zijn eigen lot in handen heeft, ook al heeft die mens een zwaar pijnlichaam. Tolle wil in dit citaat met zoveel woorden stellen dat als de mens dat pijnlichaam zat is en het pijnlichaam niet meer kan verdragen, dat die mens zijn eigen ontwaken in werking kan zetten. De mens kan volgens Tolle op eigen kracht wel en ook weer niet ontsnappen aan zijn pijnlichaam. Volgens Tolle kan de mens enerzijds dus niet ontsnappen en ontwaken wanneer zijn pijnlichaam te zwaar is, maar anderzijds ook weer wel wanneer hij dat zware pijnlichaam niet meer kan verdragen, om dan vervolgens in het negende hoofdstuk te stellen dat ‘Het begin van het ontwakingsproces een daad is van genade. Je kunt het niet laten gebeuren, ook kun je jezelf er niet op voorbereiden of er studiepunten voor verzamelen’ Hoe tegenstrijdig kan je zijn!
Onder het kopje ‘Triggers’ schrijft Tolle: ‘Er staat al een waarschuwing op pakjes sigaretten; misschien moet er net zo’n waarschuwing op bankbiljetten en bankafschriften komen: ‘Geld kan het pijnlichaam activeren en tot volkomen onbewustheid leiden’. Nu hoeft Tolle dat ons niet te vertellen want we lezen in de Bijbel al dat ‘geldzucht de wortel van alle kwaad is’(1 Tim. 6:10). Wat ons opvalt dat die waarschuwing van Tolle vooral aan anderen gericht lijkt te zijn. Niet zozeer aan zichzelf. Dat geeft ons toch te denken. Want toen hij zijn bekende boek ‘De kracht van het Nu’ voor het grootste deel had geschreven, kwam Tolle in geldnood. We lezen daarover in Hoofdstuk 9. Tolle schrijft daar: ‘Ik had nauwelijks inkomsten en leefde van mijn spaargeld, dat snel opraakte. Alles kwam prachtig op zijn pootjes terecht. Mijn geld was op vlak voordat ik bijna klaar was met schrijven. Ik kocht een lot in een loterij en won daar duizend dollar mee, waarvan ik nog een maand kon leven’. Tolle moet als ’bewust’ en ‘Tegenwoordig’ persoon toch weten dat loterijen een grote bron van geld en hebzucht zijn. Tolle moet toch ook weten dat jouw winst bij een loterij ten koste gaat van de inleg van vele anderen, die net als Tolle, van hun laatste centen een lot kopen. Tolle was met zijn duizend dollar gered, vele anderen hebben daardoor hun laatste cent uitgegeven en hadden daardoor helemaal niets meer te eten. Zichzelf uit de financiële problemen helpen ten koste van anderen zou je van een bewust levend persoon als Tolle niet verwachten. Tolle gelooft sterk dat we in de laatste fase van het evolutionaire bewustzijn zijn aangeland. Had het evolutionaire lot niet het lot van Tolle moeten bepalen als Tolle zo sterk in het evolutionaire lot gelooft en niet Tolle zelf? Als Tolle daarin gelooft is het nl. niet nodig om aan een loterij deel te nemen want wat gebeuren moet, gebeurt toch. Tenminste, als het waar zou zijn dat het evolutionaire lot alles bepaalt.
Verderop onder ‘Triggers’ schrijft Tolle: ‘Elke keer dat je tegenwoordig bent als het pijnlichaam de kop opsteekt verbrandt er als het ware een deel van zijn negatieve emotionele energie, die wordt omgezet in Tegenwoordigheid. De rest van het pijnlichaam trekt zich dan snel terug en wacht een betere gelegenheid af om weer op te spelen, dat wil zeggen, als je minder bewust bent. Een betere gelegenheid voor het pijnlichaam om toe te slaan kan zich voordoen als je Tegenwoordigheid verliest, bijvoorbeeld als je gedronken hebt of als je naar een geweldfilm kijkt. De geringste negatieve emotie, zoals irritatie of ongerustheid, kan ook dienen als een poort waardoor het pijnlichaam kan terugkeren. Het pijnlichaam heeft je onbewustheid nodig. Het kan het licht van Tegenwoordigheid niet verdragen’. Soms krijg je een aanbod dat te mooi is om echt waar te zijn. En dan is het ook niet waar. Je wordt beet genomen. Dat gevoel krijgen we wanneer Tolle stelt dat: ‘Elke keer dat je tegenwoordig bent als het pijnlichaam de kop opsteekt verbrandt er als het ware een deel van zijn negatieve emotionele energie, die wordt omgezet in Tegenwoordigheid’. Dat klinkt heel simpel en aannemelijk. Een zeer Tegenwoordig persoon als Tolle moet dan helemaal geen negatieve energie meer hebben. Tolle moet dan ook een perfect mens zijn want de voorraad negatieve energie die Tolle heeft moet toch een keer opgebrand raken als je voortdurend Tegenwoordig bent. Als alle negatieve energie is opgebrand bereik je als mens een perfecte status. Er komt in die status ook geen negatieve energie meer bij want je bent voortdurend Tegenwoordig. In zo’n status wordt je een robotachtige figuur. Alle emoties, de pijn, het verdriet, ze worden niet serieus genomen. Pijn wordt niet meer gedeeld maar weg gemasseerd door het containerbegrip ‘Tegenwoordigheid’. God heeft van de mens nooit zo’n robot willen maken als Tolle hier propageert. De mens had in het paradijs een echte keuze. Kiezen voor God of de duivel. Helaas koos de mens tegen God en voor de duivel. Daarmee sneed hij zich ‘bewust’ van God af. De ‘tegenwoordigheid’ van ieder mens is daardoor een even onbetrouwbaar kompas geworden als de ‘onbewuste’ toestand van de mens. In die malaise deelt ieder mens, ook Tolle. Er is alleen redding mogelijk indien God zelf ingrijpt en een weg van verlossing creëert door Jezus, waardoor het kompas van de mens weer op God en het goede gericht wordt, ook al zal dat in dit leven geen volmaakt kompas zijn.
Onder het kopje ‘Het pijnlichaam als bewustmaker’ gaat Tolle nog even door over het onderwerp ‘kiezen’ . Hij schrijft dan: ‘Maar door de ongekende instroom van bewustzijn die we nu op de planeet meemaken hoeven veel mensen niet meer door de diepe dalen van acuut lijden te gaan om de identificatie met het pijnlichaam op te geven. Telkens wanneer ze merken dat ze teruggegleden zijn in een disfunctionele toestand, kunnen ze ervoor kiezen uit de identificatie met het denken en emoties te stappen en de toestand van Tegenwoordigheid te betreden. Ze geven hun verzet op, worden stil en alert, één met wat is, binnen en buiten. De volgende stap in de evolutie van de mens is niet onontkoombaar, want voor het eerst in de geschiedenis van onze planeet kan het een bewuste keuze zijn. Wie maakt die keuze? Jij. En wie ben jij? Bewustzijn dat zich bewust is geworden van zichzelf’. Ook hier stelt Tolle het allemaal heel simpel voor. Je hebt een eenvoudige keuze. Die keuze heb je volgens Tolle in eigen hand. Je vraagt je verbijsterd af: als die keuze dan zo simpel is en niets kost, waarom maken alle mensen dan die goede keuze niet? Een keuze waarbij volgens Tolle een einde komt aan de ‘diepe dalen van acuut lijden’. Wie wil dat nu niet: nooit meer lijden nooit meer pijn? Toch gebeurt dat niet. Waarom niet? Omdat de mens uit zichzelf helemaal niet in staat is om die goede keuze te maken. De mens zit gevangen in een eindeloze cyclus van pijn en geweld die hij zichzelf aandoet en zijn medemens. Om daarvan af te komen heeft de mens geloof in en overgave aan God nodig. Maar dat is echt het laatste wat de trotse mijnheer ‘Tegenwoordigheid’ wil. Nee hoor, mijnheer Tegenwoordigheid denkt het zelf te kunnen oplossen. Mijnheer Tegenwoordigheid denkt zelf God te zijn en aan God gelijk te zijn. Maar mijnheer Tegenwoordigheid zal nooit willen toegeven dat hij door die pretentie in een steeds dieper moeras zinkt.
Verderop onder ‘Je bevrijden van het pijnlichaam’ bevestigt Tolle nog eens een keer hoe gemakkelijk het allemaal is om het probleem van het kwaad in jezelf en in deze wereld op te lossen. Tolle schrijft dan: ‘Een belangrijker vraag om jezelf te stellen is dus: hoe lang duurt het om me te bevrijden van de identificatie met het pijnlichaam? En het antwoord op die vraag is: het kost helemaal geen tijd. Als het pijnlichaam actief is, moet je weten dat wat je voelt het pijnlichaam in je is. Dat weten is alles wat je hoeft te doen om de identificatie ermee te doorbreken. En als de identificatie ermee ophoudt, begint het omzettingsproces. Het weten voorkomt dat oude emoties opstijgen naar je hoofd en niet alleen de interne dialoog gaat beheersen maar ook je daden en je omgang met andere mensen. Dat betekent dat het pijnlichaam je niet meer kan gebruiken en zich niet meer door jou kan vernieuwen. De oude emotie leeft dan nog een tijdje in je door en steekt periodiek de kop op. Het kan je er af en toe nog in laten lopen zodat je je er toch weer mee identificeert en zo het weten verduistert, maar dat duurt dan nooit lang meer. Dat je de oude emotie niet meer in situaties projecteert betekent dat je haar direct in jezelf onder ogen ziet. Dat is misschien niet prettig, maar je gaat er niet dood van. Je Tegenwoordigheid kan het gemakkelijk in bedwang houden. De emotie is niet wie je bent’. Je hoeft dus volgens Tolle alleen maar te ‘weten’ en klaar is Kees. Het kost geen enkele moeite en nauwelijks tijd. Af ten toe krijg je nog wel eens te maken met een lichte terugval maar daar kan mijnheer Tegenwoordigheid gemakkelijk mee afrekenen, totdat, zoals we boven al schreven, alle negatieve energie van het pijnlichaam is opgebrand en je de zalige staat van de goddelijke volmaaktheid bereikt. Gelooft u het zelf? Tolle wel, want even verderop concludeert hij: ‘Je ware aard, die één is met de natuur van God, komt naar boven’. Leest u het goed? Jouw aard is ‘één met de natuur van God’ dat kan niet anders betekenen dat jijzelf aan God gelijk bent. Wat een pretentie!. En zelfs deze pretentie kan verwarring teweeg brengen bij de lezer. Je zou hier zo maar weer gaan denken dat Tolle aan een persoonlijk God gelooft, ook al maakt hij de mens aan God gelijk. Maar – we hebben het al veel vaker gezegd maar het moet weer worden herhaald – daar gelooft Tolle helemaal niet in. God is bij hem hoogstens een evolutionaire impuls, een onbekend en onpersoonlijk energieveld, maar zeker geen almachtige God en Vader die een relatie van liefde met de mens wil aangaan door Zijn Zoon Jezus Christus. Die God bestaat volgens Tolle gewoon niet, ook al noemt Tolle de naam van Jezus nog zo vaak. Want met weer een citaat van Jezus sluit hij dit hoofdstuk af. Tolle schrijft dan: ‘Jezus wijst daarop wanneer hij zegt: ‘Gij dan zult volmaakt zijn, gelijk uw hemelse Vader volmaakt is’. Het woord ‘volmaakt’ is een onjuiste vertaling van het oorspronkelijke Griekse woord dat ‘heel’ betekent. Dat wil zeggen, je hoeft niet heel te worden, je moet zijn wat je al bent – met of zonder het pijnlichaam’. Dit citaat van Jezus vinden we in Mat. 5:48. Ook hier misbruikt Tolle een citaat van Jezus om zijn eigen theorie te ondersteunen. Maar het klopt niet. Het Griekse woord ‘teleios’ dat hier met ‘volmaakt ‘ wordt vertaald verwijst naar het Griekse woord ‘telos’ dat ‘doel’ betekent. Een ‘volmaakt’ leven is dus een ‘doelgericht’ leven. De opdracht van Jezus luidt: ‘Leef ‘doelgericht’ zoals God ook altijd doelgericht is. ‘Heelheid’ is daarbij een aspect van het doelgerichte leven. In je streven moet je een persoon van één stuk zijn, bewust op God gericht. Het gaat in dit citaat dus helemaal niet om iets wat je bent maar over iets waarna je op weg bent. En het gaat helemaal al niet om ‘perfectionisme’.

 

'Een Nieuwe Aarde' een boek van Eckhart Tolle - recensie Hoofdstuk 5.

images6MZ4R6N5.jpg

In deze aflevering gaan we ons bezig houden met enkele passages uit het vijfde Hoofdstuk van het boek van Eckhart Tolle: ‘Een nieuwe Aarde’. Dit hoofdstuk heeft als titel meegekregen: ‘Het pijnlichaam’. Aan het begin van onze bespreking willen we het nog een keer duidelijk stellen dat de opvattingen van Tolle niets te maken hebben met de essentie van het christelijk geloof, ook al noemt Tolle de naam Jezus nog zo vaak. Sterker nog, de ideeën van Tolle trekken je van Jezus af. Als je de ideeën van Tolle in praktijk brengt, verval je tot een soort van zelfverering en dat staat heel ver af van Jezus. De opvattingen van Tolle lijken nog het meest op die van de Zen Boeddhisten. Eén van de bekendste zenboeddhisten is de Vietnamese monnik Thich Nhat Hanh. Hij wordt gezien als een van de meest invloedrijke spirituele personen binnen deze beweging. Wat zegt hij over ‘Zen’? Hij verklaart zen door te vragen: ‘Hoe kun je leven als alleen je lichaam hier verkeert en je geest in het verleden of de toekomst dwaalt?’. Het antwoord van Thich Nhat Hanh is: ‘ Je leeft niet echt. Je bent niet bereikbaar voor jezelf, maar ook niet voor de mensen om je heen.” Hij gaat verder door te zeggen: “Keer terug naar jezelf, in het hier en nu. Leef volledig in het nu en je ware aanwezigheid zal hiervan profiteren’. Dit lijkt sprekend op wat Tolle propageert, ook in dit boek.
Als we nu verder gaan lezen in dit hoofdstuk dan moeten we toegeven dat wat Tolle schrijft over de kwalijke symptomen van het pijnlichaam zeer accuraat is. Waar we het echter niet mee eens zijn is dat Tolle alle ellende die het pijnlichaam veroorzaakt beperkt tot het pijnlichaam zelf, het ego. Het echte ‘Zijn’ van de mens, het ‘Ik Ben’ deelt bij Tolle niet in de misère. Integendeel, het ‘Zijn’ is juist goed en goddelijk. Dit is een rampzalige beslissing van Tolle, met rampzalige gevolgen voor tijd en eeuwigheid. De grote boosdoener bij Tolle is het ‘denken’ en de emoties die het denken oproept. Daar gaat hij in dit hoofdstuk nader op in. De emoties die het denken opwekt zijn bij Tolle de brandstof waarmee het ego zich voedt. Op zich is die opvatting van Tolle vreemd als je bedenkt dat het verstand, het denken, de hoofdcomponenten van de menselijke intelligentie, de schoonste gave is de God de mens ooit heeft gegeven. Daarmee onderscheidt de mens zich fundamenteel van de dieren en de mens is daarmee een geheel uniek schepsel. Tolle denkt daar totaal anders over wanneer hij schrijft: ‘Duizenden jaren lang is de mensheid steeds meer bezeten geraakt door het verstand en zagen de mensen de bezit nemende entiteit niet als ‘niet-zelf’. Door een totale identificatie met het verstand ontstond er een onwaar zelfbesef – het ego’. Tolle laat zich niet uit over de oorzaak van die ‘bezetenheid’ die het verstand veroorzaakte. De Bijbel des te meer. Die ‘bezetenheid’ waar Tolle het over heeft, is geen proces dat zich gedurende duizenden jaren steeds meer ontwikkelde maar is het gevolg van de fundamenteel verkeerde keuze die de mens eens deed toen hij in het paradijs zich tegen God keerde. De mens wilde aan God gelijk worden en koos toen tegen God. Daarmee corrumpeerde en perverteerde de mens zijn gehele existentie. Niet alleen werd zijn lichaam sterfelijk maar ook zijn ziel, zijn verstand, en ook wat Tolle noemt het ‘Zijn’ van de mens werd totaal gecorrumpeerd en geperverteerd. De mens viel toen in zonde en met de gevolgen van die zonde hebben we nog steeds te maken. Die zonde is de bron van alle ellende. Geen mens kan zichzelf uit eigen kracht zich uit dat moeras omhoog werken. Tolle zegt: ‘Door een totale identificatie met het verstand ontstond er een onwaar zelfbesef – het ego’. Tolle wil daarmee zeggen dat het verstand a.h.w. de mens bedriegt. Het verstand geeft volgens de Tolle de mens ‘een onwaar zelfbesef’. Het verstand liegt a.h.w. tegen de mens en zegt tegen hem ‘je ego, dat ben jijzelf’. Maar dat is volgens Tolle een leugen. De consequenties van deze opvatting van Tolle hebben we al in voorgaande hoofdstukken besproken, dus kunnen we er hier kort over zijn. Als het menselijk ego – dus ook wat Tolle in dit hoofdstuk het ‘pijnlichaam’ noemt – eigenlijk niet bij het echte mens zijn behoort, dan is die mens – dat pijnlichaam- ook niet verantwoordelijk voor zijn slechte daden.
Onder het kopje ‘Emoties en het ego’ schrijft Tolle: ‘Zelfs de reguliere geneeskunde, ook al weet ze nog maar erg weinig over hoe het ego functioneert, begint het verband tussen negatieve emotionele toestanden en lichamelijke ziekten te zien. Een emotie die het lichaam schade berokkent infecteert ook de mensen met wie je in contact komt en indirect, door een kettingreactie, talloze mensen die je nooit ontmoet hebt. Er is een algemene aanduiding voor alle negatieve emoties: ongelukkig-zijn. Hebben positieve emoties dan het omgekeerde effect op het stoffelijke lichaam? Versterken ze het immuunsysteem, sterken en helen ze het lichaam? Dat doen ze zeker, maar we moeten wel onderscheid maken tussen positieve emoties die door het ego worden opgewekt en diepere emoties die voortkomen vanuit je natuurlijke toestand van verbondenheid met Zijn. Door het ego opgewekte positieve emoties hebben hun tegendeel al in zich en kunnen daar gemakkelijk in veranderen. Hier volgen wat voorbeelden. Wat het ego liefde noemt is bezitsdrang en een verslavend zich vastklampen dat in een seconde in haat kan veranderen. Uitzien naar een verwachte gebeurtenis, eigenlijk de overwaardering van de toekomst door het ego, verandert gemakkelijk in het tegendeel – je in de steek gelaten of teleurgesteld voelen – wanneer de gebeurtenis voorbij is en niet beantwoord heeft aan de verwachtingen van het ego. Door lof en erkenning voel je je de ene dag gelukkig, kritiek of genegeerd worden maken je de volgende dag terneergeslagen en ongelukkig. Het plezier van een wild feest verandert de volgende ochtend in grauwheid en een kater. Er is geen goed zonder slecht en geen hoogtepunt zonder een dieptepunt. Door het ego opgewekte emoties worden afgeleid van de identificatie van het verstand met externe factoren, die natuurlijk instabiel zijn en elk moment kunnen veranderen. De diepere emoties zijn eigenlijk helemaal geen emoties maar Zijnstoestanden. Zijnstoestanden kunnen verduisterd worden maar hebben geen tegengestelde. Ze komen voort vanuit jou als de liefde, vreugde en vrede die aspecten zijn van je ware natuur’. De stelling van Tolle dat negatieve emoties slecht zijn voor het lichaam lijkt ons plausibel. Maar dit moet niet overdreven worden. Er zijn heel wat mensen die heel veel emotionele en lichamelijke ellende hebben meegemaakt en waarvan je zou verwachten dat ze er totaal door geknakt zouden zijn en jong zouden sterven. Toch zijn ze overeind gebleven en hebben alle moeilijkheden weten te overwinnen en zijn gezond gebleven en op hoge leeftijd overleden. En hun veerkracht kwam heus niet voort – zoals Tolle wil suggereren - uit het feit dat hun ‘emoties’ uit hun ‘Zijn’ toestand zijn ontsproten en aan hen daardoor een bepaalde vorm van immuniteit voor allerlei ziekten zouden verlenen. De lichamelijke en psychische kracht van een mens is namelijk genetisch bepaald. Het is onze Schepper die ons de genen toebedeelt en die genen bepalen hoe sterk we zijn, zowel psychisch als lichamelijk, en hoe lang we kunnen leven. Deze genetische bepaling ontslaat ons echter niet van onze verantwoordelijkheid om op een goede en verantwoorde wijze met ons lichaam en onze geest om te gaan.
Wat ons nu in bovenvermeld citaat opvalt is, dat het Tolle weinig moeite kost om voorbeelden te noemen van positieve emoties die door het ego worden opgewekt. Volgens Tolle heeft elke positieve emotie die het ego opwekt zijn (donkere) keerzijde want zegt Tolle: ‘Er is geen goed zonder slecht en geen hoogtepunt zonder dieptepunt’. In Tolle’s visie bestaat elke positieve emotie van het ego bij de gratie van een negatieve emotie en andersom. En als Tolle dan voorbeelden zou moeten geven van positieve emoties die uit ‘Zijnstoestanden’ voortkomen, dan is hij daartoe niet in staat. Dan maakt hij een draai en zegt: ‘De diepere emoties zijn eigenlijk helemaal geen emoties maar Zijnstoestanden’. Feitelijk komt dit bij Tolle erop neer dat de ‘Zijnstoestand’ geen emoties kent. Het lijkt erop dat alles in de ‘Zijnstoestand’ statisch, of beter gezegd apathisch, is geworden bij Tolle. Iets wat statisch is roept ook geen emoties op. Toch zegt Tolle over ‘Zijnstoestanden’ het volgende: ’Ze(de ‘Zijnstoestanden’) komen voort vanuit jou als de liefde, vreugde en vrede die aspecten zijn van je ware natuur’. Liefde is hier bij Tolle dus geen emotie. Maar hoe kan liefde ooit liefde zijn als liefde niet emotioneel maar statisch is? Liefde vraagt toch altijd om wederliefde en roept daarbij juist emoties op en daarom is liefde bij uitstek emotioneel en niet statisch. Liefde drijft op interactie en die interactie maakt liefde emotioneel. Bovendien, iemand die vanuit zijn ‘Zijnstoestand’ blij is, zou dan volgens Tolle altijd blij moeten blijven want zegt Tolle: ‘Zijnstoestanden hebben geen tegengestelde’. Je vraagt je dan af hoe het bij Tolle in de ‘Zijnstoestand’ met kwaadheid en verdriet zit?. Hoe stelt Tolle zich dat voor? Als iemand vanuit zijn ‘Zijnstoestand’ kwaad is, blijft hij dan kwaad vanwege het feit dat in de visie van Tolle ‘Zijnstoestanden’ geen tegengestelde kennen? Ik denk dat Tolle geen andere conclusie trekt dan dat emoties als liefde maar ook emoties als boosheid en verdriet in de ‘Zijnstoestand’ geen plaats hebben maar dat deze emoties alleen een plaats krijgen in het ego – het pijnlichaam. Nu schijnt Tolle zich ervan bewust dat er hier iets niet klopt want hij keert enigszins op zijn schreden terug wanneer hij schrijft: ‘Zijnstoestanden kunnen verduisterd worden maar hebben geen tegengestelde’. Weer vragen we: hoe moeten we ons deze ‘verduistering’ dan voorstellen? Als de zon ‘verduisterd’ wordt dan verandert die ‘verduistering’ niets aan de zon. De zon blijft ook tijdens de verduistering gewoon dezelfde en blijft stralen, alleen wij, vanuit onze positie op aarde, ervaren het gebrek aan zonlicht op dat moment als ‘verduistering’. Strikt genomen kan een ‘Zijnstoestand’ dus helemaal niet ‘verduisterd’ worden. De grondfout die Tolle voortdurend maakt, maakt hij ook hier weer. Tolle kent aan de mens ‘Zijnstoestanden’ toe die aan de gevallen mens helemaal niet toekomen maar die alleen aan God toebehoren. Het citaat: ‘Zijnstoestanden kunnen verduisterd worden maar hebben geen tegengestelde. Ze komen voort vanuit jou als de liefde, vreugde en vrede die aspecten zijn van je ware natuur’ mag je op deze manier helemaal niet toepassen op een sterfelijk mens. Als je dat wel doet, zoals Tolle, dan is dat pure arrogantie en hoogmoed tegenover God en bovendien een geheel onrealistisch mensbeeld. ‘Zijnstoestanden’ in de zin waarin Tolle daar over spreekt, passen alleen bij God en kunnen alleen aan God toegekend worden. Hij is zoals Hij is en God blijft zichzelf altijd gelijk. Jac. 1: 17 noemt God dan ook ‘Vader van de hemellichten, bij Hem is nooit enige verandering of verduistering waar te nemen’. Dat God niet verandert betekent dat Hij volstrekt betrouwbaar is. Hij verandert niet, je kunt altijd op Hem aan en op Hem rekenen en Hij komt zijn beloften altijd na. Geen ‘verandering’ betekent niet dat God in Zijn ‘Zijnstoestand’ geen emoties zou kennen en niet interactief met de mens bezig zou zijn. Integendeel. Maar die emotie van God is wel anders dan die van de gevallen mens. De Bijbel zegt: God is Liefde (1 Joh. 4:16). God is absolute liefde. God is voor 100% liefde. God kan niet anders dan liefhebben. Die liefde van God is een diep emotionele en interactieve liefde. Diep emotioneel en interactief is deze liefde allereerst binnen Gods Wezen, binnen de Triniteit. Binnen de Triniteit, tussen de Vader en de Zoon en de Heilige Geest is er een eeuwigdurende continue stroom en uitwisseling van wederzijdse liefde. Niemand kan de diepte van die liefde peilen, maar ze is er wel. Vervolgens richt die interactieve emotionele liefde van God zich ook naar buiten, naar de schepping en dus ook naar de mens. Alle ‘andere’ emoties van God - emoties van God die wij als ‘anders’ ervaren -ontspringen uit Zijn liefde en zijn strikt genomen óók liefde. Dus als we in de Bijbel lezen van een emotie als de ‘toorn’ van God, dan ontspringt die toorn van God óók uit zijn liefde. God kan het vanuit Zijn liefde niet verdragen dat de mens de verkeerde kant opgaat. Daar is God boos over, daar over toornt Hij. Maar altijd vanuit Zijn liefde. ‘Zijnstoestanden kunnen verduisterd worden maar hebben geen tegengestelde ‘ schrijft Tolle. Tolle past dat dit ten onrechte op de mens toe zoals we al zagen. Alleen van God kunnen we zeggen dat Zijn ‘Zijnstoestand’ geen tegengestelde heeft. Gods ‘Zijnstoestand’, zijn stralende glans en heerlijkheid, kan door de zonde van de mens weliswaar verduisterd worden, maar nooit zo dat die glans en heerlijkheid in zichzelf aangetast of verduisterd wordt of kan worden. De glans en heerlijkheid van God lijkt vaak afwezig in deze wereld. God lijkt Zich te verbergen. Maar dat doet Hij alleen voor wie Hem afwijzen. Voor wie Hem oprecht zoeken in Hij altijd te vinden.
Wanneer Tolle over de ‘Zijnstoestanden’ van de mens schrijft: ‘ze komen voort vanuit jou als de liefde, vreugde en vrede die aspecten zijn van je ware natuur’ dan is het menselijke ego, het pijnlichaam, van de mens heel blij met deze uitspraak van Tolle. Aan God gelijk zijn, dat wil het ego heel graag, het is de oerzonde van de mens. Als via een achterdeurtje – dat achterdeurtje heet bij Tolle ‘het Bewustzijn’ en hier in dit hoofdstuk de ‘Zijnstoestand’ van de mens – het mogelijk is om aan God gelijk te worden, nou dan trekt dat ego van de mens al snel die goddelijkheid naar zich toe. We kunnen derhalve niet anders concluderen dan dat deze stelling van Tolle dat de mens in zijn ‘Zijnstoestand’, in zijn ‘ware natuur’ ,niets anders is dan ‘liefde en vreugde en vrede’, koren op de molen is van het menselijk ego. De pretenties en de kwalijke werking van het menselijk ego en het pijnlichaam worden door deze uitspraak van Tolle derhalve niet verzwakt maar juist versterkt. Kan een mens dan helemaal niet in een ‘Zijnstoestand’ verkeren t.o.v. God?. Jazeker wel. Je kunt een kind van God ‘zijn’. Als God met jou een verbond is aangegaan, dan ben je Zijn kind en dat blijf je ook, wat er ook gebeurt. Dat verbond geeft je een bepaalde status. Binnen dat verbond mag je aanspraak maken op Gods beloften. Mits jij trouw blijft aan Hem, mag je in dat verbond altijd op God rekenen en altijd bij Hem terugkomen. Binnen dat verbond ‘ben’ je dus een kind van God en dat verbond zou je in die zin dus een ‘Zijnstoestand' kunnen noemen’.
Onder het kopje ‘De eend die als een mens dacht’ schrijft Tolle: ‘Je ziet hoe problematisch het leven van de eend zou worden als hij net zo dacht als een mens. Maar zo leven de meeste mensen de hele tijd. Geen situatie of gebeurtenis is ooit echt afgelopen. Het verstand en het door het verstand gemaakte ‘ik en mijn verhaal’ houden het aan de gang. We zijn als soort verdwaald. We zouden van alles in de natuur, van elke bloem, elk dier, belangrijke dingen kunnen leren als we maar stil zouden blijven staan om te kijken en te luisteren. De les van onze eend is deze: sla met je vleugels – wat je kunt vertalen met ‘zet het verhaal van je af’ – en keer terug naar de enige plaats waar je sterk bent: het huidige moment’. Dit verhaal van Tolle bevestigt wat we in het vierde hoofdstuk al besproken hebben over de z.g. ‘Tegenwoordigheid’ van de kat van de buurman. Als Tolle schrijft: ‘Je ziet hoe problematisch het leven van de eend zou worden als hij net zo dacht als een mens. Maar zo leven de meeste mensen de hele tijd. Geen situatie of gebeurtenis is ooit echt afgelopen. Het verstand en het door het verstand gemaakte ‘ik en mijn verhaal’ houden het aan de gang’ dan willen we eerst een voorbehoud maken voor mensen die lijden aan een psychische aandoening. Deze mensen kunnen baat hebben bij een psycho therapeutisch behandel traject waarbij ze kunnen leren om te gaan met bepaalde dwangmatige gedachten, dwangmatige gedachten waarbij een situatie of gebeurtenis nooit is afgelopen en maar door blijft malen. Een psychiatrische behandeling kan daarbij nuttig zijn en de psychiatrie als wetenschap heeft zijn nut bewezen en dit staat los van wat voor religieuze opvatting een psychiatrisch patiënt er al dan niet op na kan houden. Maar Tolle heeft het hier niet specifiek over een mensen die lijden aan een psychische stoornis maar over een algemeen mensbeeld. Als Tolle dan zegt dat bij een mens ‘geen situatie of gebeurtenis ooit echt afgelopen is’, dan komt dat echt niet door het ‘verstand’ zoals Tolle ons wil laten geloven. Dat komt omdat de mens geen verzoenende kracht in zichzelf heeft. Pas als een mens vrede heeft in zijn hart met een bepaalde situatie of gebeurtenis, kan hij die gebeurtenis achter zich laten. Die vrede kan hij alleen van God krijgen. Als die mens die vrede zelf wil bereiken door een bepaalde techniek, dan kan hij weliswaar het gevoel hebben dat hij daar baat bij heeft, maar die mens bedriegt uiteindelijk zichzelf, want zonder dat hij het door heeft, verdringt hij een bepaalde negatieve gebeurtenis zonder dat deze wordt verzoend. Zo’n negatieve gebeurtenis of ervaring komt dan op een later tijdstip onverbiddelijk weer terug en met recht kan je dan zeggen dat ‘geen situatie of gebeurtenis ooit echt afgelopen is’. Vrede komt er in je hart als je beseft hoeveel God voor jou heeft over gehad om jou het echte leven te geven. Die wetenschap maakt je mild en vergevingsgezind. Niet dat daardoor al het negatieve en kwade in dit leven kan worden opgelost. Bij verzoening hoort ook gerechtigheid. Soms kan geleden onrecht in dit leven niet meer worden goed gemaakt. Maar als de liefde van Jezus in je hart is uitgestort dan kan je dit verdragen en vind je echte rust, ook omdat je weet dat in de toekomst alles wat nu nog krom is zal worden recht gezet. Nee, ik wil niet worden als de kat van de buurman en ik wil ook geen eend worden. Het verstand is en blijft de mooiste gave die God aan de mens heeft gegeven.
Onder het kopje ‘Het pijnlichaam individueel en collectief’ schrijft Tolle: ‘Dit energieveld van oude maar nog zeer levendige emoties dat in bijna ieder mens leeft is het pijnlichaam. Het pijnlichaam is echter niet alleen individueel van aard. Het draagt ook iets mee van de pijn die ontelbaar velen gedurende de hele geschiedenis van de mensheid, een geschiedenis van voortdurende stammenoorlogen, in slavernij voeren, plunderingen, verkrachting, marteling en andere vormen van geweld, geleden hebben’. Even later: ‘Het collectieve pijnlichaam is waarschijnlijk gecodeerd in het DNA van alle mensen, ook al hebben we het daar nog niet ontdekt. Elke nieuwgeborene betreedt deze wereld met een emotioneel pijnlichaam’. Nog even later: ‘Terwijl sommige mensen gevangen blijven in hun zware pijnlichaam, bereiken vele anderen een punt waar ze niet meer met hun ongelukkig-zijn kunnen leven, waardoor de motivatie om te ontwaken sterk wordt. Waarom is het lijdende lichaam van Christus, met zijn van pijn vertrokken gezicht en het uit vele wonden bloedende lichaam zo’n belangrijk beeld in het collectieve onbewuste van de mensheid? Miljoenen mensen, vooral tijdens de Middeleeuwen, zouden daar niet zo’n sterke band mee hebben gehad als er niet iets in henzelf meeresoneerde, als ze het niet onbewust hadden herkend als een uiterlijke voorstelling van hun eigen innerlijke werkelijkheid – het pijnlichaam. Ze waren nog niet bewust genoeg om het direct in zichzelf te kunnen herkennen, maar het was het begin van een bewustwording. Je kunt Christus zien als de archetypische mens, die tegelijk de pijn en de mogelijkheid om die te boven te komen belichaamt’. Dit verhaal van Tolle lijkt enigszins op de Bijbelse leer van de zondeval van de mens. Wat Tolle dan het ‘pijnlichaam’ noemt zou dan te vergelijken zijn met de gevolgen van de zondeval van de mens in het paradijs. Toch is het ook wezenlijk anders want het verhaal van Tolle is uiteindelijk een verhaal zonder God en uiteindelijk moet je jezelf als mens weer zien te bevrijden. Tolle schrijft: ‘‘Het collectieve pijnlichaam is waarschijnlijk gecodeerd in het DNA van alle mensen, ook al hebben we het daar nog niet ontdekt. Elke nieuwgeborene betreedt deze wereld met een emotioneel pijnlichaam’. De voor de hand liggende vraag is: wie is er verantwoordelijk voor wat Tolle noemt deze ‘foute’ codering van het DNA? Dat antwoord geeft Tolle niet. De Bijbel zegt dat de mens er zelf voor verantwoordelijk is dat de zonde (voor de discussie stellen we ‘de zonde’ even gelijk aan ‘het pijnlichaam’’) in de wereld is gekomen (Rom. 5:12). Met de zonde kwam ook de dood in de wereld. Oorspronkelijk werd de mens goed en naar het ‘beeld en de gelijkenis’ van God geschapen (Gen 1:26). Maar de mens was niet tevreden met de geweldig hoge positie die hij van God had ontvangen en wilde aan God gelijk zijn en koos toen tegen God (Gen. 3). Met die verkeerde keuze viel de mens in zonde en sleurde hij het hele menselijk geslacht en de hele schepping mee in zijn val. Het gevolg daarvan is dat elke mens in zonde ontvangen en geboren wordt. Dit lijkt dan in veel opzichten hetzelfde als wanneer Tolle zegt dat ‘Elke nieuwgeborene deze wereld met een emotioneel pijnlichaam betreedt’. Dat lijkt overeen te komen maar op een principieel punt ook weer niet. En dat principiële punt is nu net de bottleneck. Want wanneer Tolle het heeft over het ‘pijnlichaam’ dan heeft hij het niet over de hele mens maar alleen over zijn lichaam. Zijn diepere ‘Zijn’, zijn ‘’Bewustzijn’ deelt bij Tolle niet in de val en is goed, ja zelfs goddelijk. Maar de zondeval van de mens in het paradijs strekt zich uit over de gehele mens, zijn lichaam en zijn ziel, zijn bewustzijn en zijn onbewust zijn, het bederf is in zijn hele existentie binnen geslopen en strekt zich vanuit de eerste mens Adam naar alle mensen uit. En de mens kan op eigen kracht zich daar onmogelijk uit bevrijden. Daar heeft de mens God voor nodig. Daar heeft de mens Christus voor nodig. Alleen Christus, de tweede Adam, kan de mens van de zonde ‘verlossen’. Ook in voorgaande hoofdstukken hebben we hier al over geschreven, maar ‘verlossing’ is heel iets anders dan ‘ontwaken’. ‘Ontwaken’ doe je bij Tolle op boeddhistische wijze zelf. Dat blijkt wanneer Tolle hier schrijft: ‘Terwijl sommige mensen gevangen blijven in hun zware pijnlichaam, bereiken vele anderen een punt waar ze niet meer met hun ongelukkig-zijn kunnen leven, waardoor de motivatie om te ontwaken sterk wordt’. De mens neemt hier het heft in eigen handen, hij kan met zijn ongeluk niet langer leven en motiveert zichzelf om te ontwaken.
In dat proces van ontwaken van de mens doet Tolle hier weer een poging om op syncretische wijze het boeddhisme en het christendom aan elkaar te verbinden. Dat doet Tolle wanneer hij schrijft: ‘Waarom is het lijdende lichaam van Christus, met zijn van pijn vertrokken gezicht en het uit vele wonden bloedende lichaam zo’n belangrijk beeld in het collectieve onbewuste van de mensheid? Miljoenen mensen, vooral tijdens de Middeleeuwen, zouden daar niet zo’n sterke band mee hebben gehad als er niet iets in henzelf meeresoneerde, als ze het niet onbewust hadden herkend als een uiterlijke voorstelling van hun eigen innerlijke werkelijkheid – het pijnlichaam. Ze waren nog niet bewust genoeg om het direct in zichzelf te kunnen herkennen, maar het was het begin van een bewustwording. Je kunt Christus zien als de archetypische mens, die tegelijk de pijn en de mogelijkheid om die te boven te komen belichaamt’. We hebben in onze recensie van hoofdstuk 4 al besproken dat Christus helemaal geen archetype is van de mens. We herhalen wat we daar al schreven: ‘Het lijden van Jezus aan het kruis – trouwens ook Zijn sterven en Opstanding- is een uniek gebeuren wat door geen mens gekopieerd of overgedaan kan en mag worden en dus ook niet herbeleefd kan worden. Dat lijden van Jezus had nl. verzoenende kracht. Jezus leed voor ons aan het kruis en betaalde in onze plaats, zodat wij door God vrij gesproken konden worden. Van menselijk lijden kan dat nooit zo gezegd worden. Menselijk lijden heeft geen verzoenende kracht voor God’. Wij als mens hebben vanuit eigen inzicht en kracht geen enkele mogelijkheid om wat Tolle noemt ‘de pijn’ – maar wat wij noemen onze zonde – te boven te komen. Alleen Christus kan dat voor ons doen. Wij mogen delen in wat Hij alleen tot stand heeft kunnen brengen, mits wij ‘in’ Christus blijven, op dezelfde wijze zoals een rank aan de wijnstok verbonden is. Zonder Christus kunnen wij niets doen (Joh. 15: 1-7).
Onder het kopje ‘Hoe het pijnlichaam zich voedt met gedachten’ schrijft Tolle: ‘Een gelukkige, positieve gedachte is onverteerbaar voor het pijnlichaam. Dat kan zich alleen voeden met negatieve gedachten, omdat alleen die gedachten passen bij zijn eigen energieveld. Alle dingen zijn trillende energievelden die onophoudelijk in beweging zijn. De stoel waarop je zit, het boek dat je in je handen houdt, ziet er alleen vast en onbeweeglijk uit omdat je zintuigen hun trillingsfrequentie – dat wil zeggen, de onophoudelijke beweging van de moleculen, atomen, elektronen en subatomaire deeltjes die met elkaar scheppen wat je als stoel, boek, boom of lichaam ziet – zo waarnemen. Wat wij waarnemen als stoffelijke materie is energie die binnen een bepaald frequentiebereik trilt (beweegt). Gedachten bestaan uit dezelfde energie, maar met een hogere frequentie dan materie, en dat is de reden dat we ze niet kunnen zien en aanraken. Gedachten hebben hun eigen frequentiebereik, met negatieve gedachten aan het lage en positieve gedachten aan het hoge uiteinde. De trillingsfrequentie van het pijnlichaam komt overeen met die van negatieve gedachten, en daarom kunnen alleen die gedachten het pijnlichaam voeden. Het gebruikelijke patroon van gedachten die emoties opwekken wordt bij het pijnlichaam omgedraaid, in elk geval in het begin. Emoties uit het pijnlichaam krijgen al snel controle over je denken en als je verstand eenmaal in de macht van het pijnlichaam is, wordt je denken negatief’. Wanneer Tolle hier opmerkt: ‘Wat wij waarnemen als stoffelijke materie is energie die binnen een bepaald frequentiebereik trilt (beweegt) ’dan kan die opmerking wel waar zijn maar wat hij vervolgens schrijft is o.i. fantasie en nog nooit bewezen: ‘Gedachten bestaan uit dezelfde energie, maar met een hogere frequentie dan materie, en dat is de reden dat we ze niet kunnen zien en aanraken’. We zouden aan Tolle willen vragen welk wetenschappelijk bewijs er is voor zijn stelling dat gedachten een hogere frequentie hebben dan materie en dat we ze om die reden niet zouden kunnen aanraken?. Nog meer fantasie en onzin is de opmerking: ‘De trillingsfrequentie van het pijnlichaam komt overeen met die van negatieve gedachten, en daarom kunnen alleen die gedachten het pijnlichaam voeden’. Maar waar het nu ons vooral om gaat in bovenvermeld citaat is de volgende opmerking van Tolle: ‘‘Een gelukkige, positieve gedachte is onverteerbaar voor het pijnlichaam Dat kan zich alleen voeden met negatieve gedachten, omdat alleen die gedachten passen bij zijn eigen energieveld’. Eerlijk gezegd geloven we niets van deze stelling van Tolle. Eerder schreven we al dat de mens door zijn opstand tegen God in zonde is gevallen. Daardoor is zijn hele existentie, zijn lichaam en zijn ziel geperverteerd. Die zonde van die eerste mens is overgegaan op het hele menselijke geslacht. Alle mensen die geboren zouden gaan worden heeft de eerste mens in zijn val meegezogen. Ook ons. We noemen dat erfzonde. Toch heeft God de doorwerking van het kwade een restrictie opgelegd. De val van de mens en de hele schepping is zo diep, dat als God het kwade dat uit die val van de mens voortkomt, zijn gang zou laten gaan, er geen samenleving mogelijk meer zou zijn. De mens is door zijn val zo’n verscheurend dier geworden dat hij, als God het niet zou verhoeden, de hele mensheid en de hele schepping zou uitroeien. God wil echter in Zijn oneindige genade en goedheid een herstelplan uitvoeren. Hij wil door de overgave van Zijn Zoon de mensheid redden. Voor de uitvoering van dat reddingsplan heeft Hij tijd nodig. Dat is de enige reden waarom de tijd überhaupt nog bestaat. Daarom weerhoudt en blokkeert God de volle en volledige doorwerking van het kwaad in deze wereld. Dat doet Hij door aan deze wereld heel veel goede gaven te schenken (Hand 14:17). Jezus zegt in Mat. 5:45: ‘Hij (dat is God de Vader) laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen’. God is dus goed voor alle mensen, niet alleen voor de gelovigen, Hij is ook goed voor degenen die zich tegen Hem verzetten. Daarom klopt het niet dat het ‘pijnlichaam’ zich alleen maar met negatieve (kwade) gedachten zou kunnen voeden zoals Tolle ons wil laten geloven. Het ‘pijnlichaam’ kan zich ook voeden met positieve en goede gedachten die – als die gedachten worden uitgevoerd - goed zijn voor de mens en de samenleving. Dat proces vindt plaats bij gelovigen en ongelovigen. In de dogmatiek noemt men dit proces ‘gemene (d.w.z. ‘algemene) gratie’. Wel moeten we eerlijkheidshalve zeggen dat de goede daden van de mens – of deze zich nu gelovig of ongelovig noemt – nooit de grond voor de redding van die mens betekent. De redding van de mens komt alleen tot stand op grond van de verdienste van Christus, maar daar gaat het nu niet over.
Onder het kopje ‘Hoe het pijnlichaam zich voedt met drama’ schrijft Tolle: ‘Overmatige consumptie van alcohol activeert het pijnlichaam vaak, vooral bij mannen, maar ook wel bij sommige vrouwen. Als iemand dronken wordt, maakt hij een totale persoonlijkheidsverandering door terwijl het pijnlichaam de macht overneemt. Een diep onbewuste persoon wiens pijnlichaam zich gewoontegetrouw voedt door lichamelijk geweld richt dat geweld vaak tegen zijn eigen vrouw of kinderen. Als hij weer nuchter is, heeft hij echt spijt en kan hij zeggen dat hij het nooit meer zal doen, en dat meent hij ook. Maar de persoon die praat en dingen belooft is niet de entiteit die de gewelddaden pleegt, en je kunt er dus zeker van zijn dat het telkens opnieuw gebeurt, tenzij hij tegenwoordig wordt, het pijnlichaam in zichzelf herkent en zo de identificatie ermee opgeeft. In sommige gevallen kan therapie hem daarbij helpen’. De conclusie die Tolle aan het einde van deze paragraaf trekt is: ‘Het is natuurlijk niet zijn ware gezicht, maar dat van zijn pijnlichaam dat hem tijdelijk in bezit heeft genomen. Het zou moeilijk zijn een partner te vinden die geen pijnlichaam torst, maar het is wel verstandig iemand te kiezen met een niet al te dicht pijnlichaam’. Ook hier weer komt het mensbeeld van Tolle tot uitdrukking. Bij Tolle is er bij de mens sprake van een gespleten persoonlijkheid. Enerzijds zijn ‘onbewuste’ persoonlijkheid die hier tot uitdrukking komt in de dronkaard die zijn vrouw en kinderen mishandelt. Anderzijds is er de ‘bewuste’ persoonlijkheid. Dat is de persoon die wanneer hij uit zijn roes ontwaakt, zegt dat hij er spijt van heeft en het nooit meer zal doen’. Vervolgens loopt Tolle vast in deze tweedeling want zegt Tolle nu vervolgens: ‘Maar de persoon die praat en dingen belooft is niet de entiteit die de gewelddaden pleegt, en je kunt er dus zeker van zijn dat het telkens opnieuw gebeurt, tenzij hij tegenwoordig wordt, het pijnlichaam in zichzelf herkent en zo de identificatie ermee opgeeft‘. Zou Tolle zich niet realiseren dat dit erg tegenstrijdig is? Als de dronkaard er zich van bewust wordt wat hij heeft aangericht en hij vervolgens belooft het niet meer te zullen doen, dan doet hij die gemeende belofte toch vanuit een ‘bewuste’ toestand. Tegelijkertijd constateert Tolle dat hij zich niet aan zijn belofte zal gaan houden. Hieruit blijkt dat de ‘bewuste’ ‘tegenwoordige’ persoonlijkheid even slecht en corrupt is als de ‘onbewuste’ niet ‘tegenwoordige’ persoonlijkheid. Anders gezegd: de mens kan zichzelf uit eigen kracht helemaal niet verlossen want zowel zijn ‘onbewuste’ ‘niet tegenwoordige’ persoonlijkheid als zijn ‘bewuste’ ‘tegenwoordige’ persoonlijkheid zijn beiden even slecht. Eigenlijk is de ‘bewuste’ ‘tegenwoordige’ persoonlijkheid van de mens nog veel slechter dan de ‘onbewuste’ niet ‘tegenwoordige’ persoonlijkheid. Want die bewuste persoonlijkheid kiest ‘bewust’ voor het slechte, hij doet het willens en wetens. Hij is en blijft daar aansprakelijk voor. Alleen hulp van buitenaf, beter gezegd hulp van Boven, kan bij de mens een proces van bewustzijn, van levensvernieuwing, op gang brengen. Alleen Jezus kan dat door de Heilige Geest die in je komt wonen. Los hiervan kan aanvullende therapie natuurlijk ook nuttig zijn. Het blijft irritant als de dronkaard die Tolle hier beschrijft en die door drank meer kapot maakt dan hem lief is, door Tolle verontschuldigd wordt. Dit gebeurt wanneer Tolle concludeert: ‘Het is natuurlijk niet zijn ware gezicht, maar dat van zijn pijnlichaam dat hem tijdelijk in bezit heeft genomen’. Zo kan je letterlijk alles goed praten en feitelijk doet Tolle dit ook. Dan ligt de volgende redenatie voor de hand: ‘Ik heb in mijn dronkenschap alles wel kort en klein geslagen en mijn vrouw en kinderen mishandeld, maar dat is niet mijn ware gezicht, in mijn ‘bewuste’ ‘tegenwoordige’ toestand ben ik eigenlijk een goed, ja een goddelijk mens, dus het valt allemaal wel mee’. Ons oordeel hierover is: nee het valt niet mee. Trouwens wat is dat een ‘pijnlichaam dat hem tijdelijk in bezit heeft genomen’? Wat is dat ‘tijdelijk’. Net zolang hij dronken is? Of ‘tijdelijk’ totdat hij ‘ontwaakt’ en ‘tegenwoordig’ wordt en daardoor stopt met drinken?
In de voorlaatste paragraaf van dit hoofdstuk met als titel: ‘Het collectieve vrouwelijke pijnlichaam’ trekt Tolle de volgende conclusie: ‘Maar alles gaat nu snel veranderen. Nu steeds meer mensen bewuster worden, verliest het ego zijn macht over het menselijke verstand’. Onder het laatste kopje in dit hoofdstuk met als titel ‘Het collectieve pijnlichaam van volkeren en rassen’ gaat Tolle hier nader op in en schrijft Tolle vervolgens: ‘Spirituele oefeningen waarbij het lichaam wordt ingezet, zoals tai-ji en yoga, winnen ook in het Westen aan populariteit. Deze oefeningen leiden niet tot een scheiding tussen lichaam en geest en helpen het pijnlichaam te verzwakken. Ze gaan een belangrijke rol spelen in het wereldwijde ontwaken’. Tolle gelooft stellig dat ‘bewuster worden’ de wereld drastisch zal gaan veranderen. Sterker nog: ‘alles gaat nu snel veranderen’. Dit boek van Tolle werd geschreven aan het begin van deze eeuw (de eerste Nederlandse uitgave is van 2005). We schrijven nu 2016. Merken we al iets van die verandering? Is de wereld er sindsdien beter op geworden? We zien daar nog niets van. Wishful thinking dus. De motor voor die mondiale verandering ziet Tolle in het praktiseren van spirituele oefeningen als tai-ji en yoga want schrijft Tolle: ‘Spirituele oefeningen waarbij het lichaam wordt ingezet, zoals tai-ji en yoga, winnen ook in het Westen aan populariteit‘. We beperken ons hier tot het fenomeen yoga. Ik denk dat Tolle zonder meer gelijk heeft wanneer hij met zoveel woorden stelt dat het praktiseren van yoga in het Westen de laatste decennia een enorme vlucht heeft genomen. Maar als Tolle vervolgens stelt dat yoga een belangrijke rol gaat spelen in wat hij noemt het ‘wereldwijde ontwaken’ dan geloven we daar niets van. Hoe moet je als christen tegen yoga aankijken? Het valt niet te ontkennen dat de oorsprong van yoga in het Hindoeïsme te vinden is. Het woord Yoga is afkomstig uit het Sanskriet, de wortel van het woord is ‘Yuj’ wat betekent ‘vereniging’. Het woord yoga heeft ook wel de betekenis van ‘juk’. Het gaat oorspronkelijk in de yoga om langs de weg van meditatie, lichaamsbeweging en lichaamshouding te komen tot een soort van eenwording met de hindoeïstische god Brahman. Ergens lazen we: ‘Juist zoals de golf op de oceaan één wordt met de oceaan zo ook wordt de ziel wanneer hij volledig gezuiverd is van de zucht naar genot, lust, hebzucht, egoïsme, … één met Para Brahman’. Zonder dat ik op deze plaats een volledige uiteenzetting ga geven van allerlei soorten yoga, en hoewel ik weet dat afgoden niet echt bestaan (1Kor 8:4), is het voor mij als christen duidelijk dat ik mij niet in het krachtenveld wil en mag gaan begeven van het Hindoeïsme waarin yoga zo sterk geworteld is en wordt gepraktiseerd. Ik wil alleen de God en Vader van Jezus Christus dienen zoals die mij in de Bijbel wordt geopenbaard. Is daarmee alles gezegd? Nee. Want in het bovenstaande heb ik het over yoga als levensvorm. Maar ik kan yoga, los van alle hindoeïstische spiritualiteit waarmee yoga gepaard gaat en waar ik neen tegen zeg, ook zien als bewegingsvorm. De bewegingen zijn op zichzelf niet verkeerd. Integendeel. Lichaam en geest zijn een door God geschapen twee-eenheid die dus in nauw verband met elkaar staan. Lichaamsbeweging ontspant de geest en dat is een goede gave van God. Die ontspanning van lichaam en geest hebben we in deze hectische maatschappij hard nodig. Elke morgen doe ik een half uur rek en strekoefeningen. Dat ontspant mijn lichaam en geest. Daar zullen best wel oefeningen bijzitten die ook in yoga lessen gebruikt worden. Ik wil het niet eens precies uitzoeken. Wat dat betreft is leerzaam wat Paulus schrijft in 1 Kor. 10-23. Ik geeft deze passage in de versie van de Bijbel in Gewone Taal: ‘‘Jullie zeggen: ‘Wij mogen doen wat we willen.’ Maar ik zeg: Ja, maar niet alles is goed. Jullie zeggen: ‘Wij mogen doen wat we willen.’ Maar ik zeg: Ja, maar alleen als je daarmee ook de anderen helpt. 24 Jullie moeten niet alleen aan jezelf denken, maar ook aan anderen.25 Jullie mogen gerust al het vlees eten dat op de markt verkocht wordt. Je hoeft je niet bezorgd af te vragen waar dat vlees precies vandaan komt. 26 Want in de heilige boeken staat: «Van de Heer is de aarde en alles wat er leeft.»27 Stel dat een ongelovige jullie uitnodigt voor een maaltijd. Dan mogen jullie gerust alles eten wat er op tafel staat. Je hoeft je niet bezorgd af te vragen waar het vlees precies vandaan komt.28-30 Maar stel dat iemand aan tafel tegen jullie zegt: ‘Dit vlees is aan onze goden geofferd.’ Dan moeten jullie het niet eten. Het probleem is niet wat jullie van dat vlees vinden. Nee, het probleem is wat die persoon ervan vindt. Hij vindt het verkeerd dat jullie vlees eten dat aan zijn goden geofferd is. Daarom waarschuwt hij jullie. Stel dat jullie dat vlees dan toch eten, en God ervoor danken. Dan zal die ander denken: Die christenen doen wat ze zelf willen, ze trekken zich van niemand iets aan. En dan zal hij slechte dingen gaan vertellen over jullie en over God’. Als ik deze passage op me laat inwerken dan geldt wat hier in deze Bijbelpassage over het aan afgoden gewijd offervlees wordt gezegd ook voor mijn lichaamsbeweging en ontspanningsoefeningen: ik hoef mezelf, net als bij dat gewijd vlees, niet bezorgd af te vragen waar die oefeningen vandaan komen. Komen die oefeningen ook voor in yoga lessen. Prima, het zij zo. In die zin mag ik er dus gewoon mee doorgaan. Lichaamsoefeningen en geestelijke ontspanningsoefeningen zijn voor mij gewoon oefeningen, meer niet. Principieel gesproken is het nl. precies andersom want lichaamsbeweging en ontspanningsoefeningen komen van God en zijn een gave van God. Dat deze gave binnen het Hindoeïsme ‘misbruikt’ wordt doordat deze gave in de spirituele c.q. afgodische sfeer wordt getrokken en daaraan gekoppeld is, ligt niet aan die gaven zelf. In die afgodische sfeer wil ik niet verkeren, maar ik wil de goede gave van God wel blijven gebruiken. Waar het ons nu vooral om gaat is dat Tolle voor yoga een belangrijke rol weggelegd ziet voor het spiritueel ontwaken van deze wereld. Als yoga op de manier van Tolle wordt gebruikt is dit vanuit christelijke optiek niets anders dan de zoveelste methode voor zelfverlossing. Van die methode verwachten wij niets goeds en wijzen die dan ook af, want zichzelf verlossen kan de mens helemaal niet.
Tolle eindigt dit hoofdstuk met de volgende conclusie: ‘Het maakt niet echt wat uit welk deel van je pijnlichaam bij je land of ras hoort en welk deel persoonlijk is. Je kunt het in beide gevallen alleen overwinnen door nu de verantwoordelijkheid op je te nemen voor je innerlijke toestand. Ook al lijkt het maken van verwijten meer dan gerechtvaardigd, zolang je andere mensen verwijten maakt blijf je je pijnlichaam voeden met je gedachten en blijf je de gevangene van het ego. De enige die kwaad doet op de planeet is de menselijke onbewustheid. Dat beseffen is echte vergeving. Met vergeving lost je slachtoffer -identiteit op en komt je ware kracht te voorschijn – de kracht van Tegenwoordigheid. In plaats van de duisternis verwijten te maken breng je licht naar binnen’. In dit citaat brengt Tolle zaken naar voren die in voorgaande hoofdstukken ook al besproken werden. We kunnen er nu wat korter over zijn. ’Verantwoordelijkheid op je nemen voor je innerlijke toestand ’betekent ook hier niet dat je onder ogen ziet wat je verkeerd hebt gedaan en er alles aan doet om een weg van herstel in te slaan; nee ook hier betreft het een verdringing en verontschuldiging van de verkeerde daden die in het verleden zijn begaan. Het kwaad in het verleden en heden begaan wordt niet gerepareerd maar genegeerd. Genegeerd maar ook gemitigeerd en gebagatelliseerd. Want ook hier is de grote boosdoener bij Tolle de ‘menselijke onbewustheid’. Het excuus ‘Ach wat kan ik er eigenlijk aan doen als ik me er niet van bewust ben’ is echt een flauwe smoes. Die smoes noemt Tolle ‘vergeving’. Tolle zegt wel ‘we moeten de duisternis (d.i. het kwaad) geen verwijten maken’ maar wij maken dat kwaad wél verwijten maken. We blijven kwaad kwaad noemen en zonde zonde en de mens is en blijft daar verantwoordelijk voor. Als je op dit punt met Tolle meegaat dan zet je de hele rechtsorde op zijn kop.

Tot zover. Wordt vervolgd. Reacties zijn meer dan welkom.

[1]      «      3   |   4   |   5   |   6   |   7      »      [17]